French
DeutschSamuel Adalberg – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 21 czerwca 1867 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 10 listopada 1939 |
| Miejsce spoczynku | cmentarz żydowski |
| Zawód, zajęcie | historyk, paremiolog, folklorysta, wydawca |
Samuel Adalberg (ur. w 1868 r[1] w Warszawie[1], zm. 10 listopada 1939[1] tamże) – polski historyk żydowskiego pochodzenia, paremiolog[1], folklorysta i wydawca tekstów staropolskich[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 21 czerwca 1867 w Warszawie[2]. Był przedstawicielem zasymilowanej żydowskiej inteligencji warszawskiej. Ukończył gimnazjum w Warszawie. Studiował na kilku wyższych uczelniach w Europie Zachodniej, m.in. filozofię i historię w Berlinie i Paryżu[2]. Następnie pracował jako urzędnik w banku Hipolita Wawelberga, a także jako zarządca jego dóbr. Pracował również w prywatnym biurze statystycznym Jana Gotliba Blocha w celu badania warunków życia Żydów w Polsce i Rosji.
Adalberg zasłynął przede wszystkim jako twórca pierwszego wydanego w Polsce zbioru paremiograficznego, Księgi przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, która ukazywała się w latach 1889–1894 dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Dzieło to zawierające ponad 3000 przysłów podstawowych i drugie tyle wariantów, było podsumowaniem dorobku czterech stuleci w dziedzinie paremiologii. Dzięki niemu większość materiałów, sięgających nieraz średniowiecza i przeważnie zawartych w niedostępnych rękopisach, stała się własnością powszechną. Poszerzone i na nowo opracowane wznowienie ukazało się w latach 1969–1978 jako czterotomowa Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich (tzw. Nowy Adalberg[3]) pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego. Adalberg przetłumaczył także 580 przysłów żydowskich z kolekcji Ignacego Bernsteina, które opublikował w 1890 roku jako Przysłowia żydowskie w czasopiśmie „Wisła”.
W uznaniu zasług otrzymał członkostwo w Akademii Umiejętności. Stał na czele powołanej przez Hipolita Wawelberga i Szymona Askenazego fundacji pomagającej ubogim studentom żydowskim, działającej przy Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został dyrektorem departamentu do spraw żydowskich przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był też radnym m. st. Warszawy[2].
Na początku II wojny światowej popełnił samobójstwo[1]. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Położenie jego grobu nie jest znane[4].
Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- 1887: Słownik przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich[1]
- 1890: Przysłowia żydowskie
- 1891: Przysłowia polskie i krytyka
- 1894: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Tomkowski 2002 ↓, s. 9.
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 2. [dostęp 2021-06-27].
- ↑ przysłowioznawstwo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-24].
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Alina Cała: Adalberg Samuel. W: Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2000, s. 2. ISBN 83-02-07813-1.
- Henryk Kroszczor: Cmentarz Żydowski w Warszawie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 83-01-04304-0.
- Jan Tomkowski: Słownik pisarzy polskich. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002. (pol.).