Sap (album) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy minialbumu zespołu Alice in Chains z 1992 roku. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.

Sap

Wykonawca minialbumu
Alice in Chains
Wydany	4 lutego 1992
Nagrywany	20–26 listopada 1991 w London Bridge Studio, Seattle[1]
Gatunek	rock akustyczny[2][3]
Długość	20:49
Wydawnictwo	Columbia
Producent	Rick Parashar
Album po albumie
Facelift (1990) Sap (1992) Dirt (1992)
Minialbumy
We Die Young (1990) Sap (1992) Jar of Flies (1994)

Sap – drugi minialbum amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, wydany 4 lutego 1992 nakładem wytwórni Columbia. Proces produkcji wykonał Rick Parashar. Niespełna tygodniowa sesja nagraniowa odbyła się w listopadzie 1991 w London Bridge Studio w Seattle w stanie Waszyngton. W trakcie jej trwania muzycy zarejestrowali pięć utworów, będących w głównej mierze autorstwa Jerry’ego Cantrella. Wydanie epki w formacie CD zawiera cztery kompozycje. Piątą z nich – zamykającą zestaw improwizowaną „Love Song” – dodano w postaci bonusu jako ukryty utwór. Sap ukazał się początkowo jedynie w Stanach Zjednoczonych, bez żadnej promocji. W 1994 został wydany w limitowanym nakładzie na podwójnym kolorowym winylu wraz z minialbumem Jar of Flies (1994).

Sap charakteryzuje się akustycznym brzmieniem oraz melancholijnym nastrojem. Na minialbumie, w charakterze gościnnym, wystąpili zaprzyjaźnieni z zespołem artyści: Ann Wilson, Chris Cornell i Mark Arm. 18 stycznia 1994 Sap, przekroczywszy próg 500 tys. sprzedanych egzemplarzy w Stanach Zjednoczonych, uzyskał od Recording Industry Association of America (RIAA) certyfikat złotej płyty.

W 2020 epka zadebiutowała na 134. miejscu w zestawieniu Billboard 200, po wznowionym wydaniu z okazji Record Store Day.

 Osobny artykuł: Singles (ścieżka dźwiękowa).

Po wydaniu debiutanckiego albumu studyjnego Facelift (1990) od 1990 do 1992 zespół intensywnie koncertował w ramach Facelift Tour, występując m.in. w roli supportu przed Extreme^[4], Iggy Popem^[5] i Megadeth^[6], oraz biorąc udział w amerykańskiej części trasy Clash of the Titans, poprzedzając koncerty thrashmetalowych zespołów Anthrax, Megadeth i Slayer^[7]. 16 sierpnia 1991 grupa zainaugurowała swe uczestnictwo w tournée Van Halen, For Unlawful Carnal Knowledge Tour^[8]. W trakcie jego trwania muzycy przystąpili do prac nad materiałem na drugi album studyjny i ścieżką dźwiękową do filmu Samotnicy (1992, reż. Cameron Crowe). Sesja odbyła się w listopadzie w London Bridge Studio w Seattle w stanie Waszyngton, przy współpracy Ricka Parashara, i trwała od dwóch do trzech tygodni^[a][10]. Członkowie zespołu zarejestrowali dziesięć utworów^[11] – w tym m.in. promujący wspomniany soundtrack „Would?”^[b][13] – spośród których kilka w odmiennej stylistyce brzmieniowej. Jak wspominał Jerry Cantrell na łamach „Guitar World”: „Gdy przygotowywaliśmy demo na drugą płytę, powstało trochę materiału, który nam się bardzo podobał, lecz nie odzwierciedlał stylu zespołu. Mieliśmy świetną muzykę, którą szkoda było stracić, która pewnie nie trafiłaby na album. Postanowiliśmy wydać EP. Sami to zrobiliśmy, sami wyprodukowaliśmy”^[14].

Proces nagrań zainaugurowano 20 listopada 1991^[1]. Wyselekcjonowane utwory zespół zarejestrował pod kierownictwem producenta Ricka Parashara^[15]. Podczas sesji do studia zaproszono Ann Wilson z Heart^[16], Chrisa Cornella z Soundgarden i Marka Arma, lidera Mudhoney^[17][18]. Cantrell w następujących słowach odnosił się do tego pomysłu: „Gdy skończyliśmy cztery utwory na Sap, siedząc w studiu pewnej nocy powiedziałem, że może ściągnęlibyśmy Ann z Heart do zaśpiewania w kilku piosenkach, i jak się uda to Chrisa oraz kogokolwiek innego, kogo uda nam się znaleźć”^[19].

Ann Wilson zarejestrowała partie wokalu wspierającego w utworach „Brother”, „Am I Inside” i „Love Song”^[c][20]. Z kolei Cornell i Arm zaśpiewali z Cantrellem i Layne’em Staleyem w kompozycji „Right Turn”^[17][21], którą nagrano pod szyldem Alice Mudgarden – nazwę tę utworzono z kontaminacji Alice in Chains z Mudhoney i Soundgarden^[17][18]. Współpracujący ze studiem asystent inżyniera dźwięku Dave Hillis przyznawał, że Arm był zestresowany podczas wspólnej sesji. „Rozmawialiśmy w holu, miał ze sobą sześciopak piwa i zaczął pić jedno z nich. Spytałem czemu jest taki zdenerwowany. Uważał, że jego głos nie będzie pasował do ogólnego klimatu utworu […] Byłem ciekaw jak na tę sytuację zareaguje Rick, który nie miał doświadczenia z muzyką Mudhoney i stylem Marka. Pamiętam, że gdy śpiewał, Rick spojrzał na mnie i powiedział: «to jest świetne»”^[17].

W przeciwieństwie do niepewnego Arma, sytuacja z Cornellem była odwrotna. Pierwotnie muzyk chciał zaśpiewać w swoim charakterystycznym, energicznym stylu, lecz producent przekonywał go do bardziej powściągliwego występu^[17]. Cantrell w trakcie sesji korzystał z gitary klasycznej marki Ovation, pożyczonej od Nancy Wilson^[14].

Sesja do minialbumu przebiegała sprawnie i bez kłopotów. Parashar utrzymywał żelazną dyscyplinę w studiu, przez co muzycy skupiali się na nagrywaniu i nie pozwalali sobie na organizowanie jakichkolwiek imprez^[22]. Jonathan Plum, inżynier dźwięku w London Bridge Studio, wspominał, że Staley był przyjazny i uprzejmy dla personelu studia, w przeciwieństwie do Cantrella, który, w jego ocenie, koncentrował się na swojej pracy^[22]. Hills, znający wokalistę od czasów funkcjonowania kompleksu sal prób Music Bank pod koniec lat 80., podkreślał zmianę zachowania Staleya. Jak zaznaczał, był on bardziej cichy i wyobcowany, a czasem na dłużej zamykał się w łazience^[16]. Chociaż Plum zaprzeczał jakoby podczas sesji wokalista zażywał narkotyki^[22], Hills twierdził, że zmiana zachowania mogła być następstwem jego uzależnienia^[d][16].

Sesja zakończyła się po sześciu dniach, 26 listopada^[1]. Proces masteringu wykonał Eddy Schreyer w Future Disc Systems Studio w Hollywood w Kalifornii^[24].

Minialbum oferuje proste struktury utworów^[19] o balladowo-akustycznym brzmieniu i melancholijnym nastroju^[25].

Od lewej: Ann Wilson wystąpiła gościnnie w utworach „Brother”, „Am I Inside” i „Love Song”. Chris Cornell (w środku) oraz Mark Arm (po prawej) zaśpiewali w „Right Turn”^[26]

Gillian G. Gaar z „Goldmine” nazwała Sap „objazdem, eksploracją wcześniej nieznanego terytorium”^[27]. Jeff Gilbert z „Guitar World” oceniał, że: „praca gitary Cantrella na Sap reprezentuje prywatne przebicia melodyjne, harmonijne i koncepcyjne”^[19]. Don Kyle pisał w recenzji dla „Kerrang!”: „Sap otwiera «Brother», surrealistyczny, niejasny wschodni hymn, który oferuje eteryczny, akustyczny riff i wokal wspierający w postaci Ann Wilson z zespołu Heart”. W „Am I Inside” wyróżnił „zapadające w ucho pianino i żałobny wokal” Staleya, które, jego zdaniem, „podnoszą uroczystą pieśń do poziomu mrocznego, krystalicznego piękna”^[28]. Mark Cooper z branżowego „Q” oceniał: „Brzdąkanie gitary akustycznej, a nawet flirtowanie z walcowatym bluesem faworyzowanym przez Led Zeppelin lub The Allman Brothers Band, lecz Staley i Cantrell w swych głosach pozostają nieprzejednani, wyrwani wewnętrznie z jelit bólu”^[29].

Kristina Estlund, w recenzji zamieszczonej na łamach „Rock Beat”, podkreślała, że „«Brother» jest połączeniem łagodzących partii wokalnych ze zrelaksowanym, przechodzącym tempem”. Odnosząc się do partii gitar w „Got Me Wrong” stwierdziła, że są „niesamowite”, a na temat „Right Turn” pisała: „Mocny tekst połączony z poważnym nisko-buczącym wokalem Layne’a i potężną instrumentalną partią Cornella”. Brzmienie „Am I Inside” porównywała do amerykańskiego duetu Simon & Garfunkel, podkreślając przy tym psychodeliczną grę fortepianu i gitary^[30]. Jordan Babula z „Teraz Rocka” zwracał uwagę na „niechlujne i surowe brzmienie” minialbumu. Odnosząc się do strony muzycznej napisał: „«Got Me Wrong» cechuje akustyczna zwrotka i przesterowane gitary w refrenach”. Z kolei „Am I Inside” przyrównywał do stylu country^[31].

Zamykający zestaw „Love Song” stanowi wspólny żart zespołu, w którym muzycy pozamieniali się instrumentami, a tekst był improwizowany^[14]. „Layne grał na perkusji, Sean [Kinney] śpiewał, Jerry i Mike [Starr] pozamieniali się gitarami. To było głupie” – uważał Hillis^[17]. Z kolei Cantrell twierdził, że „Love Song” to „najdziwniejsza piosenka, jaką kiedykolwiek nagraliśmy”^[14]. Utworu nie wymieniono w spisie^[e][27].

Warstwa liryczna, napisana w głównej mierze przez Cantrella, skupia się na temacie relacji interpersonalnych, w którym wyczuwalny jest stan melancholii. Otwierający minialbum „Brother” (będący pierwszym utworem w dorobku grupy z wokalem prowadzącym Cantrella^[33]) muzyk skomentował w następujących słowach: „Nasza rodzina była rozwiedziona, ja byłem starszym bratem, a pośrodku mieliśmy siostrę Cheri […] kiedy jesteś dzieckiem, nie ma mowy o spędzaniu czasu ze swoim młodszym o cztery lata bratem. Zaopiekujesz się facetem, jeśli ktoś spróbuje skopać mu tyłek, ale poza tym nie chcesz nic wiedzieć. Myślę, że byłem dla niego zbyt surowy, szczególnie bez ojca w pobliżu. David nie miał nikogo, rozdzielił się, by mieszkać z moim tatą i nie widywaliśmy się zbyt wiele przez okres 6 lub 7 lat. Ten utwór opowiada o czasie kiedy byliśmy rozłączeni, podobnie jak «Rooster», który był próbą zbudowania mostu między mną a ojcem”^[34].

Tekst do „Got Me Wrong” opisuje historię mężczyzny i kobiety. „To o dziewczynie z którą spotykałem się w czasie, gdy zerwałem ze swoją prawdziwą miłością. Wiele razy będziesz musiał komuś powiedzieć, dlaczego nie chcesz być w związku, jakiego rodzaju człowiekiem jesteś. Zostaniesz wysłuchany, lecz będą sądzić, że mogą cię zmienić. O tym właśnie jest ta piosenka, o złym zrozumieniu mnie i różnych sposobach postrzegania siebie przez mężczyzn i kobiety” – argumentował^[34]. Liryka „Am I Inside”, będąca autorstwa Staleya, ma depresyjny i mroczny charakter^[32]; porusza motyw samotności. Ze względu na przygnębiający klimat, Estlund opisała ją jako „ciężką”^[30]. Tyler Sage z witryny Ultimate Classic Rock uważał, że przypomina ona „medytację Staleya na temat trudności związanych z depresją i sugeruje głębię emocji, jakie zespół wyzwolił na swoim kolejnym albumie Dirt [1992]”^[32].

Autorem oprawy graficznej jest David Coleman^[24]. Członkowie zespołu skontaktowali się z Rockym Schenckiem, z którym współpracowali przy sesji do Facelift w 1990^[35], aby omówić pomysły na okładkę. 22 grudnia Schenck udał się wraz z asystentem do Griffith Park w Los Angeles w Kalifornii. „Miałem kilka świetnych zdjęć, między innymi czterech wiader zwisających z ogromnego, starego drzewa, które symbolizowałyby każdego z muzyków, ale ostatecznie skończyło się na zdjęciu, gdzie użyliśmy jednego wiadra” – wspominał^[36].

Na początku 1992 Schenck poleciał samolotem do Seattle, gdzie 3 stycznia odbyła się promocyjna sesja zdjęciowa. Wedle słów autora, wiele fotografii ze wspomnianej sesji nie opublikowano. Pomysłem muzyków, który wykorzystano na tylnej stronie opakowania płyty, było uwiecznienie ich na zdjęciu, w trakcie gdy oddają mocz na wykonane wcześniej zdjęcia Schencka^[36]. Zdaniem fotografa to Kinney obmyślił koncept głównej okładki^[36].

Pomysłodawcą nazwy minialbumu jest Kinney^[21]. Cantrell przyznawał na łamach „Guitar World”: „Przyśniło mu się, że zamieściliśmy te piosenki na EP-ce i nazwaliśmy ją Sap. Miał wizję, że mówiliśmy o tym na konferencji prasowej i że płyta cieszyła się powodzeniem. Przysięgam. Następnego dnia spotkaliśmy się i Sean mówi: «chłopaki, miałem sen. Powinniśmy to wydać, żeby się nie zmarnowało». Tak zrobiliśmy. Nagraliśmy całość w cztery czy pięć dni. Trzy z czterech numerów pochodziły ze starszych sesji, wystarczyło je zmiksować”^[14][37].

Strona 3 i 4 winylowej wersji minialbumu Sap, będącej częścią pakietu Jar of Flies/Sap z 1994 (nr kat. C 57806)

Sap został opublikowany 4 lutego 1992 nakładem wytwórni Columbia^{[f][18][20][33]}, początkowo jedynie na terenie Stanów Zjednoczonych^[39]. Cantrell stwierdził, że minialbum wydano bez żadnego rozgłosu i singla, dzięki czemu był znany tylko garstce ludzi z najbliższego otoczenia zespołu^[21]. „Nie chcieliśmy żadnej reklamy ani promocji – po prostu umieściliśmy go w sklepach, aby sprawdzić, czy ktoś to kupi” – wspominał^[19]. Chris Morris z tygodnika „Billboard” uważał, że głównym celem wydania epki była chęć podtrzymania zainteresowania zespołem pomiędzy ich albumami Facelift (1990) i Dirt (1992) oraz pomoc w przybliżeniu Alice in Chains publiczności spoza kręgu fanów hard rocka. „Zaczęliśmy grać bardziej alternatywnie” – przyznawał Peter Fletcher, starszy dyrektor ds. marketingu w Columbia na zachodnim wybrzeżu^[40].

W wywiadzie dla „Guitar School” Cantrell zaznaczył, że zmiana stylistyki brzmieniowej była zamierzonym zabiegiem. „Staraliśmy się pokazać, że nie jesteśmy tylko zespołem metalowym. Choć gramy metal, to lubimy czasami prezentować też inne gatunki”^[41]. Jednocześnie deklarował, że grupa nie zamierza grać na koncertach premierowych utworów. „W żadnym wypadku nie odrzucam tego materiału, ponieważ jest to świetna muzyka – po prostu byłoby dziwnie włączyć ją do jednego z naszych normalnych setów”^[g][14].

Oprócz standardowego formatu CD, w 1994 Sap ukazał się – w limitowanej ilości 2,5 tys. sztuk – na podwójnym kolorowym winylu wraz z Jar of Flies (1994)^[27] (Jar of Flies był na pierwszej i drugiej stronie, Sap na trzeciej, a na czwartej znajdowało się logo zespołu)^[45]. W Europie Sap i Jar of Flies zostały wydane jako podwójne CD^[46].

 Osobny artykuł: Clerks – Sprzedawcy (album).

Minialbum ponownie wydano 21 marca 1995 na kasecie magnetofonowej^[47], kiedy „Got Me Wrong” wszedł w skład soundtracku do komedii obyczajowej Clerks – Sprzedawcy (1994, reż. Kevin Smith) i został opublikowany na singlu promocyjnym w listopadzie 1994^[21][48]. Zyskał uznanie w rozgłośniach radiowych, stając się przebojem^[2]. 14 stycznia 1995 dotarł do 22. miejsca na liście Modern Rock Tracks, opracowywanej przez „Billboard”^[49]. 4 marca osiągnął 7. lokatę na innym z notowań „Billboardu” – Album Rock Tracks^[50] (po singlach „Rooster” z 1993 i „No Excuses” z 1994, była to w owym czasie najwyższa lokata, na jakiej utwór Alice in Chains uplasował się w notowaniu Album Rock Tracks)^[51].

27 listopada 2020 Sap, z okazji Record Store Day, będącego częścią czarnego piątku, ukazał się na 12”-calowej płycie gramofonowej. Na stronie A znajdował się zestaw pięciu utworów, natomiast na stronie B logo zespołu, uzyskane techniką akwaforty^[52].

Recenzje
Wydawca	Ocena
AllMusic	[53]
Encyclopedia of Popular Music	[54]
„Kerrang!”	[28]
Rolling Stone Album Guide	[55]
Spin Alternative Record Guide	[56]
„Tylko Rock”	[57]

Recenzując minialbum, Steve Huey napisał za pośrednictwem serwisu AllMusic, że „Sap był sporym odkryciem, zawierającym cztery akustyczne ballady, gdzie brzmienie zespołu poszło w bardziej melancholijnym i łagodniejszym kierunku, stanowiąc tym samym zupełne przeciwieństwo Facelift [1990]”. Podkreślał, że mimo tak melancholijnego brzmienia, utwory wciąż zachowują ponury i przygnębiający nastrój, przez co nawiązują do tych z debiutanckiego wydawnictwa. Huey zwracał też uwagę, że w czterech pierwszych utworach widoczna jest dojrzałość i subtelność, których posępne piękno psuje „Love Song”, nagrany w formie wspólnej zabawy zespołu. Zdaniem recenzenta nie pasuje on do klimatu epki^[53]. Don Kyle z brytyjskiego tygodnika „Kerrang!” pisał: „Sap jest lekko ciekawym urozmaiceniem, szansą dla Alice in Chains na dostrzeżenie ich innej osobowości”^[28]. David Sprague i Ira A. Robbins – autorzy książki The Trouser Press Guide to ’90s Rock: The All-new Fifth Edition of the Trouser Press Record Guide (1997), argumentowali, że „pięć nowych piosenek na Sap wzmocniło wysiłek zespołu z przemyślaną prostotą Led Zeppelin”^[58].

Tyler Sage z witryny Ultimate Classic Rock, z okazji 30. rocznicy premiery Sap, pisał: „Epka jest melancholijna i pogrążona w myślach, ale miejscami także pełna nadziei. Jej liryczna głębia przypomina nam, że brzmienie Seattle nie polegało tylko na byciu wściekłym i przeciwstawiającym się wszystkiemu; może również dotyczyć bólu i trudności w życiu codziennym. Innymi słowy, Sap jest krótki i skomplikowany. Podobnie jak sam ruch grunge’owy”^[32].

11 grudnia 1993 Sap uplasował się na 9. lokacie duńskiego notowania Nielsen Music Control & IFPI^[59]. 18 stycznia 1994 uzyskał on od zrzeszenia amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA) certyfikat złotej płyty, po przekroczeniu progu pół miliona sprzedanych kopii w Stanach Zjednoczonych^[60]. 30 stycznia, razem z Jar of Flies (1994), zadebiutował na 4. lokacie brytyjskiej listy Official Albums Chart Top 75^[61]. 4 lutego, również z Jar of Flies, dotarł do 8. miejsca szwedzkiego notowania Topplistan. Łącznie spędził na wspomnianej liście osiem tygodni^[62]. 13 lutego pakiet Jar of Flies/Sap zadebiutował na 2. lokacie australijskiego Top 50 Albums, gdzie był notowany przez dziesięć tygodni^[63].

15 kwietnia 1995 Sap zadebiutował na 29. pozycji w notowaniu „Billboardu” Top Pop Catalog Albums^[64], utrzymując się na nim przez siedem tygodni^[65][66]. Według raportu opublikowanego przez Nielsen SoundScan w Stanach Zjednoczonych uzyskał wolumen sprzedaży w ilości 663 tys. egzemplarzy^[67].

Po wznowionym wydaniu w listopadzie 2020, Sap został odnotowany na kilku notowaniach „Billboardu” – 12 grudnia zadebiutował na 134. miejscu w zestawieniu Billboard 200, na którym utrzymał się przez tydzień^[68]. Uplasował się również w pierwszej dziesiątce na listach Top Alternative Albums (9. lokata)^[69] i Top Hard Rock Albums (4. miejsce)^[70] oraz zajął najwyższą pozycję na Top Tastemaker Albums^[71].

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[24]:

• Kyle Anderson: Accidental Revolution: The Story of Grunge. St. Martin’s Press, 2007. ISBN 978-0312358198. (ang.).
• Jordan Babula. Alice in Chains – Dyskografia. „Teraz Rock”, 2006. Orange Media. ISSN 1730-394X. (pol.). 
• Jake Brown: Alice in Chains: In the Studio. Rock N’ Roll Books, 2010. ISBN 0-9726142-6-5. (ang.).
• Justin Henderson: Grunge: Seattle. Arcadia Publishing, 2021. ISBN 978-1-4396-7221-1. (ang.).
• Bartek Koziczyński. Alice in Chains. Bezsenność w Seattle. „Teraz Rock”, 2006. Orange Media. ISSN 1730-394X. (pol.). 
• Greg Prato: Grunge Is Dead: The Oral History of Seattle Rock Music. ECW Press, 2009. ISBN 978-1550228779. (ang.).
• David de Sola: Alice in Chains: The Untold Story. Thomas Dunne Books, 2015. ISBN 978-1250048073. (ang.).
• Dave Thompson: The Grunge Diaries: Seattle, 1990–1994. Rowman & Littlefield, 2021. ISBN 978-1-4930-5570-8. (ang.).
• Mark Yarm: Wszyscy kochają nasze miasto. Historia grunge’u z pierwszej ręki. Joanna Bogusławska (tłum.). Kagra, 2019. ISBN 978-83-63785-43-7. (pol.).

Zobacz multimedia związane z tematem: Sap (album)

• Oficjalna strona zespołu (ang.)