French
DeutschSobienie-Jeziory – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
 Urząd gminy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna | 25 |
| Kod pocztowy | 08-443[4] |
| Tablice rejestracyjne | WOT |
| SIMC | 0687876[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu otwockiego  | |
Położenie na mapie gminy Sobienie-Jeziory  | |
 51°55′58″N 21°18′12″E/51,932778 21,303333[1] | |
Sobienie-Jeziory – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie otwockim, w gminie Sobienie-Jeziory[5][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
Miejscowość jest siedzibą władz wiejskiej gminy Sobienie-Jeziory, a także rzymskokatolickiej parafii Wszystkich Świętych.
Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 801 oraz droga wojewódzka nr 739. Drogi powiatowe łączą Sobienie-Jeziory z Osieckiem, Mariańskim Porzeczem i Warszawicami. Najbliższy pasażerski przystanek kolejowy znajduje się 5 km na północ w Warszówce, przewozy pasażerskie na tej linii od czerwca 2010 zostały zawieszone.
Nazwa wsi
[edytuj | edytuj kod]Zapisy dotyczące wsi podają jej nazwę w różnym brzmieniu, są to: Jeziory, Jeziory Sobienińskie i Jeziory Sobieńskie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Od XIII wieku wymieniana w dokumentach jako należąca do biskupów poznańskich osada targowa, leżąca przy szlaku łączącym Mazowsze i Ruś[7]. W 1244 r. książę Konrad I, uposażając kościół w Czersku, wymienił m.in. wieś Sobienie. Jej istnienie potwierdzały przywileje książąt mazowieckich, przywilej księcia Bolesława w 1297 r., Ziemowita III datowany na 1351 r. i Konrada II pochodzący z 1476 r. Lokowanie w obecnej postaci, tj. w formie osady z położonym centralnie rynkiem i wybiegającymi z niego czterema głównymi drogami, Sobienie-Jeziory zawdzięczają kasztelanowi łukowskiemu Jackowi Jezierskiemu, który założył je na nowym miejscu krótko po 1780 r. na gruntach zachodniej części Sobień Szlacheckich. Sprowadził tu kowali ze Śląska i Saksonii do pierwszej w Polsce fabryki kos. W osadzie założył też manufakturę pończoszniczą. W 1913 r. powstało Stowarzyszenie Straży Ogniowej, obecnie jest to Ochotnicza Straż Pożarna. W latach 1910–1914 planowano do wsi doprowadzić z Karczewa linię kolei wąskotorowej, ale wybuch wojny pokrzyżował te zamierzenia. Do lat 30. w Sobieniach-Jeziorach mieścił się tzw. sąd pokoju, w późniejszym czasie przeniesiony do Garwolina. W latach 1932–1934 powstał murowany budynek szkolny. W maju 1939 saperzy wybudowali drewniany most łączący Sobienie-Jeziory i Piwonin z Brzuminem, jego istnienie przypominają przyczółki mostowe. Wojska niemieckie wkroczyły do wsi 10 września 1939. Podczas okupacji częste stało się wysyłanie mieszkańców na roboty w Prusach, ponadto organizowano łapanki, największa z nich miała miejsce w połowie 1943 r., kiedy to całą ludność spędzono na rynek. W 1941 r. do wsi przybył transport wysiedlonych chłopów z okolic wielkopolskiego Kostrzyna. 2 października 1940 roku hitlerowcy zorganizowali we wsi getto, do którego spędzono okoliczną ludność żydowską. We wrześniu 1942 roku uwięzionych ludzi wywieziono do obozów zagłady, a tym samym getto uległo likwidacji. Po wyzwoleniu terenu gminy w II połowie 1944 przeprowadzono parcelację majątków Sobienie Szlacheckie i Siedzów. Po 1945 r. wieś nabrała charakteru małego miasteczka, które pełni funkcję ośrodka handlowego oraz obsługi okolicznego rolnictwa. Jest to również lokalny węzeł komunikacyjny, komunikacja autobusowa łączy Sobienie Jeziory z Warszawą (przez Otwock), Osieckiem, Garwolinem i Maciejowicami. W latach 60. XX wieku wybudowano obwodnicę[8][9].
Żydzi w Sobieniach-Jeziorach
[edytuj | edytuj kod]Ludność pochodzenia żydowskiego została sprowadzona do Sobień-Jezior przez założyciela wsi. W okresie międzywojennym stanowili większość mieszkańców. 2 października 1940 roku Niemcy stworzyli w żydowskiej części wsi getto, do którego przywieziono również Żydów z okolicznych wsi i miasteczek m.in. z Osiecka. 27 września 1942 ogłoszono wywóz ludzi do pracy, ludzi ograbiono, synagoga stojąca w rynku została spalona, a niezdatni do pracy zostali rozstrzelani. Pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Treblince. W późniejszym czasie zdewastowano miejscowy kirkut, a płyty nagrobne posłużyły do wyłożenia podjazdu do siedziby Geheime Staatspolizei (Gestapo), która mieściła się w plebanii. Na początku XXI wieku macewy wydobyto i przewieziono na teren dawnego kirkutu, ale są one regularnie niszczone przez miejscowych wandali[10][11].
Obiekty historyczne
[edytuj | edytuj kod]
- Przy rynku znajduje się pochodzący z 1806 kościół pw. Wszystkich Świętych ufundowany przez hrabiego Karola Jezierskiego. Świątynia była dwukrotnie powiększana (1908 i 1982)[12].
Historię miejscowej parafii opisał o. Jerzy Marian Cygan OFMCap Dzieje parafii Sobienie Jeziory Biała Podlaska 2001[13].
- Dwie ok. 200 letnie kapliczki wotywne.
- Zrujnowany kirkut żydowski.
- Wiatrak „koźlak” (na granicy z Sobieniami Kiełczewskimi). 5 marca 1974 roku Poczta Polska wydała znaczek przedstawiający ten wiatrak o nominale 4,90 zł, w ramach serii o polskim budownictwie ludowym. Autorem projektu całości serii był Franciszek Winiarski[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 125915
- ↑ Wieś Sobienie-Jeziory w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-11-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-11-02].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1166 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński: „Mazowsze, mały przewodnik”, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 240.
- ↑ Mazowiecki Park Krajobrazowy, W. Sobociński, A. Atłowska, Wyd. Compass, Kraków 2006, ISBN 83-89165-93-7.
- ↑ Historia Gminy Sobienie Jeziory.
- ↑ Zdeptane macewy i kirkut w lesie.
- ↑ Sobienie-Jeziory, cm. żydowski.
- ↑ Parafia Sobienie – Jeziory pw. Wszystkich Świętych.
- ↑ Historie i legendy sobieńskie.
- ↑ 1974.03.05. Polskie budownictwo ludowe. kzp.pl. [dostęp 2024-10-04].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Sobienie (b), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 944.
- Gmina Sobienie-Jeziory. powiat-otwocki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-09)].
- Potrawy lokalne z Sobień-Jezior
- Mariusz Rombel: 200 lat parafii w Sobieniach-Jeziorach. linia.com, 2006-04-28. [dostęp 2018-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-07)]. (pol.).
