Stanisław Kozierowski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Stanisław Kozierowski
Ilustracja
Tablica upamiętniająca S. Kozierowskiego – kościół Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Trzemesznie
Data i miejsce urodzenia

28 września 1874
Trzemeszno

Data i miejsce śmierci

1 lutego 1949
Winna Góra

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

12 listopada 1899

Tablica na kościele w Skórzewie

Stanisław Kozierowski, pseudonim „Dołęga” (ur. 28 września 1874 w Trzemesznie, zm. 1 lutego 1949 w Winnej Górze) – polski historyk i onomasta, duchowny katolicki, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu w 1918 roku[1].

Edukacja i praca duszpasterska

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Trzemesznie (jako syn mistrza szewskiego Floriana Apolinarego oraz Antoniny z Buszkiewiczów), gdzie uczęszczał do gimnazjum, znanego jako Kolegium trzemeszeńskie, oraz do Królewskiego Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu (niem. Königliches Marien-Gymnasium zu Posen), gdzie wstąpił do tajnej, uczniowskiej organizacji Towarzystwo Tomasza Zana[2]. Wstąpił do seminarium duchownego, gdzie 12 listopada 1899 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował krótko w różnych parafiach w Wielkopolsce i Westfalii. W latach 1910–1929 był proboszczem w Skórzewie, gdzie zainicjował działalność Bractwa Apostolstwa Modlitwy, kółka rolniczego (1919), pierwszej biblioteki, a także rozpoczął budowę nowego kościoła parafialnego (1927). Na dłużej osiadł w Winnej Górze koło Środy Wielkopolskiej, gdzie przez 20 lat był proboszczem tamtejszej parafii św. Michała Archanioła.

Wszechnica Piastowska

[edytuj | edytuj kod]

Był jednym z czwórki założycieli (razem z Heliodorem Święcickim, Józefem Kostrzewskim i Michałem Sobeskim) Wszechnicy Piastowskiej w Poznaniu, dzisiejszego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W okresie międzywojennym był docentem, a od 1938 r. profesorem tytularnym Wydziału Humanistycznego[3][4].

Wkład w ustalenie nazw miejscowości na Ziemiach Odzyskanych

[edytuj | edytuj kod]
Mapa miejscowości z polonizowanymi nazwami na zachodnim Pomorzu i północnym Połabiu (Meklemburgia) Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Zeszyt I, 1934

Profesor Kozierowski był przewodniczącym Komisji dla spraw Przywrócenia Nazw Słowiańskich na Przyodrzu, której pierwsze posiedzenie odbyło się w Poznaniu 7 kwietnia 1945 r. Wzięli w nim udział znani polscy historycy onomaści: prof. Zygmunt Wojciechowski, prof. Mikołaj Rudnicki oraz Bolesław Czwójdziński (który objechał wszystkie czynne linie kolejowe szkicując trasy kolejowe z nazwami stacji). W myśl ustaleń komisji zmieniono na polskie nazwy stacji i przystanków kolejowych od Pomorza Zachodniego do Śląska. Niekiedy nazwy te później zmieniono w tych przypadkach, gdy różniły się od nazw miejscowości ustalonych później przez państwową Komisję Ustalania Nazw Miejscowości (np. stację Altheide Bad nazwano Wrześniów, a miejscowość – Puszczyków Zdrój; natomiast Komisja Ustalania Nazw Miejscowości nadała miejscowości rok później nazwę Polanica-Zdrój[5]).

Jego najważniejszym dziełem jest Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, którego dwa tomy (z planowanych czterech) dotyczą dzisiejszego obszaru północno-wschodnich Niemiec i północno-zachodniej Polski[6][7][8]. Choć atlas ma pewne niedostatki naukowe, ma wysoką wartość normującą polskie nazwy urzędowe, dlatego też znalazł zastosowanie w tym zakresie na terenach Ziem Odzyskanych po 1945 r.

Specjalizował się w dziejach Wielkopolski i Pomorza (napisał m.in. prace na temat nazw miejscowych Słowiańszczyzny Zachodniej, 1949) oraz w naukach pomocniczych historii i językoznawstwa, takich jak heraldyka i onomastyka. Autor m.in.: Leszczyce i ich plemiennik abp św. Bogumił z Dobrowa oraz Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski.


Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 106.
  2. Ks. Kozierowski Dołęga Stanisław. Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy.
  3. Marcin Bednarz: Wybitni średzianie. [w:] O Środzie [on-line]. sroda.wlkp.pl. [dostęp 2024-08-29]. (pol.).
  4. Marek Holak, Panteon Ziemi Mogileńskiej – fundament pogranicza, „Pałuki” nr 684 (12/2005).
  5. Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, 2013-10. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393. (pol.). 
  6. ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.
  7. ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt IIB. Poznań: 1935.
  8. ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt IIA. Poznań: 1937.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Piotr Maciej Dziembowski: Proboszczowie parafii świętego Marcina i świętego Wincentego w Skórzewie, Skórzewo 2010, s. 88–91 (z fotografią)
  • Henryk Grzybowski, Kozierowski Stanisław, w: Janusz Laska, Mieczysław Kowalcze (red.), Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, t. 2 (K–M), Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Kłodzko 2009, s. 145–146, ISBN 978-83-60478-08-0.
  • Bernard Piotrowski: Ks. Stanisław Kozierowski – duchowny, uczony, patriota, „Życie i Myśl”, nr 3–4, 1987, s. 148–159.
  • Ryszard Marciniak: Ks. Stanisław Kozierowski (1874–1949), w: Jerzy Laskowski, Grzegorz Łukomski (red.): W hołdzie naszym Antenatom. 85 lat Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM 2004. ISBN 83-232-1384-4.
  • Ryszard Marciniak, Ksiądz Stanisław Kozierowski (1874–1949) – życie i dzieło, [w:] W Trzemesznie i nie tylko... Obchody 85-lecia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Bogdan Walczak (red.), Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006, ISBN 83-232-1650-9, OCLC 76321421.
  • Stanisław Urbańczyk: Kozierowski Stanisław (1874–1949), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 14, s. 628–629.
  • Jacek Latzke: Kozierowski Stanisław (1874–1949), w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, s. 371.
  • Józef Sprutta: Ksiądz Stanisław Kozierowski, „Przyjaciel Ludu” 1991, z. 4, s. 18–20.
  • Bogdan Walczak: Ksiądz Stanisław Kozierowski jako onomasta, „Kronika Wielkopolski” 1995, nr 3, s. 36–44.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]