Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej – organizacja skupiająca osoby deklarujące narodowość śląską. Stowarzyszenie jest organizacją nienastawioną na zysk i opiera swoją działalność na pracy społecznej członków^[1].

Stowarzyszenie zostało powołane 15 marca 2011 roku na zebraniu założycielskim w Opolu przez grupę osiemnaściorga mieszkańców województwa opolskiego^[2][3]. Pierwsza próba rejestracji w KRS spotkała się ze strony Sądu Rejonowego w Opolu z żądaniem usunięcia ze statutu odwołań do narodowości śląskiej, a motywowano to nieistnieniem narodu śląskiego^[4]. Organizacja odmówiła poczynienia takiego kroku, sąd w tym wypadku odmówił rejestracji^[5].

Władze stowarzyszenia odwołały się od takiej decyzji opierając się na Ustawie z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r., która w punkcie 6. artykułu 2. mówi o narodowości jako o przynależności narodowej lub etnicznej — rozumie się przez to deklaratywną, opartą na subiektywnym odczuciu, indywidualną cechę każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny, kulturowy lub związany z pochodzeniem rodziców, określonym narodem lub wspólnotą etniczną^[6]. Protest został rozpatrzony pozytywnie i 21 grudnia 2011 r. SONŚ znalazł się w KRS pod numerem 0000405947^[3].

12 stycznia 2012 roku Prokuratura Okręgowa w Opolu złożyła apelację do Sądu Okręgowego w Opolu skarżąc decyzję sądu I instancji i podnosząc, że ustawa, na którą powoływało się stowarzyszenie to ustawa o charakterze epizodycznym, kategorie narodowości w niej wymienione służyły tylko potrzebom spisu. W ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku regionalnym nie występuje pojęcie narodowości śląskiej^[7]. Postanowieniem z dnia 7 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Opolu oddalił apelację prokuratury uzasadniając: Po odzyskaniu przez Polskę pełnej suwerenności, gdy stała się państwem w pełni demokratycznym, wolno obywatelom działać wszędzie tam, gdzie prawo tego nie zakazuje. [...] A wolność jednostki to wolność stowarzyszania się. [...] Odchodzi się od pozytywistycznego myślenia na rzecz jednostki. Zatem stowarzyszenie nie musi udowadniać, że jego cele są zgodne z prawem. Trzeba raczej wykazać, że stoją z nim w sprzeczności^[8]. Na skutek skargi kasacyjnej wniesionej przez Prokuratora Okręgowego w Opolu Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 5 grudnia 2013 r. uchylił postanowienie Sądu Okręgowego i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania^[9].

12 sierpnia 2013 Sąd Rejonowy w Opolu nakazał wykreślenie SONŚ z rejestru stowarzyszeń^{[potrzebny przypis]}. W 2014 roku walne zgromadzenie SONŚ zmieniło część z zakwestionowanych zapisów statutu, nie rezygnując jednak ze sformułowania „narodowość śląska”^[10]. Zmiany te zostały uznane za niewystarczające; w 2015 sąd rejonowy postanowił o likwidacji Stowarzyszenia, a decyzję tę utrzymał w mocy sąd okręgowy^[11]. Po odrzuceniu skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy^[12], działacze Stowarzyszenia złożyli skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka^[13]. 14 marca 2024 orzekł on, że nakazując likwidację organizacji Polska naruszyła artykuł 11 europejskiej konwencji praw człowieka^[13][14].

Cele stowarzyszenia zostały określone w jego statucie:^[1]

• Pielęgnowanie śląskiej tożsamości.
• Odrodzenie kultury śląskiej.
• Propagowanie wiedzy o Śląsku.
• Kształtowanie i rozwijanie wśród wszystkich mieszkańców Śląska aktywnej postawy obywatelskiej.
• Współuczestniczenie we współczesnej integracji wszystkich zamieszkujących Śląsk grup ludności.
• Podtrzymywanie kontaktów kulturowych między Ślązakami bez względu na miejsce zamieszkania oraz

pomoc osobom chętnym do powrotów z emigracji zarobkowej.

• Promocja i kształtowanie pozytywnego wizerunku Śląska i Ślązaków.
• Dbanie o zachowanie materialnego i duchowego dziedzictwa Śląska.

Według pierwotnej wersji statutu były to:^[2]

• Rozbudzanie i ugruntowywanie świadomości narodowej Ślązaków.
• Odrodzenie kultury śląskiej.
• Propagowanie wiedzy o Śląsku.
• Kształtowanie i rozwijanie wśród ludności Śląska aktywnej postawy obywatelskiej, sprzyjającej powstaniu poczucia pełnego włodarzenia i współodpowiedzialności za swoją ojczyznę.
• Współuczestniczenie we współczesnej integracji wszystkich zamieszkujących Śląsk grup ludności.
• Podtrzymywanie kontaktów kulturowych między Ślązakami bez względu na miejsce zamieszkania oraz pomoc osobom chętnym do powrotów z emigracji zarobkowej.
• Promocja i kształtowanie pozytywnego wizerunku Śląska i Ślązaków.
• Dbanie o zachowanie materialnego i duchowego dziedzictwa Śląska.

• Piotr Długosz - prezes
• Wojciech Glensk - wiceprezes
• Justyna Nikodem - skarbnik
• Rafał Szyma - członek zarządu
• Roman Knopp - członek zarządu
• Stefan Zdzuj - członek zarządu

Stowarzyszenie - zgodnie ze swoim statutem - nie może brać udziału w Wyborach do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej^[1].

• Związek Ludności Narodowości Śląskiej (1996-2004)
• Związek Ludności Narodowości Śląskiej (od 2004)