Szembruk – Wikipedia, wolna encyklopedia

Szembruk
	wieś
	; Budynek dawnej szkoły
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	grudziądzki
Gmina	Rogóźno
Liczba ludności (III 2011)	555
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	86-318
Tablice rejestracyjne	CGR
SIMC	0848960
	Położenie na mapie Polski Szembruk
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Szembruk
	Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego Szembruk
	Położenie na mapie gminy Rogóźno Szembruk
	53°33′55″N 19°01′22″E/53,565278 19,022778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szembruk (niem. Schönbrück) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie grudziądzkim, w gminie Rogóźno, przy trasie wyłączonej obecnie z eksploatacji linii kolejowej Gardeja – Łasin.

Na północ od wsi znajduje się Jezioro Kuchnia.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 555 mieszkańców^[2]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Rogóźno.

Historia, zabytki i komunikacja

Wieś została założona pod koniec XIII wieku na wzgórzu nad Gardęgą. W 1306 roku uzyskała ponowny przywilej nadany przez mistrza krajowego Konrada von Sacka.

W pierwszej połowie listopada 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dalszy przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane jest tylko jedno nazwisko: Krzyżanowscy. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele^[4].

W okresie międzywojennym ulokowano tu placówkę Straży Celnej^[5].

W Szembruku znajduje się kościół parafialny pw. św. Bartłomieja – parafia założona na przełomie XIII/XIV wieku. Obecny kościół pochodzi z lat 1715–1716 (poprzednie zostały spalone). Kościół jest orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej na nowszym, kamienno-ceglanym podmurowaniu. Wystrój wnętrza barokowy, wieża o konstrukcji słupowo-ramowej, na której jest zawieszony dzwon z 1711 roku^[a].

Kościół wraz z cmentarzem przykościelnym wpisany jest do rejestru zabytków NID^[6] pod nr rej. A/675/1-2 z 5.04.1996.

Na terenie wsi znajdują się 3 przystanki autobusowe: Szembruk I, Szembruk II oraz Szembruk III na których zatrzymuje się linia autobusowa nr 7.^[7]

Nazwa

Nazwa wsi jest polskim przyswojeniem wcześniejszej formy niemieckiej Schönbrück, pochodzącej od słów "schöne Brücke" ("piękny most").

Ciekawostki muzyczne

W 2014 roku powstał hip-hopowy singel grudziądzkiego rapera toMCzaka pt. Szembruk Gangsta. Do utworu tego został nakręcony teledysk^[8], który w całości powstał na trasie Grudziądz - Szembruk oraz w samej miejscowości^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

Uwagi

↑ Pierwszy kościół w Szembruku wybudowano po utworzeniu tu parafii w 1306 r. W XV wieku (po bitwie pod Grunwaldem w 1410 r.) spłonęła cała wieś wraz kościołem, a część jej mieszkańców została wymordowana. Nowy proboszcz przybył w roku 1442, zbudowano też nowy kościół. Podczas I wojny ze Szwecją w 1628 roku znów spłonęła prawie cała wieś (ocalały tylko dwa domy) wraz z kościołem. Na jego fundamentach, staraniem proboszcza Szmeltera, w 1715 zbudowano nowy drewniany kościół, wykorzystując do tego celu drewno pochodzące z lasu rosnącego w owym czasie na przeciwnym brzegu rzeki Gardęgi^[9].

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 135158
↑ ^a ^b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1272 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 90.
↑ Szematyzm Straży Celnej 1927 ↓, s. 225.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 41 [dostęp 2016-05-21] .
↑ Uruchomienie liniii komunikacyjnej nr 7, 01.04.2021 r. – Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Grudziądzu [online] [dostęp 2021-08-27] (pol.).
↑ toMCzak - "Szembruk Gangsta"
↑ Tad. Z-ski. Nasze kościoły – Szembruk. „Strażnica Bałtycka”. 3, s. 11, czerwiec 1926. Zarząd Okręgowy Towarzystw Wojaków i Powstańców w Grudziądzu. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).

Bibliografia

Grudziądz i okolice. Przewodnik, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, Grudziądz 1990
Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .

Linki zewnętrzne

Szembruk w Toruńskim Serwisie Turystycznym
Szembruk Wielki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 892 .
Dawna Pocztówka przedstawiająca Szembruk w latach 1905-1910

[Tad.Z-ski-6] Pierwszy kościół w Szembruku wybudowano po utworzeniu tu parafii w 1306 r. W XV wieku (po bitwie pod Grunwaldem w 1410 r.) spłonęła cała wieś wraz kościołem, a część jej mieszkańców została wymordowana. Nowy proboszcz przybył w roku 1442, zbudowano też nowy kościół. Podczas I wojny ze Szwecją w 1628 roku znów spłonęła prawie cała wieś (ocalały tylko dwa domy) wraz z kościołem. Na jego fundamentach, staraniem proboszcza Szmeltera, w 1715 zbudowano nowy drewniany kościół, wykorzystując do tego celu drewno pochodzące z lasu rosnącego w owym czasie na przeciwnym brzegu rzeki Gardęgi^[9].

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 135158

[GUS-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[PP-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1272 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[LB-4] L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 90.

[CITEREFSzematyzm_Straży_Celnej1927225-5] Szematyzm Straży Celnej 1927 ↓, s. 225.

[zab-7] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 41 [dostęp 2016-05-21] .

[MZK-8] Uruchomienie liniii komunikacyjnej nr 7, 01.04.2021 r. – Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Grudziądzu [online] [dostęp 2021-08-27] (pol.).

[yt-9] toMCzak - "Szembruk Gangsta"

[StB-10] Tad. Z-ski. Nasze kościoły – Szembruk. „Strażnica Bałtycka”. 3, s. 11, czerwiec 1926. Zarząd Okręgowy Towarzystw Wojaków i Powstańców w Grudziądzu. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

Sołectwa	Białochowo Budy Bukowiec Gubiny Kłódka Rogóźno Rogóźno-Zamek Skurgwy Szembruczek Szembruk Zarośle
Miejscowości niesołeckie	Jamy Sobótka Zwierzyniec