Tarcza nerwu wzrokowego – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tarcza nerwu wzrokowego^[1], krążek nerwu wzrokowego^[2] (łac. discus nervi optici^[1][2], papilla^[1]) – miejsce w obrębie siatkówki, w którym wychodzi z niej nerw wzrokowy^[2].

U człowieka tarcza nerwu wzrokowego leży przyśrodkowo od tylnego bieguna gałki ocznej w odległości 3 mm, na wysokość zaś 0,7 mm powyżej tegoż bieguna^[1].

Krążek nerwu wzrokowego tworzony jest przez neuryty^[2], które opuszczają siatkówkę oka i zbierają się w nerw wzrokowy, kierujący się do mózgu. Wspomniane zakończenia nerwowe zbierają się na niewielkiej przestrzeni^[3]. Miejsce, w którym łączą się, średnicy od 1,5^[1]–1,7 u człowieka^[4]–2 do 6 mm, wznosi się nieznacznie ponad otaczającą siatkówkę^[2] (u człowieka za życia zdrowa tarcza pozostaje na poziomie siatkówki, wbrew dawnym poglądom i nazwie^[4]), od której się wyraźnie odgranicza. Wyróżnia je nawet barwa. Jest ono bowiem szarawe lub biało-żółte^[2], u człowieka białawe^[1] bądź bladoróżowe (widziane we wzierniku). Barwa ta zależy bowiem od wypełnionych krwią naczyń włosowatych, prócz prawie że przezroczystych wypustek nerwowych i przeświecającej blaszki sitowej. Jest nieco jaśniejsza po stronie skroniowej, za co odpowiada mniejsza grubość wiązki tarczowo-plamkowej^[4]. Kształt jego zależy od taksonu. Bydło domowe cechuje się owalnym krążkiem, mniejsze przeżuwacze zaś okrągłym. Świnia domowa ma także okrągłą tarczę, koń zaś owalną. Drapieżne posiadają krążki okrągłe^[2]. U człowieka ma kształt okrężny^[1] bądź owalny^[4]. Granice tarczy nerwu wzrokowego zazwyczaj wyraźnie widać, choć brzeg nosowy może być nieraz zamazany, jako że przebiega przezeń większa ilość zakończeń nerwowych^[5].

Środkowa część krążka nerwu wzrokowego określana jest mianem wgłębienia tarczy^[1] bądź zagłębienia krążka (excavatio disci^[2], excavatio papillae^[1]). U człowieka rzeczywiście leży tam niezbyt głębokie zagłębienie, rozpoznawane podczas badania oftalmoskopem po jaśniejszym kolorze^[4]. Znajdują się tam naczynia krwionośne: tętnica środkowa siatkówki i żyła środkowa siatkówki^[2]. Przez to używa się określenia wnęka naczyniowa nerwu wzrokowego^[4]. Oba te naczynia oddają gałęzie^[2], u człowieka tętnica już na samej tarczy albo jeszcze wcześniej, tak że na tarczy nie ma już nawet pnia tętnicy środkowej siatkówki, a jedynie jej odgałęzienia. Niekiedy stwierdza się obecność haczykowato zawracającej tętniczki rzęskowo-siatkówkowej, natomiast analogiczna żyła stanowi rzadkość^[4]. Gałęzie naczyń środkowych siatkówki tworzą koło naczyniowe nerwu wzrokowego^[2]. Na dnie wnęki naczyniowej można niekiedy dostrzec otwory blaszki sitowej przepuszczające zakończenia nerwowe, widoczne w postaci szarego cętkowania^[5].

Wokół tarczy nerwu wzrokowego u człowieka można dostrzec dwa pierścienie, często niecałkowite. Wewnętrzny cechuje się kolorem białym i odpowiada on twardówce. Zewnętrzny pierścień jest ciemniejszy. Jego obecność wynika z nagromadzenia barwnika przez nabłonek barwnikowy siatkówki^[5].

Krążek nerwu wzrokowego wyróżnia się również histologią. Nie znajdzie się w nim komórek receptorowych (czopki, pręciki), nie ma też innych typowych dla siatkówki elementów. Po prostu wychodzą tam zakończenia nerwowe^[2].

Krążek nerwu wzrokowego nie jest wrażliwy na docierające nań kwanty światła, nie tworzy się na nim obraz^[2].

• Ignacy Abramowicz, Helena Szostakiewicz-Sawicka: Adam Bochenek, Wiesław Łasiński, F. Krzyształowicz, E. Loth, K.W. Majewski, J. Markowski, I. Abramowicz, S. Hiller, J. Iwaszkiewicz, Michał Reicher, W. Sylwanowicz: Anatomia człowieka. J. Jordan, W. Kubik, F. Miedziński, O. Narkiewicz, H. Szostakiewicz-Sawicka & S. Zawistowski. T. IV: Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 978-83-200-3685-5.
• Henryk Kobryń, Kazimierz Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 3: Gruczoły dokrewne, układ nerwowy, narządy zmysłów i powłoka wspólna. Anatomia ptaków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16755-4.