Tarczownica bruzdkowana – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tarczownica bruzdkowana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	tarczownicowate
Rodzaj	tarczownica
Gatunek	tarczownica bruzdkowana
	Nazwa systematyczna
	Parmelia sulcata Taylor; Fl. Hibern. 2: 145 (1836)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tarczownica bruzdkowana (Parmelia sulcata Taylor) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parmelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Synonimy naukowe^[3]:

Imbricaria saxatilis var. sulcata (Taylor) Anzi 1866
Parmelia saxatilis var. leucochroa Wallr. 1831
Parmelia saxatilis var. sulcata (Taylor) Nyl.
Parmelia sulcata var. laevis Nyl. 1860
Parmotrema sulcatum (Taylor) M. Choisy 1952

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Morfologia

Listkowata, rozetkowata lub nieregularna plecha osiąga średnicę do 20 cm i znajdują się w niej glony protokokkoidalne. Brzeg plechy dość gruby. Plecha barwy popielatej lub szaroniebieskawej, głęboko wcinana. Powierzchnia górna rzadko gładka, zazwyczaj dołeczkowano-siateczkowata i występują na niej soralia. Rozgałęzione i wcinane odcinki plechy mają szerokość 2–6 mm i długość 20–50 mm. Brzegi odcinków stykają się z sobą lub dachówkowato zachodzą na siebie, ale czasami są ułożone luźno (oddalone od siebie). Charakterystyczną cechą plechy tarczownicy jest występowanie na jej powierzchni siateczkowatych pseudocyfelli. Soralia mają kształt kolisty, lub wydłużony i tworzą się na brzegach odcinków lub na siateczkowatych wzniesieniach pseudocyfelli. Na dolnej powierzchni plechy, która jest znacznie ciemniejsza od powierzchni górnej, znajdują się liczne czarne chwytniki. Środkowa część dolnej powierzchni plechy jest czarna, natomiast obrzeża są jaśniejsze (brunatne)^[4]. Izydia maczużkowate do łopatkowatych, lśniące, spłaszczone, ułożone niezbyt gęsto. W białym rdzeniu plechy znajduje się ciągła warstwa glonów^[5].

Lekanorowe apotecja mają średnicę 2–5 mm, występują jednak bardzo rzadko. Na ich czerwonobrunatnym brzegu często występują soralia. W jednym worku powstaje po 8 bezbarwnych, elipsoidalnych zarodników o rozmiarach 13–16 × 6–8 μm^[4]. Pyknidia są zanurzone w plesze, występują jednak rzadko^[5].

Występowanie i siedlisko

Tarczownica bruzdkowana jest szeroko rozprzestrzeniona na całym świecie. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, zarówno na obszarach o klimacie zimnym i umiarkowanym, jak i na obszarach o klimacie tropikalnym^[6].

Występuje w lasach różnego typu, ale czasami także poza lasami; wyjątkowo na krzemionkowych skałach i na piaszczystych wydmach^[2]. Rozwija się głównie na korze drzew liściastych i iglastych, czasami także na butwiejącym drewnie i słomianych dachach. W Polsce występuje pospolicie na terenie całego kraju^[4].

Znaczenie

Tarczownica bruzdkowana ma zastosowanie w medycynie ludowej i w kuchni. W średniowiecznej praktyce lekarskiej, później zaś w medycynie ludowej, używano jej w leczeniu chorób układu oddechowego i urazów kości czaszki^[7]^[8]. W Kanadzie jest uważana za porost jadalny^[9]. Górna kora plechy zawiera atranorin, chlorotranorin, w rdzeniu występuje kwas salicylowy^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-04-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b ^c Encyklopedia of Life. [dostęp 2014-04-18].
↑ Discover Life. Parmelia sulcata. [dostęp 2014-04-16].
↑ Mariela Alejandra Marinoff, José Luis Martínez: Usnea sulcata Motyka. An Ethnomycological Review of its Use in Traditional Medicine. W: Mahendra Rai, Geoffrey A. Cordell, José L. Martínez, Mariela Marinoff, Luca Rastrelli: Medicinal Plants. Biodiversity and Drugs. Boca Raton: CRC Press (Taylor and Francis Group), 2012, s. 298. ISBN 978-1-4665-0795-1.
↑ B. N. Ganguli, Sunil K. Deshmukh: Fungi. multifaceted microbes. Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 170. ISBN 1-4200-4328-5.
↑ Eric Boa: Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2014-04-27]. (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[eol-5] Encyklopedia of Life. [dostęp 2014-04-18].

[6] Discover Life. Parmelia sulcata. [dostęp 2014-04-16].

[7] Mariela Alejandra Marinoff, José Luis Martínez: Usnea sulcata Motyka. An Ethnomycological Review of its Use in Traditional Medicine. W: Mahendra Rai, Geoffrey A. Cordell, José L. Martínez, Mariela Marinoff, Luca Rastrelli: Medicinal Plants. Biodiversity and Drugs. Boca Raton: CRC Press (Taylor and Francis Group), 2012, s. 298. ISBN 978-1-4665-0795-1.

[8] B. N. Ganguli, Sunil K. Deshmukh: Fungi. multifaceted microbes. Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 170. ISBN 1-4200-4328-5.

[fao-9] Eric Boa: Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]