Tobołki (roślina) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tobołki
	; Tobołki polne
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	tobołki
	Nazwa systematyczna
	Thlaspi L.; Sp. Pl. 645. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Thlaspi arvense L.
Synonimy
	Carpoceras (DC.) Link; Cruciundula Raf.; Metathlaspi E.H.L.Krause; Teruncius Lunell; Thlaspidea Opiz; Thlaspidium Bubani; Thlaspius St.-Lag.;
	Carpoceras (DC.) Link; Cruciundula Raf.; Metathlaspi E.H.L.Krause; Teruncius Lunell; Thlaspidea Opiz; Thlaspidium Bubani; Thlaspius St.-Lag.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tobołki (Thlaspi) – rodzaj roślin z rodziny kapustowatych. W tradycyjnym, szerokim ujęciu obejmuje ponad 75 gatunków^[5], ale po wyodrębnieniu większości w osobne rodzaje współcześnie zalicza się do niego 9 gatunków^[4]. Rośliny te występują naturalnie w strefie umiarkowanej w Eurazji, a jako introdukowane na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj w wąskim ujęciu reprezentowany jest przez gatunki występujące w większości w południowo-zachodniej Azji, zwłaszcza w rejonie Azji Mniejszej i Kaukazu. Szerzej rozprzestrzeniony po Azję Środkową jest Thlaspi ceratocarpum, a najszerzej – tobołki polne Thlaspi arvense, rosnące od Portugalii po Japonię. Gatunek ten został też rozprzestrzeniony na inne kontynenty^[4]. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju, w jego wąskim ujęciu, w Polsce (inne tradycyjnie tu zaliczane gatunki wyodrębniane są w osobne rodzaje)^[6]^[4].

Gatunki flory Polski^[6]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej^[6], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)^[4]

tobołki alpejskie Thlaspi caerulescens J. Presl & C. Presl ≡ Noccaea caerulescens (J.Presl & C.Presl) F.K.Mey.
tobołki czosnkowe Thlaspi alliaceum L. ≡ Mummenhoffia alliacea (L.) Esmailbegi & Al-Shehbaz – efemerofit
tobołki polne Thlaspi arvense L.
tobołki przerosłe, t. przerosłolistne Thlaspi perfoliatum L. ≡ Noccaea perfoliata (L.) Al-Shehbaz

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne (wieloletnie i dwuletnie tradycyjnie tu zaliczane wyodrębniane są w rodzaj Noccaea), po roztarciu często o nieprzyjemnym zapachu, nagie lub owłosione, prosto wzniesione, rozgałęzione lub nie^[7].
Liście: Odziomkowe i łodygowe. Te pierwsze zwykle więdną do czasu kwitnienia, są ogonkowe, całobrzegie, faliste lub ząbkowane. Liście łodygowe są siedzące, czasem z nasadą uszkowatą lub strzałkowatą, z blaszką całobrzegą, falistą lub ząbkowaną^[7].
Kwiaty: Zebrane w grona, wyraźnie wydłużające się podczas owocowania. Szypułki kwiatowe odstające, cienkie. Działki kielicha jajowate do owalnych, prosto wzniesione lub podnoszące się. Płatki korony łopatkowate, czasem z paznokciem. Pręcików sześć, niezbyt wyraźnie czterosilnych, z nitkami nierozszerzonymi u nasady, z pylnikami jajowatymi. Zalążnia z 6–16 zalążkami. Szyjka słupka drobna z główkowatym znamieniem^[7].
Owoce: Łuszczynki zaokrąglone lub wydłużone, na szczycie zwykle sercowato wycięte. Nasiona z łupiną nasienną prążkowaną lub siateczkowato pomarszczoną^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Thlaspideae z rodziny kapustowatych (Brassicaceae)^[8]. Po rewizji systematycznej rodzaju w latach 70. XX wieku został on podzielony na 12 mniejszych rodzajów, głównie na podstawie różnic w budowie nasion. Późniejsze badania molekularne ograniczyły liczbę rodzajów wyróżnianych w obrębie Thlaspi sensu lato do czterech: Thlaspi sensu stricto, Noccaea, Mummenhoffia i Noccidium. Ich klasyfikacja pozostaje wciąż niestabilna^[9]^[10].

Wykaz gatunków^[4]

Thlaspi armenum N.Busch
Thlaspi arvense L. – tobołki polne
Thlaspi brevistylum Mutel
Thlaspi ceratocarpum (Pall.) Murray
Thlaspi huetii Boiss.
Thlaspi inhumile Ponert
Thlaspi kochianum F.K.Mey.
Thlaspi roseolum N.Busch
Thlaspi syriacum Bornm.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Thlaspi L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-04-11].
↑ Thlaspi Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d Ihsan A.I.A. Al-Shehbaz Ihsan A.I.A., Thlaspi Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-11] .
↑ Genus Thlaspi L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-04-11] .
↑ Ihsan A.I.A. Al-Shehbaz Ihsan A.I.A., A Synopsis of the Genus Noccaea (coluteocarpeae, Brassicaceae), „Harvard Papers in Botany”, 19 (1), 2014, s. 25-51, DOI: 10.3100/hpib.v19iss1.2014.n3 [dostęp 2023-04-09] .
↑ BarışB. Özüdoğru BarışB. i inni, Phylogeny of the Genus Noccaea (Brassicaceae) and a Critical Review of Its Generic Circumscription, „Annals of the Missouri Botanical Garden”, 104 (3), 2019, s. 339-354, DOI: 10.3417/2019347 [dostęp 2023-04-09] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].

[powo-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Thlaspi L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-04-11].

[china-5] Thlaspi Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[america-7] Ihsan A.I.A. Al-Shehbaz Ihsan A.I.A., Thlaspi Linnaeus, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-04-11] .

[grin-8] Genus Thlaspi L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-04-11] .

[9] Ihsan A.I.A. Al-Shehbaz Ihsan A.I.A., A Synopsis of the Genus Noccaea (coluteocarpeae, Brassicaceae), „Harvard Papers in Botany”, 19 (1), 2014, s. 25-51, DOI: 10.3100/hpib.v19iss1.2014.n3 [dostęp 2023-04-09] .

[10] BarışB. Özüdoğru BarışB. i inni, Phylogeny of the Genus Noccaea (Brassicaceae) and a Critical Review of Its Generic Circumscription, „Annals of the Missouri Botanical Garden”, 104 (3), 2019, s. 339-354, DOI: 10.3417/2019347 [dostęp 2023-04-09] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]