French
DeutschTodiaska – Wikipedia, wolna encyklopedia
-1.jpg) Todiaska widziana od północy, z Geryszaski | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość | 1761 m n.p.m. |
| Wybitność | 45 m |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Beskidów Wschodnich  | |
Położenie na mapie Świdowca  | |
 48°16′03,078″N 24°09′42,640″E/48,267522 24,161844 | |
Todiaska (ukr. Тодяска) lub Dohiaska (Догяска, więcej zob. niżej) – szczyt górski w paśmie Świdowca w Ukraińskich Karpatach zlokalizowany w rejonie rachowskim obwodu zakarpackiego.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Todiaska położona jest na tzw. Płaju Hłaskułowym (Гласкулова плайка), 40-kilometrowej południowej odnodze odbijającej od głównego grzbietu Świdowca na szczycie oddalonej o 700 m Geryszaski. Wznosi się na wysokość 1761 m n.p.m.[1][2][3] (1761,7 m n.p.m.)[4] przy wybitności 45 m i izolacji wynoszącej niewiele ponad 600 m[5]. Od wspomnianej, wyższej o jeden metr Geryszaski oddzielona jest płytkim siodłem oznaczanym w nomenklaturze ukraińskiej jako przełęcz Dohiaska (перевал Догяска, 1725 m n.p.m.)[1][3]. Oba pobliskie szczyty są niekiedy ze sobą utożsamiane (wierzchołek znajdujący się w głównej grani Świdowca bywa opisywany pod jednym z wariantów nazwy Todiaska)[6][7][8].
Po zachodniej stronie Płaju znajduje się dolina potoku Serednia Rika, po stronie wschodniej – potoku Kosiwka. Ten ostatni swój początek bierze w jeziorze Heraszaśka (Dohiaska, pow. 2,58 ha). Ku dnu karu polodowcowego, w którym utworzyło się jezioro zbocza Geryszaski i Todiaski opadają ponad 150-metrowymi urwiskami z licznymi wychodniami piaskowca. Na południowy wschód od szczytu, w odległości ok. 900 m znajduje się też drugi, mniejszy stawek – Ozero Jewheniji (Озеро Євгенії, pow. 0,16 ha). Tereny pasterskie na zachód od szczytu określa się jako połoninę Wertep, zaś na południe jako połoninę Wedenieska[1][2][9].
Panorama z Todiaski na pierwszym planie obejmuje liczne szczyty Świdowca (Apecka, Kurtiaska, Unhariaska, Trojaska, Geryszaska, Tatulska, Stih, Żandarmy, Bliźnica). W większej odległości na zachodzie i północnym zachodzie widoczne są pasma Połoniny Borżawskiej (Stoj) i Czerwonej (Syhłański, Menczuł, Klimowa). Dalej, aż po wschód widok obejmuje szczyty Gorganów, częściowo ukrytych za grzbietem Świdowca (Strymba, Popadia, Mołoda, Grofa, Sywula, Gropa, Bratkowska, Czarna Klewa, Doboszanka). Na południowym wschodzie, pomiędzy Stihem a Bliźnicą dostrzec można pasmo Czarnohory (Howerla, Breskuł, Petros, Brebeneskuł, Hutyn Tomnatyk, Pop Iwan). Dalej na południe zaobserwować można też szczyty Karpat Marmaroskich (Toroiaga, Farcăul, Pop Iwan) oraz Gór Rodniańskich (Gârgalăul, Pietrosul Rodnei, Țapului) i Gór Țibleș (Bran)[5].
Ekologia i turystyka
[edytuj | edytuj kod]Geryszaska znajduje się ok. 2200 m od granic Karpackiego Rezerwatu Biosfery; bliższe okolice szczytu nie podlegają żadnej formie ochrony przyrody[3] pomimo apeli środowisk naukowych podejmowanych w tym kierunku w drugiej dekadzie XXI wieku[10].
Todiaska nie znajduje się na trasie żadnego znakowanego pieszego szlaku turystycznego[1], niemniej od południa Płajem Hłaskułowym prowadzi szlak rowerowy „Steżkamy Opryszkiw” (Ścieżkami Opryszków), który biegnie dalej w kierunku Geryszaski[3].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Współcześnie w języku ukraińskim nazwa szczytu zapisywana jest w wielu odmianach. Często spotykany jest wariant Dohiaska (Догяска)[1][4][9], choć występują też wersje Todiaska (Тодяска)[6][7][11][12], Dodiaska (Додяска)[6][11] czy Dogiaska (Доґяска)[12].
Na urzędowej mapie austriackiej z 1905 roku nazwę szczytu zapisano jako Todiaska[13]. W okresie międzywojennym oficjalna mapa czechosłowacka z 1919 roku notowała tożsamą nazwę Todiaska[14], a z 1933 doku – Dodjáska[15]. Polska mapa WIG z roku 1935 uzupełniała ją w nawiasie o dodatkową nazwę Todiaska[16]. W publikacjach o tematyce turystyczno-krajoznawczej wydawanych w języku polskim od początku XX wieku używano nazwy Todiaska (ew. Todjaska)[17][18].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Todiaska i jezioro Heraszaśka -
Todiaska (po lewej) i Geryszaska -
Kocioł jeziora Heraszaśka i przełęcz między Todiaską i Geryszaską
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Wasyl Hutyriak (red.), Свидовець / Svydovets, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Kałusz: Steżky ta mapy, 2018, ISBN 978-617-7695-00-3 (ukr. • ang.).
- ↑ a b Mapa [online], OpenTopoMap [dostęp 2023-05-30] (ang. • niem.).
- ↑ a b c d Todiaska (1761 m) [online], mapy.cz [dostęp 2023-05-30] (pol.).
- ↑ a b Гора Догяска, drymba.com [zarchiwizowane 2021-05-08] (ukr. • ros.).
- ↑ a b Dogyaska [online], peakvisor.com [dostęp 2023-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-01-24] (ang.).
- ↑ a b c Ołeksandr Kahało, Додяска [online], Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny (online), 2016 [dostęp 2023-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-29] (ukr.).
- ↑ a b Ihor Płatny, Oksana Płatna, Мандрівки карпатськими стежками [PDF], Perejasław Chmielnicki: Perejasław-Chmelnyćkyj derżawnyj pedahohicznyj uniwersytet imeni Hryhorija Skoworody, 2018, s. 8 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20] (ukr.).
- ↑ Adam Rugała, Dohjaska (Догяска) - 1762 m [online], rugala.pl [dostęp 2023-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-03-08] (pol.).
- ↑ a b Ołeksandr Kahało i inni, Природоохоронне значення території Центрального Свидовця (Українські Карпати), „Wisnyk Kyjiwśkoho nacionalnogo uniwerytetu imeni Tarasa Szewczenka. Heohrafija” (1 (70)), Kijowski Uniwersytet Narodowy im. Tarasa Szewczenki, 2018, s. 38, 40, ISSN 1728-3817 [dostęp 2023-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2022-04-22] (ukr.).
- ↑ Instytut Ekologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, Клопотання щодо ствотрння ландшафтного заказника загалнодержавнохо значення «Центральний Свидовець» (Закарпатська область), Lwów 2018, s. 3, 4 [zarchiwizowane 2022-07-07] (ukr.).
- ↑ a b Alfred Roczniak, Jurij Roczniak, До питання карпатських топонімів, Karpatśkyj Łeszczetarśkyj Kłub [zarchiwizowane 2022-06-12] (ukr.).
- ↑ a b Jurij Kobiw i inni, Поширення, стан популяцій та характеристика оселищ рідкісних і загрожених видів рослин у північній частині Свидовця (Українські Карпати), „Wisnyk Lwiwśkoho uniwersytetu, Serija biołohiczna” (49), Uniwersytet Lwowski, 2009, s. 37–38 [dostęp 2023-05-30] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-01] (ukr.).
- ↑ Mapa topograficzna 1:75 000, arkusz Brusztura (Zone 12 Kol. XXX.), Kaiserlich-Königliches Militär-Geographisches Institut, 1905 (niem.).
- ↑ Mapa topograficzna 1:200 000, arkusz 42°48° Marmaroš-Sihoť, Ministerstvo Národní Obrány, Kartografické oddělení, 1919 (cz.).
- ↑ Vojenský zeměpisný ústav, Průvodce po Československu, t. 2. Země Slovenská a Podkarpatoruská, mapa topograficzna 1:200 000, arkusz Svidovec a Čorna hora, Praga: Orbis, 1933 (cz.).
- ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Rafajłowa (pas 55, słup 38), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1935 (pol.).
- ↑ Mieczysław Orłowicz, Bliźnica i Świdowiec, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, r. XXXV, Kraków 1914, s. 51–52 [zarchiwizowane z adresu 2022-09-23] (pol.).
- ↑ Henryk Gąsiorowski, Przewodnik po Beskidach Wschodnich, t. II: Pasmo Czarnohorskie, Lwów — Warszawa: Książnica-Atlas, 1933, s. 437, 439, 441, 442 (pol.).
