Transport kolejowy w Czechach – Wikipedia, wolna encyklopedia
Transport kolejowy w Czechach – system transportu kolejowego działający na terenie Republiki Czeskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początki kolei na terenie Czech sięgają pierwszej połowy XIX w., kiedy na tym terenie władze sprawowały Austro-Węgry. W 1832 r. otwarto pierwszą w Europie linię kolei konnej, łączącą Czeskie Budziejowice z Linzem. W 1839 r. uruchomiono natomiast pierwszą linię z trakcją parową na tych terenach – Kolej Północną łączącą Wiedeń z Brzecławiem i później dalej z Krakowem[1].
W 1919 r., rok po utworzeniu niepodległej Czechosłowacji, powstały Czechosłowackie Koleje Państwowe. Przejęły one 3424 lokomotywy i całą sieć kolejową na terenie Czechosłowacji. Sieć była jednak mocno zróżnicowana – zachód kraju, skomunikowany z Wiedniem i Budapesztem, miał dużo bardziej rozwiniętą sieć kolejową niż wschód[2].
Od 1939 do 1945 r. kolej na terenie Protektoratu Czech i Moraw należała do przedsiębiorstwa Českomoravské dráhy. Po wojnie ponownie wróciła do reaktywowanych kolei czechosłowackich, w których rękach pozostała aż do rozpadu Czechosłowacji w 1993 r. Od tego czasu państwowym przewoźnikiem kolejowym w Czechach są České dráhy, natomiast sieć na Słowacji przejęły Železnice Slovenskej republiky[3].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Największym zarządcą infrastruktury kolejowej na terenie Czech jest państwowe przedsiębiorstwo Správa železnic. Według stanu na 2017 r. na terenie Czech było 9408 km linii kolejowych, z czego 1970 km dwu- lub wielotorowych, a 3218 km zelektryfikowanych. Większość sieci kolejowej była normalnotorowa (rozstaw szyn 1435 mm). W Czechach obowiązują dwa systemy napięcia: 3 kV DC w północno-wschodniej części kraju i 25 kV 50 Hz AC w części południowo-zachodniej. W Czechach głównym systemem bezpieczeństwa jest Liniový systém (LS), zastępowany stopniowo na głównych liniach kolejowych przez ETCS stopnia 2[4][5][6].
Sieć kolejowa
[edytuj | edytuj kod]W Czechach w 2023 r. łącznie 9349 km linii kolejowych należało do państwa[7], a ponad 100 km kolei regionalnych należało do innych właścicieli. Sumy te nie obejmują bocznic, torów badawczych Instytutu Kolejnictwa koło Velimi (w sumie niecałe 20 km) i praskiego metra , które ma status kolei specjalnej. Za tramwaje, koleje linowe lub koleje niepodlegające ustawie o kolejach nie uważa się kolei w rozumieniu czeskiej ustawy o kolejach, np. kolei górniczych i przemysłowych (w tym kolei normalnotorowych).
Jako kolejkę wąskotorową zbudowano jedynie linię kolejową Tanvald – Harrachov, dziś układ wąskotorowy nie jest już używany w transporcie regularnym (wykorzystywany jest jedynie do okolicznościowych kursów zabytkowych pociągów – dostarczonych przez Towarzystwo Kolejowe Tanvald). Obecnie wszystkie czeskie linie kolejowe mają standardowy rozstaw torów 1435 mm, z wyjątkiem lokalnych linii kolejowych Jindřichohradecké (79 km) i kolei pasażerskiej Zarządu Kolei (20 km). Maksymalna prędkość na czeskich torach wynosi 160 km/h (2020 r.) (na torze kolejowym w pobliżu Velimi maksymalna dozwolona prędkość wynosi 230 km/h)[8].
Struktura torów[9]
[edytuj | edytuj kod]- kolej jednoszynowa – 7279 km torów Zarządu Kolei i wszystkich torów innych właścicieli
- dwutorowa – 2005 km
- wielotorowa – 65 km
- zelektryfikowanych – 3258 km
- łącznie – 9349 km
Przewozy
[edytuj | edytuj kod]Przewozy towarowe
[edytuj | edytuj kod]Największym przewoźnikiem towarowym na terenie Czech jest spółka ČD Cargo należąca do kolei państwowych. Ponadto na rynku czeskim działają m.in. przedsiębiorstwa PKP Cargo International, BF Logistics , Railway Capital , Orlen Unipetrol Doprava, a także przewoźnicy zagraniczni. W 2017 r. miała ona udział w rynku wynoszący 68,5%. W tym roku łączna praca przewozowa przez wszystkich przewoźników wyniosła 15 843 mln tkm[10][11][12].
Przewozy pasażerskie
[edytuj | edytuj kod]Za transport dalekobieżny na terenie Czech odpowiada Ministerstwo Transportu, które powierza przewozy spółce České dráhy lub przewoźnikom prywatnym. Wszystkie przewozy dalekobieżne są dotowane w wysokości ok. 4 mld koron rocznie, z wyjątkiem połączeń na trasie Praga – Ostrawa, gdzie ministerstwo zadecydowało o niedotowaniu połączeń. Przyniosło to efekty w postaci większej konkurencji na trasie, niższych cen biletów oraz większej liczby pasażerów. Na trasach międzynarodowych w Czechach, oprócz ČD, operują Leo Express oraz RegioJet[13][14]. ČD oferują połączenia dalekobieżne następujących kategorii: Railjet (na trasie z Pragi do Austrii)[15], EuroCity i EuroNight (na pozostałych trasach międzynarodowych)[16][17], SuperCity Pendolino (obsługiwane składami serii 680)[18], InterCity[16] oraz pospieszny express i pospieszny (cz. Rychlík Express i Rychlík)[19].
Przewozy regionalne organizują na terenie Czech poszczególne kraje. W każdym z nich wyłaniany jest operator na tych liniach[20]. Przewozy regionalne na terenie Czech obsługują takie spółki jak m.in. České dráhy, RailJet, Leo Express, GW Train Regio czy też Arriva Vlaky[12].
W 2017 r. kolej na terenie Czech przewiozła 182,7 mln pasażerów i odnotowała tym samym wzrost o 2,2% w stosunku do roku poprzedniego. Zdecydowaną większość, 174,7 mln przewiozły pociągi ČD[21][22].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- lista lokomotyw elektrycznych eksploatowanych w Czechach
- lista elektrycznych zespołów trakcyjnych eksploatowanych w Czechach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Richard Frucht , Eastern Europe, ABC-CLIO, ISBN 978-1-57607-800-6 [dostęp 2019-04-09] (ang.).
- ↑ In Central Europe – Railway Wonders of the World [online], www.railwaywondersoftheworld.com [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ History in Dates [online], www.ceskedrahy.cz [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ Railway Statistics – Synopsis / Statistik der Bahnen – Synthese / Statistique des chemins de fer – Synthèse [online], uic.org, 2017 [dostęp 2019-04-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-07] (ang. • niem. • fr.).
- ↑ Slalom po napięciach i rozstawach, [w:] O kolei po kolei, 2015, s. 93–96, ISSN 2391-7717 .
- ↑ Czesi wyposażą kilkaset pociągów w system ETCS [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2019-04-09] (pol.).
- ↑ Základní charakteristika železniční sítě - www.spravazeleznic.cz [online], www-spravazeleznic-cz.translate.goog [dostęp 2024-05-16] .
- ↑ Kolejowy Portal , Czeski zarządca infrastruktury podsumował 2023 r. [online], Kolejowy Portal, 31 grudnia 2023 [dostęp 2024-05-16] (pol.).
- ↑ Základní charakteristika železniční sítě - www.spravazeleznic.cz [online], www-spravazeleznic-cz.translate.goog [dostęp 2024-05-16] .
- ↑ Czech government to privatise national freight operator [online], RailFreight.com [dostęp 2019-04-09] (ang.).
- ↑ Rail freight transported: Czechia 2006-2017 – Statistic [online], Statista [dostęp 2019-04-09] (ang.).
- ↑ a b Czechia [online], www.railfaneurope.net [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ Liberalizacja w Czechach częściowo wstrzymana. Dziesięcioletnie kontrakty dla ČD [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2019-04-09] (pol.).
- ↑ RegioJet i Leo Express z dobrymi wynikami w Czechach. Teraz chcą do Polski [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2019-04-09] (pol.).
- ↑ railjet – České dráhy [online], www.cd.cz [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ a b Bistrovůz ARmpee – České dráhy [online], www.cd.cz [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ Lůžkový vůz WLABmz 826 – České dráhy [online], www.cd.cz [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ SC Pendolino – České dráhy [online], www.cd.cz [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ InterPanter – České dráhy [online], www.cd.cz [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ Duży przetarg na przewozy regionalne w Czechach. Zwycięzca będzie jeździł 5 lat [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2019-04-09] (pol.).
- ↑ File:Rail passenger transport by type of transport, 2016-2017 (thousand passengers).png – Statistics Explained [online], ec.europa.eu [dostęp 2019-04-09] .
- ↑ České dráhy przewiozły w 2017 o 3,2 mln pasażerów więcej niż w 2016 [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2019-04-09] (pol.).