Tylkowo – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tylkowo
wieś
Ilustracja
Młyn w Tylkowie
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

szczycieński

Gmina

Pasym

Liczba ludności (2004)

560

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

12-130[2]

Tablice rejestracyjne

NSZ

SIMC

0485919

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Tylkowo”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Tylkowo”
Położenie na mapie powiatu szczycieńskiego
Mapa konturowa powiatu szczycieńskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Tylkowo”
Położenie na mapie gminy Pasym
Mapa konturowa gminy Pasym, po lewej znajduje się punkt z opisem „Tylkowo”
Ziemia53°38′08″N 20°44′44″E/53,635556 20,745556[1]
Tylkowo – głaz pamiątkowy

Tylkowo (niem. Scheufelsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Pasym. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Tylkowo znajduje się na trasie OlsztynSzczytno, nad rzeczką Tylkówką (inna nazwa to Kalwa), ok. 4 km na zachód od Pasymia. We wsi znajdują się dwa sklepy, przystanek autobusowy, szkoła i elektrownia wodna. Według danych z 2005 roku wieś obejmowała obszar 1556 ha gruntów rolnych i leśnych. Obecnie we wsi mieszka 397 mieszkańców[3]. Budynki mieszkalne i gospodarcze ulokowane są wzdłuż trzech ulic (jedna jest asfaltowa, dwie gruntowe). Domy stoją frontem do drogi, wieś ma charakter ulicówki.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W pobliżu Tylkowa odkryto cmentarzysko typu kurhanowego, pochodzące z epoki brązu (m.in. kurhan o średnicy 14 m, otoczony rozbudowanym wieńcem kamiennym). Wieś lokowana w 1384 przez wielkiego mistrza krzyżackiego Konrada Zöllnera von Rotenstein, na 30 włókach z 10 latami wolnizny. Nadanie otrzymał Ditryk Schewnpflugk (brat Tyla z Tylkówka). W dokumentach podatkowych z 1542 r. wymieniany jest młyn wodny a wieś określana jest jako własność ziemska.

W 1855 roku mieszkańcy wsi napisali skargę na tutejszego nauczyciela Sterna, który surowo karał dzieci za najmniejsze przewinienie. Kary cielesne wzburzyły mieszkańców Tylkowa – „my naszych dziatków więcej do niego słać nie będziem”. List podpisany słowami „ludzie pokój miłujące tak w miłości i w pokoju jako bracia pomiędzy sobą żyjemy” napisany był w języku polskim, z elementami gwary mazurskiej.

W 2005 roku we wsi były 84 domy z 390 mieszkańcami.

Ludzie związani z Tylkowem

[edytuj | edytuj kod]
  • W Tylkowie urodził się Marcin Nikuta (1741–1812) doktor filozofii Uniwersytetu Królewieckiego, profesor Szkoły Rycerskiej w Warszawie. Pedagog i filantrop zajmujący się opieką i wychowaniem młodzieży.
  • w Tylkowie urodził się August Kiwicki (17 września 1879 – 4 marca 1950 w Dłużku), bojownik o polskość Warmii i Mazur w okresie plebiscytowym, prześladowany przez niemieckie władze, opisany przez Melchiora Wańkowicza w reportażu „Na tropach Smętka”

Zabytki i atrakcje turystyczne

[edytuj | edytuj kod]
  • Budownictwo murowane głównie XIX-wieczne.
  • Szkoła murowana z czerwonej cegły na fundamencie z kamieni polnych, z przełomu XIX i XX wieku.
  • Przy drodze do Tylkówka dawny zespół młyński na rzece Kośna z XIX w. (obecnie elektrownia wodna): młyn, spichlerz, urządzenia hydrotechniczne oraz młynarzówka z początku XX wieku[4].
  • W kierunku na Łajs i Małszewo zabytkowa brukowana droga, długości ok. 10 km, jest częścią szlaku rowerowego Pasym – NarajtyTylkówko.
  • W pobliżu wsi znajdują się dwa stanowiska archeologiczne (kurhany).
  • Przez Tylkowo przebiega pomarańczowy szlak rowerowy PasymNarajtyTylkówko – Pasym.
  • Głaz pamiątkowy poświęcony pobytowi w Tylkowie i okolicach Karola Wojtyły, który pływał kajakiem po okolicznych jeziorach i rzeczkach. Głaz znajduje się nad rzeczką Kalwa. Odsłonięcia kamienia dokonał proboszcz parafii w Pasymiu ks. Józef Grażul, a ufundowała społeczność Tylkowa.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142066
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1322 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Tylkowo – Szkoła Podstawowa w Tylkowie.
  4. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 311

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]