French
DeutschKangur mniejszy – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Notamacropus eugenii | |||||
| (Desmarest, 1817) | |||||
 Samica z młodym | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek | kangur mniejszy | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 - zasięg występowania rodzimego - obszar introdukcji | |||||
Kangur mniejszy[12], walabia dama[13][14] (Notamacropus eugenii) – gatunek ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae). We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej gatunek był oznaczany nazwą zwyczajową „walabia dama”[13][14]. Jednak w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę kangur mniejszy[12].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1817 roku francuski przyrodnik Anselme Gaëtan Desmarest nadając mu nazwę Kangurus eugenii[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „wyspa Eugène” (fr. l'île Eugène)[1], tj. St Peter Island, archipelag Nuyts, w Australia Południowa, Australia[15][16][17]. Desmarest swój opis oparł na podstawie kangura w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu oznaczonego jako „kangur z Wysp Świętego Piotra” (fr.kanguroo des îles Saint Pierre), jednak obecnie w zbiorach Muzeum nie można zidentyfikować żadnego okazu odpowiadającemu temu gatunkowi[18][19]. Podgatunek formalnie opisał w 1837 angielski zoolog John Edward Gray jako odrębny gatunek i nadając mu nazwę Halmaturus derbianus[2]. Miejsce typowe to Australia Zachodnia, Australia[20]. Holotyp to skóra i uszkodzona czaszka bez żuchwy dorosłej samicy (sygnatura BMNH 55.12.24.64) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[20][21].
Chociaż gatunek ten jest morfologicznie zmienny w całym jego zasięgu występowania, wstępne badania genetyczne identyfikują tylko dwie główne linie, dlatego wymagane są dodatkowe badania[16].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[16].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Notamacropus: gr. νοτος notos „południe”; rodzaj Macropus Shaw, 1790 (kangur)[22].
- eugenii: francuska nazwa L’île Eugène dla australijskiej wyspy St Peter Island, w Australii Południowej[23].
- derbianus: Edward Smith-Stanley (1775–1851), 13. hrabia Derby, brytyjski arystokrata i polityk[24][2].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Kangur mniejszy występuje Australii zamieszkując w zależności od podgatunku[16]:
- N. eugenii eugenii – Wyspa Kangura, Australia Południowa.
- N. eugenii derbianus – południowo-zachodnia Australia, w tym East i West Wallabi Island (archipelag Houtman Abrolhos), Garden Island (w pobliżu południowego Perth) oraz Middle Island i North Twin Peak Island (archipelag Recherche).
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) samic 52–63 cm, samców 59–68 cm, długość ogona samic 33–44 cm, samców 38–45 cm; masa ciała samic 4–6 kg, samców 6–10 kg[25][26]. Wierzch ciała brunatno-rudawy (u samców czerwonawa barwa na bokach ciała i kończynach), spód ciała białawy, głowa i ogon szare[14].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Środowisko życia
[edytuj | edytuj kod]Krzewiaste obszary w pobliżu wybrzeża, suche lasy twardolistne. Żeruje na otwartych terenach trawiastych.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Prowadzą nocny tryb życia. Na niektórych wyspach Australii Zachodniej wskutek niedoboru wody pitnej pija wodę morską. Nie istnieje żadna struktura socjalna, wyłączając wyspę Kawau, gdzie zwierzęta żyją w grupach, którym przewodzą samce. Większość młodych przychodzi na świat w styczniu po trwającej 25–28 dni ciąży. W torbie lęgowej przebywają 8–9 miesięcy.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c A. Desmarest: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc.. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 17. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 38. (fr.).
- ↑ a b c J.E. Gray. Description of some new or little known Mammalia, principally in the British Museum Collection. „The Magazine of Natural History”. New Series. 1, s. 583, 1837. (ang.).
- ↑ J.E. Gray: Appendix C: Contributions towards the Geographical distribution of the Mammalia of Australia, with votes on some recently discovered. W: J.E. Gray: Journals of Two Expeditions of Discovery in North-West and Western Australia During the Years 1837, 38 and 39. London: T. and Boone, 1842, s. 403. (ang.).
- ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 90. (ang.).
- ↑ Gould 1844 ↓, s. 32.
- ↑ J. Gould. Exhibition and character of a number of Animals, &c. transmitted from Australia by Mr. Gilbert. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 12, s. 103, 1844. (ang.).
- ↑ Gould 1844 ↓, s. 31.
- ↑ O. Thomas. Exhibition of, and remarks upon, a skin of a new species of Kangaroo, proposed to be called Macropus bedfordi. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1900, s. 112, 1900. (ang.).
- ↑ F. Wood Jones. The flora and fauna of Nuyts Archipelago and the Investigator Group. No. 15.—The Pearson Island rat and the Flinders Island wallaby. „Transactions and proceedings of the Royal Society of South Australia”. 48, s. 12, 1924. (ang.).
- ↑ E.L.G. Troughton: Furred animals of Australia. Melbourne: Angus & Robertson, 1941, s. 194. (ang.).
- ↑ a b A.A. Burbidge & J. Woinarski, Macropus eugenii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-27] (ang.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 398, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macropus (Notamacropus) eugenii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-27].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 104. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Notamacropus eugenii (Desmarest, 1817). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-14]. (ang.).
- ↑ F. de Beaufort. Catalogue des types de mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle, Paris. VI. Monotremata. – VII. Marsupialia. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e Série. 38 (5), s. 547, 1966. (fr.).
- ↑ S.M. Jackson, J.J. Jansen, G. Baglione & C. Callou. Mammals collected and illustrated by the Baudin Expedition to Australia and Timor (1800-1804): A review of the current taxonomy of specimens in the Muséum national d’Histoire naturelle de Paris and the illustrations in the Muséum d’Histoire naturelle du Havre. „Zoosystema”. 43 (21), s. 412–413, 2021. DOI: 10.5252/zoosystema2021v43a21. (ang.).
- ↑ a b Subspecies Notamacropus eugenii derbianus (J.E. Gray, 1837). [w:] Australian Faunal Directory [on-line]. Australian Biological Resources Study. [dostęp 2023-08-14]. (ang.).
- ↑ 1855.12.24.64. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-14]. (ang.).
- ↑ L. Dawson & T. Flannery. Taxonomic and Phylogenetic Status of Living and Fossil Kangaroos and Wallabies of the Genus Macropus Shaw (Macropodidae: Marsupialia), with a New Subgeneric Name for the Larger Wallabies. „Australian Journal of Zoology”. 33 (4), s. 489, 1985. DOI: 10.1071/ZO9850473. (ang.).
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 129.
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 246.
- ↑ M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 733–734. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 69. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Gould. Descriptions of three New Species of Halmaturus and Lagorchestes. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 12, s. 31–33, 1844. (ang.).
- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 398, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- A. Labiano-Abello: Macropus eugenii. (on-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-24]. (ang.).
- B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 1–567. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).