Wandalizm – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wandalizm – umyślne niszczenie cudzego mienia, zwłaszcza publicznego^[1][2].

Termin etymologicznie wywodzi się od nazwy germańskiego plemienia – Wandalów^[a], którym przypisywano barbarzyńskie zniszczenie zdobytego Rzymu (w rzeczywistości nie zniszczyli oni miasta, a dokonali grabieży). W tym pejoratywnym znaczeniu, po raz pierwszy słowo wandalizm użyte zostało w XVIII-wiecznej Francji przez katolickiego księdza Henriego Grégoire^[3][4].

Ta sekcja od 2024-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Niektóre wandalizmy mają podłoże kulturowe lub politycznie: np. identyfikacyjna grafika ścienna, której formą jest graffiti może np. stanowić oznaczenie terytorium, do którego pewna grupa (np. gang młodzieżowy albo szalikowcy) rości sobie prawa. Niekiedy (np. w Wikipedii) zachowanie kwalifikowane jest jako wandalizm w zależności od intencji autora^[b].

Wandalizm z reguły przynosi wymierne szkody, a z racji masowego występowania szkody te bywają znaczne i powodują ubożenie firm i społeczeństw. Wandalizm jako przestępstwo albo wykroczenie jest przedmiotem zainteresowania prawa karnego i wykroczeń^[5], a jako masowe zachowanie patologiczne – kryminologii i psychologii społecznej. Graffiti, będące jednym z przejawów wandalizmu, może być uznane za wandalizm lub sztukę w zależności od oceniającego^[6] lub zgody udzielonej przez właściciela mienia^[7]. Pewne czyny mogą być społecznie sankcjonowane, np. niszczenie maszyn przez luddystów w XIX-wiecznej Anglii, zniszczenia dokonane w toku rewolucji i powstań, działań wojennych, niszczenie obrazów przez ikonoklastów, zniszczenie posągów Buddy przez talibów. Prawie zawsze efekt takiego postępowania nie jest trwały i po pewnym czasie pojawiają się czynniki dążące do przywrócenia stanu poprzedniego, co nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza w przypadku zabytków.

W 1969 brytyjski socjolog Stanley Cohen sformułował klasyfikację wyróżniającą następujące typy wandalizmu^[8][9]:

• zaborczy (acquisitive) – niszczenie mienia w celu uzyskania korzyści majątkowej, np. okradanie automatów z monet, instalacji z miedzianych kabli (np. sieci trakcyjnych), wykopywanie zwłok z grobów itp.;
• taktyczny (tactical) – mający zwrócić uwagę na czyjeś postulaty, np. zniszczenie szyby przez bezdomnego w celu spędzenia zimy w areszcie, zepsucie lampy, aby w ciemności móc dokonać włamania lub niszczenie mienia podczas niektórych akcji organizacji klimatycznych (np. Ostatniego Pokolenia);
• ideologiczny (ideological) – ma na celu osiągnięcie wyraźnego celu ideologicznego, np. namalowanie antyrządowych haseł czy swastyki na murach budynku;
• mściwy (vindictive) – mający na celu rewanż za domniemaną krzywdę, np. przy zniszczeniu przedmiotu należącego do nasyłającego policję sąsiada lub zniszczenie mienia szkolnego przez niesprawiedliwie – w ich mniemaniu – ukaranych uczniów;
• zabawowy (play) – niszczenie mienia dla zabawy. Często wynika z ciekawości, nudów lub jest efektem namowy najczęściej młodej osoby, np. kto zbije najwięcej lamp ulicznych, przewróci najwięcej toalet publicznych lub pomaluje najwięcej ścian, tworząc wszelkiego rodzaju napisy (np. tagi);
• złośliwy (malicious) – powstaje przy wyrażeniu emocji takich jak złość i frustracja, np. zdemolowanie mienia przez kibiców po przegranym meczu czy zniszczenie narzędzi przez zdenerwowanych robotników.

• 
  Uszkodzony samochód w Warszawie – przykład wandalizmu zaborczego
• 
  Zniszczony pomnik Zygmunta Berlinga w Warszawie – przykład wandalizmu ideologicznego
• 
  Graffiti w toalecie w Helsinkach – przykład wandalizmu zabawowego
• 
  Spalone skutery w Paryżu – przykład wandalizmu złośliwego

Zobacz hasło wandalizm w Wikisłowniku

Zobacz multimedia związane z tematem: Wandalizm

• dewastacja
• zniszczenie mienia