Wierzbiec – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wierzbiec

wieś
Wjazd do Wierzbca od strony Szybowic
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Prudnik
Wysokość	275–320 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	219[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0502760
Położenie na mapie Polski Wierzbiec
Położenie na mapie województwa opolskiego Wierzbiec
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Wierzbiec
Położenie na mapie gminy Prudnik Wierzbiec
50°19′40″N 17°28′19″E/50,327778 17,471944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wierzbiec (niem. Wackenau) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik^[4], w dolinie rzeki Prudnik. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Prudnik.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 219 osób^[5].

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 6 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Głuchołazy. Należy do Euroregionu Pradziad^[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Prudnik. Leży na wysokości 275–320 m n.p.m.

W Wierzbcu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +7,8 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Wierzbca wynoszą 621 mm. Dominują wiatry zachodnie^[8].

Do 1945 miejscowość nosiła niemiecką nazwę Wackenau. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Florianów^[9]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości nazwę Wierzbiec^[10].

Pierwsza historyczna wzmianka o Wierzbcu pochodzi z 1670. Wówczas należał do rodziny Mettichów, którzy również byli właścicielami Łąki Prudnickiej. Następną właścicielką wsi została Helena von Smeskal, która przekazała ją zakonowi bożogrobców w Nysie^[11]. Od 1714 Wierzbiec należał do parafii katolickiej w Szybowicach^[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów^[13]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[14].

Wieś była własnością zakonną do 1810, kiedy to doszło do sekularyzacji majątków klasztornych na terytorium ówczesnego Królestwa Pruskiego. Dwa lata później, w 1812, król Fryderyk Wilhelm III Pruski przekazał Wierzbiec marszałkowi Gebhardowi Leberechtowi von Blücher. W listopadzie tego samego roku, Blücher wydzierżawił Trzebinę, Miłowice, Wierzbiec i Włóczno Jerzemu Hübnerowi^[15]. Blücher urządzał w okolicy Wierzbca polowania na tutejszą zwierzynę^[12]. Swoje posiadłości, wraz z Wierzbcem, sprzedał w 1817 Franzowi Hübnerowi^[15].

W połowie XIX wieku wieś miała ponad 400 mieszkańców. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała drwala z siekierą nad głową po lewej i wysokie drzewo po prawej^[16]. W 1863 folwark i dwór w Wierzbcu przejął Cornelius Hübner^[12]. We wsi rozpowszechnione było wyplatanie powrozów i drucianych lin^[17]. Wpływ na dynamiczny rozwój Wierzbca miało wybudowanie w 1871 bitej drogi z Prudnika do Głuchołaz^[12] (obecnie biegnie wzdłuż drogi krajowej nr 40^[17]), a także bliskie położenie linii kolejowej z Nysy do Prudnika i dalej do Koźla, oddanej do użytku w 1876^[12]. W tutejszym majątku pracowało wielu robotników mówiących w języku polskim oraz przybyłych z dawnych ziem polskich w zaborze rosyjskim. Rugi pruskie zmusiły Polaków do wyjechania ze wsi, ponieważ jak nieoficjalnie głoszono „istniała obawa, że może stać się polska”. W tym samym okresie w Wierzbcu zaczęła funkcjonować jednooddziałowa szkoła katolicka, do której uczęszczało ponad 60 dzieci. W 1890 wieś zamieszkiwało 470 osób, w tym 441 katolików i 29 protestantów^[12]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 383 mieszkańców Wierzbca 373 posługiwało się językiem niemieckim, a 10 językiem polskim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Wierzbiec znalazł się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym^[18]. W czasie plebiscytu oraz III powstania śląskiego w dworze w Wierzbcu znajdował się sztab niemieckich bojówek, którym dowodził Peter von Heydebreck^[19].

W styczniu 1945 przez Wierzbiec przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców^[20]. W marcu 1945 mieszkańcy wsi zostali zmuszeni do ucieczki przed nacierającą Armią Czerwoną. Ostrzał artyleryjski i trzydniowa bitwa pomiędzy Szybowicami, Charbielinem i Wierzbcem zniszczyły znaczną część zabudowy Wierzbca^[12], czyniąc go najbardziej zniszczoną miejscowością w powiecie prudnickim^[21]. Armia Czerwona wkroczyła do Wierzbca 23 marca 1945 w ramach operacji górnośląskiej^[22]. W rejonie Wierzbca zniszczono 12 radzieckich czołgów.

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[23]. Wieś pozostała niezamieszkana do czerwca 1945. Osiedlono w niej wówczas część polskich repatriantów, m.in. z Kresów Wschodnich^[24], a także osadników z województwa krakowskiego^[25].

W latach 1945–1950 Wierzbiec należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Moszczanka^[26], a w latach 1954–1972 do gromady Szybowice^[27]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Prudniku^[28].

W 1947 w dawnym dworze Corneliusa Hübnera utworzono siedzibę Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. W 1956 gospodarstwo weszło w skład Stadniny Koni w Mosznej, a od 1963 należało do Stadniny Koni w Prudniku^[24]. W 1949 we wsi znajdowała się szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[29]. Od początku lat 70. XX wieku w Wierzbcu funkcjonowała czteroklasowa szkoła podstawowa^[24]. Wybudowano bloki mieszkalne i baraki dla pracowników Stadniny Koni^[30]. Wieś ucierpiała podczas powodzi w lipcu 1997^[31]. W 2010 Wierzbiec przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[32].

Podczas powodzi 13 września 2024 wieś została zalana^[33].

Na wschód od centrum miejscowości, nad rzeką Prudnik, przy drodze do Łąki Prudnickiej^[34] (50°19′42″N 17°29′16″E), znajdował się należący do majątku Wierzbiec folwark Bombreit, założony w lub tuż przed 1845^[35]. Jako taki wymieniony został w 1910 w księdze adresowej śląskich właścicieli ziemskich^[36]. W początku XX wieku Bombreit było zamieszkiwane przez 8 osób^[37]. Znajdowało się tam gospodarstwo^[38]. Obecnie miejscowość jest niezamieszkana^[39].

Przynależność polityczno-administracyjna wsi Wierzbiec

Okres		Państwo	Zwierzchnictwo	Jednostka administracyjna
1670–1742		Monarchia Habsburgów	Święte Cesarstwo Rzymskie	księstwo opolsko-raciborskie, powiat sądowy prudnicki
1742–1806		Królestwo Prus	Święte Cesarstwo Rzymskie	kamera wrocławska, departament wrocławski, powiat prudnicki
1806–1815		Królestwo Prus
1815–1871				prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1871–1918		Cesarstwo Niemieckie		Królestwo Prus, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1918–1919		Republika Weimarska		Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1919–1933				Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1933–1938		III Rzesza
1938–1941				Wolne Państwo Prusy, prowincja Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1941–1945				Wolne Państwo Prusy, prowincja Górny Śląsk, rejencja opolska, powiat prudnicki
1945–1946		Rzeczpospolita Polska		Okręg I (Śląsk Opolski)
1946–1950				województwo śląskie, powiat prudnicki, gmina Moszczanka
1950–1952				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Moszczanka
1952–1954		Polska Rzeczpospolita Ludowa
1954–1973				województwo opolskie, powiat prudnicki, gromada Szybowice
1973–1975				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Prudnik
1975–1989				województwo opolskie, gmina Prudnik
1989–1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo opolskie, powiat prudnicki, gmina Prudnik

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z centralnej Polski (teren późniejszych województw krakowskiego i nowosądeckiego) po 1945^[40].

• 1871 – 405^[41]
• 1885 – 348^[42]
• 1905 – 275^[43]
• 1910 – 267^[44]
• 1933 – 400^[45]
• 1939 – 373^[45]
• 1966 – 234^[46]
• 1998 – 225^[5]
• 2002 – 240^[5]
• 2009 – 230^[5]
• 2011 – 219^[5]
• 2013 – 211^[47]

Liczba mieszkańców

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[48]:

• park, z poł. XIX w.
• ogrodzenie kamienne parku.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Wierzbcu chronione są ponadto^[49]:

• dom nr 27
• stodoła w sąsiedztwie nr 27
• dom nr 27b

W Wierzbcu funkcjonuje gospodarstwo rolne stanowiące część Stadnina Koni Prudnik^[50] Jest ono największym zakładem pracy we wsi, pracuje w nim większość jej mieszkańców. Wybudowano tu nowoczesne obory, w których prowadzona jest hodowla ponad 400 krów polskich ras. W Wierzbcu produkuje się najwięcej mleka w całym powiecie prudnickim. Indywidualni rolnicy uprawiają głównie pszenicę, owies, jęczmień, buraki cukrowe i rzepak^[51].

Wierzbiec wraz z całą gminą Prudnik podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku^[52].

Przez Wierzbiec przebiega droga krajowa

• 40 Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1611O relacji Wierzbiec – Szybowice – Mieszkowice – Rudziczka^[53].

Wierzbiec posiada połączenia autobusowe z Głuchołazami, Nysą, Opolem, Prudnik, Wrocławiem. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Wierzbiec 01”, „Wierzbiec 02”^[54].

Transport autobusowy w Wierzbcu obsługiwany był przez PKS Prudnik^[55]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska^[56]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna^[57], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska^[58]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika^[59]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Wierzbcu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y^[60]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu^[61].

We wsi znajduje się Wiejski Dom Kultury, który wchodzi w skład Prudnickiego Ośrodka Kultury^[62] i Świetlica Wiejska^[63]. WDK zajmuje się organizacją wiejskich imprez okolicznościowych (dożynki, festyny itp.). Organizowane są też zabawy taneczne. Działa przy nim koło gospodyń wiejskich^[51].

Katolicy z Wierzbca należą do parafii św. Michała Archanioła w Szybowicach (dekanat Prudnik)^[64]. W Wierzbcu znajdują się cztery krzyże przydrożne i trzy kapliczki: dwie przy drodze głównej z Głuchołaz do Prudnika i trzecia w głębi wsi. Są to kapliczki w formie postumentu z wnęką, w której znajdują się figurki sakralne^[51].

We wsi funkcjonuje klub szachowy LZS Wierzbiec^[65]. Przy głównej drodze znajduje się boisko sportowe^[66].

11 lipca 2012 przez Wierzbiec przebiegała trasa wyścigu Tour de Pologne^[67].

W Wiejskim Domu Kultury w Wierzbcu (do 2011 w Publicznym Przedszkolu) swoją siedzibę ma Obwodowa Komisja Wyborcza, do której należy sołectwo Wierzbiec. W referendum w 2003 mieszkańcy Wierzbca opowiedzieli się za przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej^[68].

W wyborach parlamentarnych do Sejmu w 2005 we wsi oddano równą ilość głosów na Platformę Obywatelską i Samoobronę Rzeczpospolitej Polskiej^[69]. W 2007 i 2011 we wsi wygrała Platforma Obywatelska^[70][71]. W 2015 i 2019 w Wierzbcu zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość^[72][73]. W 2023 łącznie większość głosów zdobyły partie: Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga, Nowa Lewica^[74].

W wyborach prezydenckich w 2005 oddano równą ilość głosów na Andrzeja Leppera i Donalda Tuska^[75]. W 2010 mieszkańcy Wierzbca opowiedzieli się za Jarosławem Kaczyńskim^[76], w 2015 i 2020 za Andrzejem Dudą^[77][78].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Wierzbcu^[79].

15 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Wierzbiec prowadziła trasa „Szlakiem błogosławionej Marii Luizy Merkert”^[80].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Wierzbcu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Prudniku^[81].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku^[82].

Teren wsi, jak i całej gminy Prudnik, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[83]. Gminę Prudnik obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[84].

• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• Plan odnowy miejscowości Wierzbiec, Wierzbiec, 28 grudnia 2009 [dostęp 2023-09-05] .
• Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

• Wackenau, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 878 .