Zagórze (Kielce) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zagórze – część^[1][2] Kielc położona we wschodniej części miasta.

Początki Zagórza sięgają XI w. Od 1084 r. stanowiło podstawę uposażenia Kościoła św. Wojciecha w Kielcach^[3]. Po wybudowaniu kieleckiej kolegiaty, przeniesieniu do niej parafii św. Wojciecha oraz założeniu kapituły około 1213 r.^[4]wieś Zagórze przydzielono prałatowi scholastykowi na prowadzenie szkoły^[5]. Już od 1271 r. znane jest funkcjonowanie starej "drogi publicznej" z Kielc do Krakowa, która wówczas przechodziła przez Zagórze^[3]. W 1405 r. prałat scholastyk kielecki Piotr za zgodą kapituły kieleckiej sprzedał sołectwo w Zagórzu kmieciowi Janowi Czostkowi. W 1426 r. król Władysław Jagiełło dekretem wydanym w Sandomierzu przenosi całą wieś Zagórze z prawa polskiego na niemieckie (magdeburskie). Mieszkańcy wówczas podlegali sołtysowi, który był zależnym od scholastyków. Wszystkie sprawy kryminalne i gardłowe (sprawa pociągająca za sobą karę śmierci) sołtys sądził wykonując wyroki zatwierdzane przez prałata scholastyka^[6]. Sołtys miał prawo karania śmiercią złoczyńców, którą według tradycji ludu karę tę skazani ponosili na szubienicy, którą w Zagórzu niekiedy malowano dla okazania skazanemu mniejszej pogardy^[7]. W połowie XV w. Zagórze stanowiące pierwotnie uposażenie plebana kieleckiego, przeszło następnie na własność scholastyków kieleckich. Mieli oni tu swój dwór, folwark trzypolowy, pasieki, łąki i dwie sadzawki. Według danych z XVI wieku Zagórze należało wtedy do scholasterii kieleckiej. W 1827 roku było 42 domów oraz 273 mieszkańców^[8]. W 1921 roku było 98 domów oraz 585 mieszkańców^[9]. We wrześniu 1871 roku pożar zniszczył wszystkie budynki dworskie we wsi^[10]. W roku 1918 wieś Zagórze przyłączono do parafii św. Wojciecha w Kielcach (wcześniej należała do parafii katedralnej)^[11] a od 1982 r. do nowo utworzonej parafii Mójcza-Zagórze^[12].

Do 1954 roku administracyjnie należało do gminy Dyminy. W latach 1954–1972 do Gromady Zagórze siedzibą GRN w Zagórzu. W latach 1973–1976 do gminy Suków.

W połowie października 1979 roku Zagórze zostało przyłączone do Kielc z gminy Masłów^[13].

Nazwę Zagórze nadali zapewne ludzie wcześniej osiedleni w Kielcach, bowiem w kierunku Kielc w tamtym czasie tylko Zagórze było położone za górą^[3]. Jest to nazwa topograficzna, wskazująca na usytuowanie w terenie. Natomiast człon Dworskie informuje o dawnej przynależności do dworu, a człon Górne wskazuje, że ta część położona jest wyżej od pozostałych^[13].

Zagórze dzieli się na cztery części:

• Zagórze
• Zagórze Dworskie
• Zagórze Górne
• Zagórze - Zastawie^[1]

Główne ulice to Zagórska, Prosta i Prochownia^[14].

Na terenie Zagórza znajduje się drewniany zabytkowy Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (pierwotnie pw. MB Częstochowskiej) z 1865 r. fundacji ks. Józefa Ćwiklińskiego, należący do parafii pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Mójczy^[15]. Wcześniej była to kaplica którą rozbudowano w 1982 r. o aneks, przebudowano również wnętrze. Obok usytuowana jest dzwonnica murowana, piętrowa z 1990 r.^[16]. Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.404 z 15.01.1957 i z 28.10.1971)^[17]. Na ul. Prostej znajdują się 2 żeliwne krzyże przydrożne z 1891 i 1895 roku o walorach zabytkowych nie wpisane do rejestru zabytków. Znajduje się tu także tu kilka stanowisk archeologicznych uznanych za pozostałości osad i śladów osadnictwa epoki kamienia, wczesnego średniowiecza IX-XII w., późnego średniowiecza,oraz okresu nowożytnego^[18] wpisanych do ewidencji zabytków^[19].

Z tutejszych wzgórz będących wschodnim zakończeniem Pasma Kadzielniańskiego można zobaczyć piękną panoramę Kielc i kilku pasm Gór Świętokrzyskich. Na wschodnim zboczu wzniesienia w okolicy kościoła w miejscu gdzie znajdował się kiedyś kamieniełom odsłonięte są wapienie z okresu dewonu. W pobliżu ulic Prostej i Prochowni na łące znajduje się źródełko i wypływający z niego mały strumyk. Drugie źródełko znajduje się tuż przy ul.Prochownia w rejonie skrzyżowania z ulicą Zagórską. Przez Zagórze-Zastawie w okolicy ul. Wikaryjskiej przepływa niewielka rzeczka Zagórka, która po południowej stronie przepustu drogowego pod ul. Prostą ma urokliwy kręty przebieg, jest to równocześnie tym miejscu naturalna granica Kielc z gminą Daleszyce. W pobliżu znajduje się również zalew Mójcza. Nieopodal Zagórza Górnego znajduje się dawny kamieniołom, obecnie rezerwat przyrody Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego, na którego terenie zlokalizowane jest Centrum Geoedukacji.

Przez Zagórze przebiega:

• Żółty szlak spacerowy wokół Kielc
• Świętokrzyski Szlak architektury drewnianej
• Skarbiec Świętokrzyski. Szlak architektury drewnianej i średniowiecznej
• Szlak rowerowy żółty "Miejsca Mocy" (pielgrzymkowy)
• Zielony szlak spacerowy wokół Kielc - szlak ten przechodzi tylko przez pola w okolicach Zagórza Górnego (ul. Daleszycką).

Na Zagórze kursują następujące linie autobusowe komunikacji miejskiej w Kielcach:

• 14: Dworzec Autobusowy – Zagórska (pętla)^[a]
• 21: Kruszelnickiego – Zagórze (pętla na ul. Prostej)
• 28: Jaworznia Szkoła – Zagórska (pętla) - Mójcza^[b]
• 112: Os. Pod Dalnią (d. Szajnowicza-Iwanowa/Puscha^[20]) – Zagórska (pętla)

Zagórze na mapie:

• Geoportal Urzędu Miasta Kielce - Zagórze na ortofotomapie z 1977 r. (Po wybraniu odpowiedniego profilu różne mapy obszaru Zagórza (numery działek,mapa topograficzna,geologiczna ,itp.)
• Zagórze na mapie Galicji Zachodniej 1801-1804 r. w skali 1:172 800 Antona Mayera von Heldensfelda
• WikiMapia - zdjęcie satelitarne
• Geoportal
• Targeo
• Mapa Google z funkcją Street View (umożliwia wirtualny spacer ulicami)
• WikiMapia- nieczynny kamieniołom Zagórze