Ziziphora – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ziziphora

Ziziphora capitata
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	Ziziphora
Nazwa systematyczna
Ziziphora L. Sp. Pl.: 21 (1753)[3]
Typ nomenklatoryczny
Z. capitata Linnaeus[4]
Synonimy
Faldermannia Trautv. Zwingeria Heist. ex Fabr.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Ziziphora – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Obejmuje 17 gatunków^[3]. Występują one w basenie Morza Śródziemnego – w południowej Europie, północno-zachodniej Afryce oraz południowo-zachodniej i środkowej Azji, sięgając na wschodzie po Himalaje i Ałtaj^[3][5]. Rośliny kserotermiczne związane z suchymi i słonecznymi siedliskami^[5].

Niektóre gatunki wykorzystywane są do aromatyzowania potraw (np. jogurtu^[6]) i jako lecznicze. Pozyskiwane są także jako surowiec do wyrobu olejku eterycznego^[5].

Pokrój

Aromatyczne rośliny zielne (jednoroczne i wieloletnie) oraz krzewinki^[5].

Liście

Naprzemianległe, całobrzegie, siedzące lub krótkoogonkowe^[5].

Kwiaty

Zebrane na szczytach pędów w siedzących lub szypułkowych wierzchotkach tworzących okółki liczące po 2–12 kwiatów. Okółki z kolei tworzą kwiatostan kłosokształtny lub główkowaty. Podsadki pod okółkami często okazałe, natomiast przysadki drobne. Poszczególne kwiaty zwykle osadzone są na krótkich szypułkach, czasem spłaszczonych. Kielich jest promienisty, zrosłodziałkowy, walcowaty, często nieco wygięty (garbaty) od dołu, z 13 wiązkami przewodzącymi, zakończony 5 trójkątnymi ząbkami. W czasie owocowania kielich powiększa się. Korona jest dwuwargowa, z czterema łatkami, z czego trzy są dolne i jedna górna. Korona jest biała, różowa do purpurowej. Górna łatka jest zaokrąglona, czasem wycięta na szczycie, wyprostowana. Dolne łatki także są zaokrąglone. Rurka korony jest krótka, często nie wystaje z kielicha. Pręciki są dwa (pozostałe dwa są zredukowane zupełnie lub wykształcone jako prątniczki), wystające z korony. W obrębie główki jeden pylnik jest płodny, drugi jest silnie zredukowany. Zalążnia zwieńczona szyjką słupka z dwudzielnym znamieniem o nierównych ramionach^[5].

Owoce

Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki, które są jajowate lub nieco trójkanciaste, na powierzchni gładkie lub ziarniste^[5].

Pozycja systematyczna

Gatunek i rodzaj z podplemienia Menthinae, plemienia Mentheae, podrodziny Nepetoideae z rodziny jasnotowatych Lamiaceae^[7].

Wykaz gatunków^[3]

• Ziziphora aragonensis Pau
• Ziziphora brantii K.Koch
• Ziziphora capitata L.
• Ziziphora clinopodioides Lam.
• Ziziphora galinae Juz.
• Ziziphora hispanica L.
• Ziziphora interrupta Juz.
• Ziziphora pamiroalaica Juz.
• Ziziphora pedicellata Pazij & Vved.
• Ziziphora persica Bunge
• Ziziphora puschkinii Adams
• Ziziphora raddei Juz.
• Ziziphora suffruticosa Pazij & Vved.
• Ziziphora taurica M.Bieb.
• Ziziphora tenuior L.
• Ziziphora vichodceviana Tkatsch. ex Tulyag.
• Ziziphora woronowii Maleev