Zwiastowice – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie opolskim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Zwiastowice

wieś
Kaplica pw. Najświętszej Panny Marii
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Liczba ludności (2011)	230[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-250[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0494054
Położenie na mapie Polski Zwiastowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Zwiastowice
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Zwiastowice
Położenie na mapie gminy Głogówek Zwiastowice
50°20′12″N 17°57′56″E/50,336667 17,965556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zwiastowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Schwesterwitz) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek^[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Stradunia.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 230 osób^[2].

Przysiółkiem wsi jest Mikulsko^[4][5].

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 16 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad^[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Stradunia.

W Zwiastowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Zwiastowic wynoszą 633 mm. Dominują wiatry zachodnie^[8].

Wieś po raz pierwszy zanotowana w dokumencie z 1223 roku w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Zuesloua”^[10]. Niemiecki historyk Colmar Grünhagen w komentarzach do tego dokumentu z roku 1866 podaje także inne nazwy miejscowości: zlatynizowane Zuestoua i Zuestona oraz zgermanizowaną Schwesterwitz^[10].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Siostrowic oraz niemiecką Schwesterwitz^[11]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Swiastowice, a także zgermanizowaną Schwesterwitz we fragmencie: „Schwesterwitz (polnisch Siostrowice und Swiastowice)”^[12].

9 września 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Zwiastowice^[13].

We wsi znajdują się stanowiska archeologiczne z epoki kamienia^[14].

Pierwsze wzmianki o Zwiastowicach pochodzą z 8 września 1223 roku z łacińskiego dokumentu wydanego przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca^[10]. Wieś została założona przez zakon cystersów w Kazimierzu^[15]. W 1562 właścicielem Zwiastowic był Krzysztof Warkocz (Warkotsch) z Nieszkowic^[16].

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[18]. W 1810 Zwiastowice przestały być własnością cystersów^[15]. W 1818 roku wieś liczyła folwark, 12 rolników, 19 ogrodników, 4 małych rolników i młyn wodny. Właściciel Zwiastowic Graf von Harrach z Rozkochowa, w 1830 założył nowy folwark o nazwie Oberhof. Miejscowa szkoła podstawowa (ob. świetlica wiejska) została wybudowana w 1838^[14]. Około 1850 majątek w Zwiastowicach był własnością Ernsta von Seherr-Thossa^[19]. W 1853 poświęcona została kaplica Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Zwiastowicach^[14]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dwie kobiety trzymające się za ręce, a w otoku napis: SCHWESTERWITZ GEM: SIG / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Zwiastowice / Powiat Prudnicki)^[20].

W okolicach Zwiastowic wydobywano torf^[21]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 416 mieszkańców Zwiastowic 21 posługiwało się językiem niemieckim, 382 językiem polskim, a 3 było dwujęzycznych^[22]. Po I wojnie światowej na bokach krzyża przy kaplicy Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Zwiastowicach umieszczone zostały tablice upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej^[14].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Zwiastowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[23]. Do głosowania uprawnionych było w Zwiastowicach 288 osób, z czego 234, ok. 81,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 231, ok. 80,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 282 głosy (ok. 97,9% uprawnionych), w tym 281 (99,6%) ważne; za Niemcami głosowało 219 osób (77,9%), a za Polską 62 osób (22,1%)^[24].

W 1934 w Zwiastowicach została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej^[14].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[25]. Mieszkańcom Zwiastowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Zwiastowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Biedrzychowice^[26], w latach 1954–1959 do gromady Twardawa^[27], a w latach 1959–1972 do gromady Biedrzychowice. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku^[28].

Kompleks folwarczny ze słodownią i browarem w Zwiastowicach, którego właścicielem do 1945 był Karol Marx, został upaństwowiony i przekazany państwowemu ośrodkowi hodowli zarodowej, a w dawnej słodowni urządzono biura. W latach 80. XX wieku w budynku wydzielono pięć mieszkań^[14].

W 2011 Zwiastowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[29]. W 2014 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej^[30]. 1 października 2021 Rada Miejska w Głogówku przyjęła uchwałę o wystąpieniu o zniesienie urzędowej nazwy przysiółka Zwiastowice w Zwiastowicach. Przysiółek znajdował się w wykazie urzędowych nazw miejscowości, jednak nieznana była jego lokalizacja i nie posiadał mieszkańców^[31]. Starostwo Powiatowe w Prudniku wydało pozytywną opinię^[32]. Z dniem 1 stycznia 2023 nazwa przysiółka została zniesiona^[33].

Podczas powodzi 15 września 2024 rzeka Stradunia szeroko rozlała się na łąkach przy wjeździe do Zwiastowic od strony Biedrzychowic. Następnego dnia wezbrana woda przelała się przez wał we wsi^[34].

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków^[35]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.

• 1871 – 328^[36]
• 1885 – 340^[37]
• 1905 – 341^[38]
• 1910 – 346^[39]
• 1933 – 452^[40]
• 1939 – 449^[40]
• 1966 – 253^[41]
• 1998 – 280^[42]
• 2002 – 271^[42]
• 2009 – 228^[42]
• 2011 – 230^[42]
• 2013 – 220^[43]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[44]:

• kaplica pw. Najświętszej Panny Marii, zabytkowa z 1853 r.
• kapliczka przydrożna, z 1857 r., nie istnieje
• zabudowania folwarku z 1825 r.:
  • dom
  • spichlerz
• dom nr 33, z XIX w. (nie istnieje)

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Zwiastowicach chronione są ponadto^[45]:

• dom mieszkalny w zagrodzie, nr 1
• dom mieszkalny w zespole dawnej fabryki Marxa, nr 2
• szkoła, ob. świetlica, nr 4
• dom mieszkalny nr 12
• dom mieszkalny (wycużny) nr 12B
• folwark, nr 49; 50; 51 (Mikulsko)

• Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik przy drodze głównej przy kaplicy w Zwiastowicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej^[46].

Przez Zwiastowice przebiega droga krajowa:

• 40 Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1211O relacji Zwiastowice – Ucieszków^[47].

Zwiastowice posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Prudnikiem, Twardawą. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Zwiastowice 01”, „Zwiastowice 02”^[48].

W rejonie miejscowości przebiega linia kolejowa nr 137, łącząca Katowice z Legnicą przez Gliwice, Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę, Świdnicę i Strzegom. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Twardawie.

W Zwiastowicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim^[49].

Katolicy ze Zwiastowic należą do parafii św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Twardawie (dekanat Gościęcin). We wsi znajduje się kaplica Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny^[50].

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Zwiastowicach^[51].

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Zwiastowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej^[52].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 11 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)^[53].

Teren wsi, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[54]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[55].

• Paulfranz Grzimek (1859–1912) – adwokat, notariusz, radca prawny, ojciec Bernharda Grzimka, urodzony w Zwiastowicach

• ColmarC. Grünhagen ColmarC., Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866  (niem.).
• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Głogówek [online], 2016 [dostęp 2023-02-10] .

• Zwiastowice, [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2023-10-09] .