Ön Anadoluca - Vikipedi

Ön Anadoluca
BölgeAnadolu
Dil ailesi
Dil kodları
ISO 639-3

Ana Anadoluca, Ön Anadoluca veya Proto-Anadoluca) Anadolu dillerinin türediği (bilinen Hitit, Pala ve Luvi dillerinin) en erken ata evresi olan tek bir proto dildir. Hemen hemen diğer tüm proto dillerde olduğu gibi doğrulanmış hiçbir kaydı bulunamamıştır; dil, tüm doğrulanmış olan Anadolu dillerinin yanı sıra diğer tüm Hint-Avrupa dillerine de karşılaştırmalı yöntem uygulanarak yeniden inşa edilmiştir.

Anadolu dilleri uzmanı dilbilimci Haig C. Melchert; Ön-Anadolu'nun MÖ 3. binyılda ve her hâlükârda en geç MÖ 2500 yıllarında parçalanmaya başladığını tahmin eder.[1]


Ön Anadoluca, çoğunlukla, Anadolu dilleri kategorisinde girdiği en iyi şekilde kanıtlanmış olan Hititçe temelinde yeniden inşa edilmiştir. Bununla birlikte, Hitit çivi yazısı sisteminin kullanılması, Hititlerin kısmen benimsediği Akad çivi yazısı hece sisteminin Hitit ses birimlerini yeterli şekilde temsil edemiyor oluşu ve ve kısmen de Hitit yazı pratiğinden dolayı, Anadolu ses bilgisini anlama ve yeniden inşa etme girişimini kısıtlamaktadır.

Aynı kelimenin farklı varyasyonlarında birbirlerinin yerine kullanılan -dV- (-da-, -de-, -di-, -du-) ve -tV- (-ta-, -te-, -ti-, -tu-) işaretlerinin oluşturduğu ötümsüz ve ötümlü dişsil ünsüzlerin ortaya çıkardığı karmaşıklık ile alakalıdır.[2] Ayrıca VC (sesli-sessiz harf) yapısının hecelerinde genellikle ötümsüz ünsüz işaretler kullanılır. Günümüze ulaşan en eski anıtlarda gözlemlenmiş olan tek ve çift ünsüzlerle yazımın sıklığı, Proto-Hint-Avrupa ötümsüz ünsüzlerinin reflekslerinin çift ünsüzler olarak yazıldığını ve PHA ötümlü çift ünsüz reflekslerinin tek ünsüzler olarak yazıldığını gösterir. Bu düzenlilik, daha eski metinlerdeki dişsel ünsüzlerde en tutarlı olanıdır;[2] sonraki anıtlar, genellikle bu kuralın düzensiz varyasyonlarını içerir.

Fortson'un önerdiğine göre Ön Anadolucanın iki fiil çekimi vardır ve bunlardan birincisi olan mi- çekimi açık bir şekilde Proto Hint-Avrupa dilindeki şimdiki zaman sonekinden türetilmiştir; ikincisi olan ḫi- çekimi, Proto Hint-Avrupa dilindeki "perfect zaman" çekiminden türetilmiş gibi görünmektedir. Bu duruma getirilen açıklamalardan biri, Ön Anadolucanın belirli bir fiil grubu için "perfect zaman" çekimini şimdiki zaman çekimine dönüştürdüğüdür; daha yeni bir fikir ise, ḫi- çekimli fiillerin, Proto Hint-Avrupa dilindeki "perfect zaman" çekimi ile karmaşık bir ilişkisi olduğu tespit edilen farklı bir şimdiki zaman çekimi sınıfını devam ettirdiğidir.[3]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Melchert forthc., 7f.
  2. ^ a b Luraghi 1998, s. 174.
  3. ^ Fortson 2009, s. 173.