French
DeutschÜç parmaklı tembel hayvanlar - Vikipedi
| Üç parmaklı tembel hayvanlar | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kahverengi gerdanlı tembel hayvan (Bradypus variegatus) | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Türler | ||||||||||||||||||||
| Metne bakınız |
Üç parmaklı tembel hayvanlar (Bradypodidae, Bradypus), dişsiz memeliler (Pilosa) takımından bir familya ve cins. İki parmaklı tembel hayvanlar (Megalonychidae) ile birlikte tembel hayvanlar (Folivora) alt takımını oluştururlar.
Fiziksel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Üç parmaklı tembel hayvanların vücut yapısı ağaca asılı bir şekilde yaşamaya uyum sağlamıştır. Uzunlukları 40 – 70 cm ve ağırlıkları 3 – 5 kg arası değişir. Kuvvetli yapılı ön ve arka ayaklarında daima kanca şeklinde, keskin pençeli üç parmağı bulunur. Kuyruksuz olan iki parmaklı tembel hayvanlardan farkları 2 – 9 cm uzunluğunda kısa bir kuyrukları ve daha çok boyun eklemlerine sahip olmalarıdır. Bunların sayesinde bütün vücudu hareket ettirmelerine gerek kalmadan, sırf kafalarını 270 derece çevirerek daha çok besin kaynağına ulaşabilirler. Kafaları küçük ve yuvarlaktır. Gözleri ve postun içinde saklı kalan kulakları küçüktür. Görme ve koklama duyguları zayıf olur. Diğer dişsiz memelilerden farklı olarak tek bir türden oluşan dişleri vardır. Kesme ve koparma dişleri bulunmaz, sadece 18 adet, ufak çiğneme dişleri olur.
Vücutlarını sıkıca kaplıyan postları gri-kahverengidir ve içinde yaşayan bakteriler ve siyanobakterilerinden dolayı özellikle yağmur zamanında yeşilimsi görünür. Bu yeşil görünüm ağacın dalları arasında zor bulunmasını da sağlar. Ayrıca erkeklerin sırtlarında sarı veya kavuniçi bir leke olur. Postları içinde çok sayıda böcek türü de bulunur. Her bireyin üstünde 1000 civarında böcek yaşar. Chrysauginae taksonundan birçok kelebek türü hatta onlara bağımlıdır. Tembel hayvan tuvaletini yapmak için ağaçtan indiğinde kelebek postun içinden çıkarak yumurtalarını dışkının içine yerleştirir. Dışkı ile beslenen larvalar metamorfoz sonrası kendine yeni bir tembel hayvan arar.[1]
Dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Üç parmaklı tembel hayvanlar Orta Amerika'dan (Honduras) Güney Amerika'ya uzanan bir bölgede yaşar. Ancak And dağları'nda, Orinoco ırmağına bitişik Llano-bölgelerinde ve Güney Amerika'nın güneyinde rastlanılmazlar.
Yaşam şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaşam şekilleri gün boyu tepetaklak ağaca asılı kalmak ve enerji tasarufu gerektiren az vitaminli bir beslenmenin üzerine kuruludur. Sadece tropik ormanlarda yaşayan tembel hayvanlar neredeyse tüm hayatlarını ağaçtan sarkık bir şekilde geçirirler. Bu pozisyonda uyur, yer, çiftleşir ve hatta doğururlar. Güçlü kolları ve uzun pençeleri ile ağaca o kadar sağlam tutunurlarki, hatta ölümden sonra bile bir müddet ağaca sarkık kalırlar. Çok yavaş hareket ederler; dakkikada 4 metre tespit edilen en yüksek hızları olmuştur. Sadece ağacı değiştirmek veya tuvalet için ağaçtan inerler ve bu da çok düşük olan metabolizmalarından dolayı ancak 1 - 2 haftada bir gerekli olur. Yerde vücutlarını dirsekleri ve tabanları ile iterek sürünürler. Böyle dakkikada sadece 2,5 metre ilerlemeyi başarırlar. Ancak iyi yüzerler.
Üç parmaklı tembel hayvanlar çiftleşme zamanının dışında Yalnız yaşar. Herhangi bir gündüz-gece ritimleri tanımazlar. Günde yatarak geçirdikleri birkaç saat gündüzde gecede olabilir.
Başlıca düşmanları jaguar, harpiye kartalı (Harpia harpyja) ve örneğin anakonda gibi dev yılan türleridir. Az hareket etmeleri ve post renkleri zor bulunmalarını sağlar. Saldırıya uğradıklarında kendilerini uzun keskin pençeleri ile savunur, saldıranları ağır yaralayabilirler.
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Neredeyse sırf yapraklar ile, ara sıra tomurcuk ve ince dallar ile beslenirler. Özellikle karınca ağacının (Cecropia) yapraklarını tercih ederler.
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı popülasyonlarda çoğu doğumlar kuraklık zamanına denk gelir, diğerlerinde belli bir çiftleşme zamanı yoktur. Çiftleşmeden sonra erkek dişiyi Yalnız bırakır ve gider. 6 ay süren bir gebelikten sonra 200 - 250 gr ağırlığında tek bir yavru doğar. İlk haftalarını annesinin karnına tutunarak geçiren yavru 6 haftadan sonra emmeyi bırakır, ama annesinin yanında bir süre daha kalır. Altı ay sonra anne yavruyu aniden terk eder ve yine çiftleşmeye hazırdır. Kaç yıl yaşadıkları bilinmemektedir.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]
4 tür tanılmaktadır:[2]
- Yeleli tembel hayvan (Bradypus torquatus, bazen Scaeopus adlı ayrı bir cins olarak sınıflandırılır)
- Kahverengi gerdanlı tembel hayvan (B. variegatus)
- Beyaz gerdanlı tembel hayvan veya Ay (B. tridactylus)
- Cüce tembel hayvan (Bradypus pygmaeus) ancak 2001 yılına Robert Anderson ve Charles Handley tarafından tarif edilmiştir. Sadece 5 km² büyüklüğünde olan Escudo-adası'nda yaşamaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ D.P. Gilmore, C.P. Da Costa und D.P.F. Duarte: Sloth biology: an update on their physiological ecology, behavior and role as vectors of arthropods and arboviruses. In: Braz J Med Biol Res, Volume 34(1), 2001, S. 9–25 Online-Ausgabe 4 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ D. E. Wilson, D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 2005, ISBN 0-8018-8221-4.
- Bernhard Grzimek|Titel=Grzimeks Tierleben. Enzyklopädie des Tierreichs|Verlag=Bechtermünz-Verlag|Ort=Augsburg|Jahr=2001|ISBN=3-82-891603-1
- Gene Montgomery|Titel=The Evolution and Ecology of Armadillos, Sloths and Vermilinguas|Verlag=Smithsonian Institute Press|Ort=Washington DC|Jahr=1985|ISBN=0-87-474649-3
- Ronald Nowak|Titel=Walker’s Mammals of the World|Verlag=Johns Hopkins University Press|Ort=Baltimore|Jahr=1999|ISBN=0-80-185789-9
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tembel hayvanları resim galerisi25 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Temel bilgiler ve Kitap önerileri2 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
