Endonezya tarihi - Vikipedi

Endonezya tarihi Endonezya'da meydana gelen olayları kapsar. Endonezya çok uluslu yapıda bir ülkedir. İlk defa insanlar Asya üzerinden gelmiştir. Çağlar boyunca Bizans, Çin, Hindistan ve Araplar için önemli bir ticaret noktası oldu. Portekiz ve Hollanda tarafından kolonileştirildi. Japon işgalinin ardından gene Hollanda sömürgesine girdi. Ahmet Sukarno ile birlikte bağımsızlığını kazandı.

Endonezya'daki ilk insan yerleşimleri bilimsel olarak Homo Erectus halk arasındaki adı ile Java Adamı ‘dır. Java Adamı en az 700.000 yıllıktır. En eski sanat eserleri ise köpekbalığı dişi ile yapılan diyagonal gravürleridir. Hobbit adı verilen Homo Florensis'te yaşadı. Homo Florenisis ile Homo Sapiensler beraber yaşadılar. Homo Florensis'in nesli 12.000 yıl önce tükendi. Homo Sapiensler ise son buzul çağında Asya ile Endonezya'daki adaların bağlantısı sayesinde 45.000 yıl önce geldiler. İnsanlar balıkçılık ve denizcilik ile uğraşıyorlardı. Bölgeye Avusturonezyalılar göç etti. Daha sonraları Malaylar ortaya çıktı.

Endonezya ile ilgili en eski kayıtlara Çin sayesinde ulaşılmaktadır. Çin aracılığı ile Endonezya Orta Asya'ya yayılıyordu. İran ve Roma'da ticaret yapıyordu. Hindistan kültüründen Endonezyalılar etkilendi. Budizm ve Hinduizm bölgede yayıldı. Fakat ticaretin ve iletişimin artışı büyük Krallıklar'ın doğuşuyla başladı. Bölgedeki ilk Krallık Taragaruma'dır. Eski çağlarda ticâret gemileri buraya uğrar, baharat, reçine ve değerli kereste alırlardı. 8 ve 11. Yüzyıllarda Medang Krallığı Java merkezli olarak hüküm sürdü. Srivijaya, Malay kökenli İmparatorluklardan birisiydi. Daha sonraları Singhasari ve Majapahit İmparatorlukları hakim oldu. Endonezya'da İslam'ın kökleri Muhammed dönemine dayanıyor ama daha sonraları Arap tüccarlar vasıtası ile yayıldı. Yayılmasındaki en büyük etken ise Endonezya'nın geleneksel gölge oyunu "Wayang"dır. İslam özellikle Java ve Sumatra'da yayıldı. Bu bilgiler Çin kaynakları sayesinde edildi. Müslüman misyonerler haricinde Hristiyan misyonerlerde mevcuttu. Mataram Sultanlığı, Brunei ve Banten Sultanlığı bu devletlerden.

16. Yüzyıldan itibaren Portekizli tüccarlar Endonezya'da görülmeye başladı.1511 yılında Portekiz tarafından ilk koloni kuruldu. Portekiz Doğu Endonezya'yı ele geçirdi ve Endonezya'daki etkisi az oldu. Portekiz'in bölgedeki gücünü arttırması ile birlikte Müslüman Krallıklar Osmanlı'dan yardım istedi. Osmanlı Hint Okyanusuna sefer düzenlemeye başladı. Açe Sultanlığı, Osmanlı vasalı oldu. Daha sonraları İngilizler ve Hollandalılarda Endonezya'yı kolonoliştirdi. 1602 yılında Hollanda'nın Doğu Hindistan Şirketi'ni kurdu. Java'da kurulan şirket Portekizlilerden Malacayı aldı. Hollanda bir fabrika ağı kurdu. Java, Maluku ve Sulawesi, Sumatra ve Malay Yarımadası'nın bazı bölgelerini ele geçirerek limanlar kurdu. Hollanda baharat ticaretini kontrol altına aldı. Şirkete belli bir miktar özerklik verildi. Hollandalılar tarafından Portekizlilerin gücü azaltıldı. 1799 yılında Hollanda dolaysız olarak Endonezya'yı sömürgesi altına aldı. 19. Yüzyılda Fransa Java'yı işgal etti. 1811 yılında Java İngilizlerin kontrolüne geçti ve Java'da tarımda, ekonomide ve idari sistemde reformlar gerçekleşti. 19. Yüzyıla kadar Hollandalılar Endonezyalılara baskı uyguladı. Napolyon Savaşlarının ardından Endonezya sınırları genişlerken reformlarda gerçekleşti. Hollandalılar Endonezya'yı merkezileştirmeye çalıştırdı. Eğitim, siyaset ve ekonomide modernleşmeye gidildi. Liberal bir ekonomi benimsendi. 1942 yılında Endonezya işgal edildi. 1945 yılında geri çekilerek Hollanda'ya verdi.

Ekim 1908'de ilk milliyetçi hareket Budi Utomo kuruldu . Orta eğitimli Endonezyallılar bağımsızlık düşündü.1. Dünya savaşından sonra bağımsızlık hareketleri hız kazandı. 1942-1945 yılları arasında Japon işgalinde kalan Endonezya yeniden Hollanda hakimiyetine girdi. 17 Ağustos 1945 yılında bağımsızlığını ilan etti Endonezya. 1946 yılında Birleş Milletlere kabul edildi. İlk başkanı Ahmet Sukarno'ydu. Müslüman bir ülke kuruldu. Ülkede bölünmeler meydana gelmeye başladı. Halk fakir ve eğitimsizdi. Sukarno tarafından reformlar gerçekleştirildi ve Endonezyalı kimliğini oluşturdu. Endonezya, SSCB ve Çin'e bağımlı hale geldi bu sırada komünistler güç kazanarak Sukarno'yu devirmeyi çalıştılar ve başarısız oldular bunun sonucunda Komünist parti kapatıldı. ABD'nin desteği ile iktidara Suharto geldi. Suharto, Yeni Düzen dönemini başlattı. Suharto döneminde Batı İrian ve Doğu Temor'de işgal edildi. Daha sonraları demokrasiye artan talep ve ekonomik krizden dolayı istifa etti. Endonezya 1998 yılında kargaşaya sürüklendi. Bacharuddin Jusuf Habibie sadece bir yıl görevde kaldı. Abdurrahman Vahit döneminde demokratikleşmeye gidildi. Ayrıca Vahit döneminde farklı etniklerin isyanı ile karşı karşıya kalındı. Megawati Sukarnoputri Endonezya'nın ilk kadın Cumhurbaşkanı oldu. Sukarnoputri döneminde Doğu Temor bağımsızlığını kazandı. Endonezya hükûmeti Radikal İslamcılar ve bağımsızlık yanlıları ile uzun bir süreden beri uğraşıyor. Susilo Bambang Yudhoyono Cumhurbaşkanı oldu. Joko Widodo 2014 yılından beri Cumhurbaşkanıdır. Widodo döneminde COVID-19 patlak vermiştir.

.^{[1][2][3][3][4]}