French
DeutschGünorta, Göle - Vikipedi
| Günorta | |
|---|---|
 | |
 Köyün güneyden görünümü | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Günorta Günorta'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Göle |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2165 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 159 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75700 |
Günorta, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Günorta köyünün eski Kızıl Kilisa'dır. Nitekim 1886 tarihli Rus nüfus tespitinde Kızıl-Kilisa (Кизил-Килиса), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de aynı biçimde Kızılkilisa (قزیلكلیسا) olarak geçer.[3][4] Köye adını veren ve kırmızı taşlardan inşa edilmiş kilisenin kalıntıları Birinci Dünya Savaşı sırasında yerinde duruyordu.[5]
Kızıl Kilisa köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan tarihsel bölgelerden biri olan Kola'da yer alır. Nitekim bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köye dair eski kayıtlar olmasa da megalit yapı kalıntısı buranın çok eski yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[6]
Türkçe Göle olarak bilinen Kola bölgesi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresince Kızıl-Kilisa (Кизил-Килиса) olarak kaydedilen köy, Ardahan sancağının Göle kazasına bağlıydı. Köyün 1886 yılındaki nüfusu, Kürt olarak kaydedilmiş 87 kişiden oluşuyordu.[3] Ancak Kızıl Kilisa'da varlığı bilinen kilise, köyün daha önce Hristiyan bir nüfusu barındırdığını göstermektedir.[7] Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Kızıl Kilisa" adını taşıyan başka köyler de bulunuyordu. Bunlardan ikisi Ardahan ilinde Ölçek ve Burmadere adlı köylere yakındı. Gürcü Türkolog Sergi Cikia bu yer adının aynı anlama gelen Gürcüce "Tsiteli Eklesia"dan (წითელი ეკლესია) çevrilmiş olabileceğini yazar.[8] Köyün nüfusu 1896 yılında 122 kişi, 1906 yılında 155 kişi olarak tespit edilmiştir.[9]
Kızıl Kilisa köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Ermenistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Kızıl Kilisa Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Kızıl Kilisa köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kızılkilisa (قزیلكلیسا) adıyla Kars vilayetinin Göle kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1940 genel nüfus sayımında "Kızıl Kilise" adıyla aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 309 kişiden oluşuyordu.[11] Kızıl Kilisa adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Günorta olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 genel nüfus sayımında Günorta köyünün nüfusu 647 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 106 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 50 km, Göle ilçe merkezine 26 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 159[2] |
| 2021 | 150[2] |
| 2020 | 129[2] |
| 2019 | 176[2] |
| 2018 | 201[2] |
| 2017 | 164[2] |
| 2016 | 171[2] |
| 2015 | 179[2] |
| 2014 | 176[2] |
| 2013 | 186[2] |
| 2012 | 178[2] |
| 2011 | 179[2] |
| 2010 | 180[2] |
| 2009 | 200[2] |
| 2008 | 215[2] |
| 2007 | 191[2] |
| 2000 | 215[14] |
| 1990 | 479[15] |
| 1985 | 829[16] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Gunorta, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Göle Günorta Köy Nüfusu". Nufusune.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b ""Göle Kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 771.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde” (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 24 Eylül 1917, sayı: 230.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 332, ISBN 9789941478178.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 185, ISBN 9789941478178.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt: s. 550, 557". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 113, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 701". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 358.
- ^ a b "Günorta Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.