French
DeutschHerbert Spencer - Vikipedi
| Herbert Spencer | |
|---|---|
 19. yüzyıl sonları | |
| Doğumu | Herbert Spencer 27 Nisan 1820 Derby, İngiltere |
| Ölümü | 8 Aralık 1903 (83 yaşında) Brighton, İngiltere |
| Çağı | 19. yüzyıl felsefesi |
| Okulu | Evrimcilik, pozitivizm, klasik liberalizm |
| İlgi alanları | Evrim, pozitivizm |
| Önemli fikirleri | Sosyal Darwinizm |
Etkiledikleri | |
| İmzası |  |
Herbert Spencer (27 Nisan 1820 - 8 Aralık 1903), İngiliz filozof ve sosyolog.[1]
27 Nisan 1820 yılında Derby (İngiltere)'de doğmuştur. Babası George, geleneklere uymayan, Anglikan mezhebine bağlı olmayan bir okul öğretmeniydi. Babası da dahil olmak üzere birçok aile üyesi öğretmendir. Sanat ve beşeri bilimlerde değil, teknik ve faydacı konularda eğitim gördü. 1837'de demiryolu için inşaat mühendisi olarak çalışmaya başladı, 1846'ya kadar bu mesleğe devam etti. Spencer bu dönemde kendi başına çalışmaya devam etti ve bilimsel ve siyasi çalışmalar yayınlamaya başladı. 1848'de Spencer, Economist'in editörü olarak atandı ve entelektüel fikirleri sağlamlaşmaya başladı. 1850'de ilk büyük çalışmasını Sosyal Statik olarak tamamladı. Bu çalışmanın yazımı sırasında, Spencer ilk olarak uykusuzluk yaşamaya başladı ve yıllar boyunca zihinsel ve fiziksel sorunlar yaşadı. Birçok bilim dalında binlerce fikir ortaya atmış ve "evrim" teorisinde Charles Darwin'in bir numaralı rakibi olmuştur.
1858'de evrim teorisini biyoloji bilimi ile sınırlamayıp, bu teoriyi bütün bilimlere uygulamak fikri kafasında belirdi. Sağlık sorunları nedeniyle günde sadece birkaç saat yazabiliyor olmasına ve maddi durumunun kötülüğüne rağmen, 1862'de dokuz ciltlik şaheseri Statik Felsefe'yi yazmaya başladı.
Statik felsefe kısaca birçok farklı bilim dalına evrim teorisini uygulamayı konu alır. Bu şaheserin en çok dikkat çeken ve Spencer'ın da üzerinde en çok çalıştığı bölüm, sosyolojiye evrim teorisinin uygulanmasını, toplum evrimini inceleyen, "Sosyoloji İlkeleri" adlı 3 cilttir. "Biyolojinin İlkeleri" ve "Ahlâkın İlkeleri" bu şaheserin üzerinde en çok konuşulan ve kuşkusuz bilim dünyasına en çok katkıda bulunan diğer bölümleridir.
1858'de evrim teorisini biyoloji bilimi ile sınırlamayıp, bu teoriyi bütün bilimlere uygulamak fikrini uygulamaya koyar. 1862'de dokuz ciltlik Sentetik Felsefe'yi yazmaya başladı. Sentetik Felsefe, kısaca birçok farklı bilim dalına evrim teorisini uygulamayı konu alır. Bu kitabın en çok dikkat çeken ve Spencer'ın da üzerinde en çok çalıştığı bölüm, sosyolojiye evrim teorisinin uygulanmasını, toplum evrimini inceleyen, "Sosyoloji İlkeleri" adlı 3 cilttir. Spencer, ahlaki ve siyasal inançlarını, çağdaşı olan Toplumsal Darwinciler gibi bir Doğa felsefesi zemininde geliştirmeye çalıştı. Darwin'in doğal evrim teorisinin ve bu teoriden önce kendisinin türettiği "uyum yeteneği” doğal seçilimin toplumsal hayatta uygulamasında başı çekti. Spencer'a göre, tıpkı doğada verilen var olma mücadelesinde "uyum yeteneği en çok olan"ın hayatta kalması gibi, toplumda yaşanan rekabet de en iyi olanın ortaya çıkmasını sağlayabiliyordu.
Spencer, toplumların tıpkı canlı organizmalar gibi işlediğini de öne surdu. Toplumlar ne kadar karmaşıklaşırsa parçaların karşılıklı bağımlılığı da o ölçüde artıyordu. Doğal bir özellik olarak kendi dengelerini sağladıkları için, kendi üyelerinin daha ileri düzeyde evrim için mücadele etmelerine ihtiyaç duyarlar. Ancak mücadele feodal toplumda askeri bir form kazanırken, Spencer, sanayileşmiş toplumda rekabet ve iş birliği bileşiminin bu formun yerini almasını gerekli görür. Ayrıca, evrimin özel çıkarları genel faydaya dönüştürerek bir tur "görünmez el" gibi işlediğini düşünür. Evrimin en uzun vadeli yönelimi egoizmden özgeciliğe doğrudur. Süreç içinde toplumsal hayat, toplumsallaşmanın en yüksek düzeye ulaşmasıyla bireysellikte en büyük gelişimi sağlayacaktır.
1870'lerde ve 1880'lerin başında özellikle Amerika Birleşik Devletleri, Rusya ve İngiltere'de ünü doruk noktasına varmıştı. 1902'de Edebiyat dalında Nobel Ödülüne aday gösterildi. Birçok ödülü ve övgüyü çoğu zaman reddetti. Uzun bir hastalık döneminin ardından 1903'te öldü.
Herbert Spencer geniş bir alana yayılmış farklı türdeki bilgileri uyumlu bir şekilde birleştirerek Viktorya çağına damgasını vuran kişilerden olmuştur. Evrim kuramının gelişiminde ve kabulünde en az Charles Darwin kadar büyük bir rol oynamış, bugün evrim kuramını açıklarken kullanılan birçok terimi de ilk kez kullanan kişi, o olmuştur.
Ekonomik Spencerizm
[değiştir | kaynağı değiştir]en uygun firmanın hayatta kalması
[değiştir | kaynağı değiştir]Spencer'ın "en uygun olanın hayatta kalması" bakış açısının ve en güçlü ve en güçlü türlerin hayatta kalması konusundaki görüşünün çağdaş İranlı araştırmacı Enayatollah Morshedi[2] üzerindeki etkisi, gelecekteki ekosistem ve Spencer'ın organik bir görüşüne sahip olan bu araştırmacının etkisi olmuştur. genelleme İşletmelerin ve ekonomik örgütlerin ekosistemine, The Businesses of the Future World(Geleceğin Dünyasının İşletmeleri)[3] adlı kitabında Ekonomik Spencerizm: En Uygun Firmanın Hayatta Kalması ve Geleceğin Seçimi başlıklı bir iddia ve teori ortaya atmıştır. Kısacası, Enayatollah Morshedi'nin kitabında önerdiği Ekonomik Spencerizm teorisine göre, geleceğin ekonomik ekosisteminde ve mikro ve makro iş ortamlarının değişiminde, gelişmelere ve eğilimlere en uyumlu girişim olan en uygun organizasyon kazanır ve Hayatta kalacak. Morshedi'nin Ekonomik Spencerizm teorisinde, en uygun organizasyon veya firma, değişimlere karşı en esnek organizasyon, geleceğin dünyasında yenilikçi ve teknolojik değişim ve gelişmelere en az direnç gösteren en öğrenen organizasyon kültürü anlamına gelir. "Gelecek" ve "örgüt" kavramlarına organik bir bakışla Morshedi, Spencer'ın ekonomik organizasyonlar ekosistemine en uygun olanın hayatta kalmasına ilişkin görüşünü genişletti ve genelleştirdi ve buna Ekonomik Spencerizm adını verdi.
Başlıca eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- System of Synthetic Philosophy (1862-1893)
- Social Statics (1851)
- Education (1861)
- The Man Versus the State (1884)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ n.a., n.a. (2004). Oxford dictionary of national biography : in association with the British Academy : from the earliest times to the year 2000. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198614111.
- ^ "ORCID". orcid.org. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2021.
- ^ The Businesses of the Future World(Geleceğin Dünyasının İşletmeleri) (Farsça). Miaad Andisheh pub. 2021. ss. 258-261.
