Heterodoks ekonomi - Vikipedi

Ekonomi

  Bölgelere göre ekonomi 
Ana hatlar
Genel sınıflandırma

Mikroekonomi · Makroekonomi
Ekonomik düşünce tarihi
Metodoloji · Heterodoks

Teknikler

Matematiksel · Ekonometri
Deneysel · Milli muhasebe

Dalları ve alt dalları

Davranışsal · Kültürel · Çevresel
Büyüme · Gelişme · Tarih
Uluslararası · Ekonomiler
Monetarizm ve Finansal ekonomi
Kamu ve Refah ekonomisi
Sağlık · Çalışma · Yönetimsel
İşletme · Bilgi · Eğitim · Oyun kuramı
Endüstriyel organizasyon · Hukuk
Tarım · Yeşil · Ekolojik
Kent · Kırsal · Bölgesel
Ekonomik coğrafya

Listeler

Kategoriler · Başlıklar · Ekonomistler

Ekonomi İdeolojileri 

Anarşizm · Kapitalizm · Liberalizm
Komünizm · Korporatizm
Faşizm · Solidarizm
Piyasa sosyalizmi · Devletçilik · Merkantilizm
Sanayi korumacılığı  · Sosyalizm
Sendika · Üçüncü görüş

Ekonomi:Kavram ve Tarihi
Bu kutu:
Heterodoks ekonomi soy ağacı.

Heterodoks iktisat, ortodoks iktisadi düşünce okullarıyla çelişen veya neoklasik iktisadın ötesinde olabilecek herhangi bir iktisadi düşünce veya teoridir.[1][2] Bunlar arasında kurumsal, evrimci, feminist,[3] sosyal, post-Keynesyen (Yeni Keynesyen ile karıştırılmamalıdır),[2] ekolojik, Avusturyacı, Marksist, sosyalist ve anarşist iktisat sayılabilir.[4]

İktisat, eleştirmenleri tarafından ortodoks veya geleneksel iktisat olarak adlandırılabilir.[5] Alternatif olarak, ana akım iktisat "rasyonellik-bireycilik-denge bağı" ile ilgilenirken, heterodoks iktisat "kurumlar-tarih-sosyal yapı bağı" ile ilgilenerek daha "radikal" olmaktadır.[6]

2008 yılında yapılan bir inceleme, en azından 1990'lardan bu yana önde gelen birkaç heterodoks iktisatçı grubunun birlikte çalıştığını ve bunun sonucunda farklı bileşenler arasında tutarlılığın arttığını belgelemiştir.[2] Bu doğrultuda, Uluslararası İktisadi Çoğulculuk Dernekleri Konfederasyonu (ICAPE) "heterodoks iktisadı" tanımlamamakta ve kapsamını tanımlamaktan kaçınmaktadır. ICAPE misyonunu "ekonomide çoğulculuğu teşvik etmek" olarak tanımlamaktadır.

Bir yazar, "eleştirel yorum "da ortak bir zemin tanımlarken, diğer heterodoks iktisatçıları üç şey yapmaya çalışıyor olarak tanımlamıştır: (1) giriş niteliğindeki makro metinlerin konuları ve bölümleri arasında heterodoks eleştiri modeli oluşturan ortak fikirleri tanımlamak; (2) metodolojik farklılıkları politika farklılıklarına bağlayan fikirlere özel önem vermek; ve (3) ortak zemini, farklı paradigmaların ders kitabı iktisadıyla farklı şekillerde ortak farklılıklar geliştirmesine izin verecek şekilde karakterize etmek.[7]

Bir çalışma, kendini heterodoks olarak tanımlayan ekonomistlerin ekonomi çalışmalarında dört temel faktörün önemli olduğunu öne sürmektedir: tarih, doğal sistemler, belirsizlik ve güç.[8]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyılın ortalarında Auguste Comte, Thomas Carlyle, John Ruskin ve Karl Marx gibi düşünürler ortodoks ekonominin ilk eleştirilerini yapmışlardır. Bir dizi heterodoks iktisadi düşünce okulu, 1870'lerdeki neoklasik devrimden sonra neoklasik iktisadın hakimiyetine meydan okumuştur. Kapitalizmin sosyalist eleştirmenlerine ek olarak, bu dönemdeki heterodoks okullar arasında Amerikan Okulu gibi çeşitli merkantilizm biçimlerinin savunucuları, Tarihsel Okul gibi neoklasik metodolojiye muhalif olanlar ve Sosyal Kredi gibi alışılmışın dışında para teorilerinin savunucuları yer almıştır. Büyük Buhran öncesinde ve sırasında aktif olan diğer heterodoks okullar arasında Teknokrasi ve Georgizm yer almaktadır.

Fizik bilimciler ve biyologlar, sosyal ve ekonomik gelişmeyi açıklamak için enerji akışlarını kullanan ilk kişilerdi. Amerikalı fizikçi ve Smithsonian Enstitüsü'nün ilk sekreteri Joseph Henry, "ekonomi politiğin temel ilkesinin, insanın fiziksel emeğinin ancak... maddenin ham halden yapay hale dönüştürülmesi... güç ya da enerji denilen şeyin harcanması yoluyla iyileştirilebileceği" olduğunu belirtmiştir.[9][10]

İşsizliğe karşı ortodoks olmayan para veya ticaret politikalarından daha tutarlı bir politika yanıtı sağladığı görülen Keynesyen iktisadın yükselişi ve ana akım tarafından benimsenmesi, bu okullara olan ilginin azalmasına katkıda bulunmuştur.

1945'ten sonra Keynesyen ve neoklasik iktisadın neoklasik sentezi, alanın mikroekonomi (genellikle neoklasik ancak yeni geliştirilen bir piyasa başarısızlığı teorisi ile) ve makroekonomi (para politikasının rolü gibi konularda Keynesyen ve monetarist görüşler arasında bölünmüş) olarak bölünmesine dayanan açıkça tanımlanmış bir ana akım pozisyonu ile sonuçlandı. Bu senteze muhalif olan Avusturyalılar ve post-Keynesyenler açıkça tanımlanmış heterodoks okullar olarak ortaya çıktı. Buna ek olarak, Marksist ve kurumsalcı ekoller de aktif kalmaya devam etmiş, ancak sınırlı bir kabul veya güvenilirliğe sahip olmuşlardır.[11]

1980'e kadar heterodoks iktisadın çeşitli biçimlerdeki en önemli temaları şunlardı:

  1. Atomistik birey anlayışının sosyal olarak gömülü birey anlayışı lehine reddedilmesi;
  2. geri döndürülemez bir tarihsel süreç olarak zamana vurgu yapar;
  3. Bireyler ve sosyal yapılar arasındaki karşılıklı etkiler açısından akıl yürütme.

Yaklaşık 1980'den itibaren ana akım iktisat, davranışsal iktisat, karmaşıklık iktisadı, evrimsel iktisat, deneysel iktisat ve nöroekonomi gibi bir dizi yeni araştırma programından önemli ölçüde etkilenmiştir. Temel gelişmelerden biri, epistemik açıdan teoriden uzaklaşarak, merkezi olarak nedensel çıkarım sorularına odaklanan ampirik odaklı bir yaklaşıma yönelmek olmuştur.[12] Sonuç olarak, John B. Davis gibi bazı heterodoks iktisatçılar, heterodoks iktisat tanımının bu yeni ve daha karmaşık gerçekliğe uyarlanması gerektiğini öne sürmüşlerdir:[13]

...1980 sonrası heterodoks ekonomi, her biri farklı tarihsel kökenlere ve yönelimlere sahip bir dizi araştırma programıyla içsel olarak farklılaşan, geniş ölçüde farklı iki tür heterodoks çalışmadan oluşan karmaşık bir yapıdır: çoğu kişinin aşina olduğu geleneksel sol heterodoksi ve diğer bilim ithalatından kaynaklanan 'yeni heterodoksi'.[14]

Neoklasik iktisadın reddi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek bir "heterodoks ekonomi teorisi" yoktur; birçok farklı "heterodoks teori" mevcuttur. Ancak hepsinin ortak noktası, ekonomik ve sosyal hayatın işleyişini anlamak için uygun aracı temsil eden neoklasik ortodoksinin reddedilmesidir.[15] Bu reddin nedenleri farklılık gösterebilir. Heterodoks eleştirilerde yaygın olarak bulunan unsurlardan bazıları aşağıda listelenmiştir.

Bireysel davranışa ilişkin neoklasik modelin eleştirisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Neoklasik iktisadın en geniş kabul gören ilkelerinden biri "ekonomik aktörlerin rasyonelliği" varsayımıdır. Gerçekten de, bazı ekonomistler için rasyonel maksimize edici davranış kavramı ekonomik davranış ile eş anlamlı olarak kabul edilmektedir (Hirshleifer 1984). Bazı iktisatçıların çalışmaları rasyonalite varsayımını benimsemediğinde, analizleri Neoklasik iktisat disiplininin sınırları dışına yerleştiriyor olarak görülmektedir (Landsberg 1989, 596). Neoklasik ekonomi şu a priori varsayımlarla başlar rasyonel olduklarını ve çevresel kısıtlamalara tabi olarak bireysel faydalarını (veya karlarını) maksimize etmeye çalıştıklarını varsaymaktadır. Bu varsayımlar rasyonel seçim teorisinin bel kemiğini oluşturur.

Birçok heterodoks okul, standart neoklasik modelde kullanılan homo economicus insan davranışı modelini eleştirmektedir. Bu eleştirinin tipik bir versiyonu Satya Gabriel'e aittir:[16]

Neoklasik ekonomi teorisi, belirli bir insan psikolojisi, eylemlilik veya karar verme anlayışına dayanır. Tüm insanların hazzı ya da faydayı maksimize etmek için ekonomik kararlar aldığı varsayılır. Bazı heterodoks teoriler neoklasik teorinin bu temel varsayımını reddederek ekonomik kararların nasıl alındığına ve/veya insan psikolojisinin nasıl işlediğine dair alternatif anlayışları savunur. İnsanların haz arayan makineler olduğu fikrini kabul etmek, ancak ekonomik kararların bu tür bir haz arayışı tarafından yönetildiği fikrini reddetmek mümkündür. Örneğin insanlar, sosyal kısıtlamalar ve/veya zorlamalar nedeniyle haz maksimizasyonu ile tutarlı seçimler yapamayabilir. İnsanlar ayrıca, bu tür seçimler yaparken kısıtlanmamış olsalar bile (bütçesel terimler hariç) maksimum hazza yol açması en muhtemel seçim noktalarını doğru bir şekilde değerlendiremeyebilirler. Ayrıca, haz arayışı kavramının kendisinin anlamsız bir varsayım olması da mümkündür çünkü ya test edilmesi imkansızdır ya da çürütülemeyecek kadar geneldir. Ekonomik kararların haz maksimizasyonunun sonucu olduğu şeklindeki temel varsayımı reddeden ekonomik teoriler heterodokstur.

Shiozawa, ekonomik aktörlerin karmaşık bir dünyada hareket ettiklerini ve bu nedenle maksimum fayda noktasına ulaşmalarının imkansız olduğunu vurgulamaktadır. Bunun yerine, ilgili duruma göre birini seçtikleri birçok hazır kuraldan oluşan bir repertuar varmış gibi davranırlar.[17]

Neoklasik piyasa dengesi modelinin eleştirisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mikroekonomi teorisinde, tüketiciler ve firmalar tarafından maliyet minimizasyonu, çok sayıda tüketici ve üretici varsa, piyasa takas denge fiyatlarının mevcut olduğu arz ve talep karşılıklarının varlığını ima eder. Dışbükeylik varsayımları altında veya bazı marjinal maliyet fiyatlandırma kuralları altında, her denge Pareto etkin olacaktır: Büyük ekonomilerde, dışbükey olmama durumu da neredeyse etkin olan yarı-dengelere yol açar.

Bununla birlikte, piyasa dengesi kavramı, mikroekonomik teorinin gerçek dünya piyasalarına uygulanmasına itiraz eden Avusturyalılar, post-Keynesyenler ve diğerleri tarafından, bu tür piyasalar mikroekonomik modeller tarafından faydalı bir şekilde yaklaştırılmadığında eleştirilmiştir. Heterodoks ekonomistler, mikro ekonomik modellerin nadiren gerçeği yansıttığını ileri sürmektedir.

Ana akım mikroekonomi, Paul Samuelson ve Hal Varian'ın yaklaşımlarını takip ederek optimizasyon ve denge açısından tanımlanabilir. Öte yandan heterodoks iktisat, kurumlar, tarih ve sosyal yapı ekseninde tanımlanabilir.[18][19]

En son gelişmeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Son yirmi yılda, heterodoks ekonomistlerin entelektüel gündemleri kesinlikle çoğulcu bir hal almıştır. Önde gelen heterodoks düşünürler Avusturyacı, Feminist, Kurumsal-Devrimci, Marksist, Post Keynesyen, Radikal, Sosyal ve Sraffian iktisadın yerleşik paradigmalarının ötesine geçerek muhalif düşünce okulları arasında yeni analiz, eleştiri ve diyalog yolları açmışlardır.

Karmaşıklık ekonomisinin savunucularından David Colander, heterodoks ekonomistlerin fikirlerinin artık ana akımda heterodoks ekonomistlerden bahsedilmeden tartışıldığını, çünkü kurumları, belirsizliği ve diğer faktörleri analiz edecek araçların artık ana akım tarafından geliştirildiğini savunuyor. Heterodoks iktisatçıların titiz matematiği benimsemelerini ve ana akımı bir düşman olarak görmek yerine onun içinden çalışmaya gayret etmelerini önermektedir.[20]

Bazı heterodoks ekonomik düşünce okulları da disiplinler ötesi bir yaklaşım benimsemiştir. Termoekonomi, insanın ekonomik süreçlerinin termodinamiğin ikinci yasası tarafından yönetildiği iddiasına dayanır. Ekonomi teorisi, enerji ve entropi arasındaki varsayılan ilişki, biyolojik evrimde enerjinin rolünü üretkenlik, verimlilik ve özellikle biyokütle oluşturmak ve iş yapmak için mevcut enerjiyi yakalamak ve kullanmak için çeşitli mekanizmaların maliyetleri ve faydaları gibi ekonomik kriterler açısından açıklamak için sistem bilimcileri tarafından daha da genişletilmiştir.[21][22]

Çoğu ekonomi bölümünün müfredatında heterodoks ekonominin dışlanmasına tepki olarak çeşitli öğrenci hareketleri ortaya çıkmıştır. Çoğulcu Ekonomi için Uluslararası Öğrenci İnisiyatifi, daha heterodoks yaklaşımlar da dahil olmak üzere ekonomide çoğulculuğu teşvik etmek için Ekonomiyi Yeniden Düşünmek gibi çeşitli küçük üniversite grupları için bir şemsiye ağ olarak kurulmuştur.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Fred E. Foldvary, ed., 1996. Beyond Neoclassical Economics: Heterodox Approaches to Economic Theory, Edward Elgar. Description and contents B&N.com links 13 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ a b c Frederic S. Lee, 2008. "heterodox economics," The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd Edition, v. 4, pp. 2–65. Abstract. 23 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ In the order listed at JEL classification codes § B. History of Economic Thought, Methodology, and Heterodox Approaches, JEL: B5 – Current Heterodox Approaches.
  4. ^ Lawson, T. (2005). "The nature of heterodox economics" (PDF). Cambridge Journal of Economics. 30 (4): 483-505. doi:10.1093/cje/bei093. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2022. 
  5. ^ C. Barry, 1998. Political-economy: A comparative approach. Westport, CT: Praeger.[sayfa belirt]
  6. ^ John B. Davis (2006). "Heterodox Economics, the Fragmentation of the Mainstream, and Embedded Individual Analysis", in Future Directions in Heterodox Economics, p. 57 6 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ann Arbor: University of Michigan Press.
  7. ^ Cohn, Steve (2003). "Common Ground Critiques of Neoclassical Principles Texts". Post-Autistic Economics Review (18, article 3). 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2022. 
  8. ^ Mearman, Andrew (2011). "Who Do Heterodox Economists Think They Are?" American Journal of Economics and Sociology, 70(2): 480–510 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  9. ^ Cutler J. Cleveland, "Biophysical economics" 5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopedia of Earth, Last updated: September 14, 2006.
  10. ^ Eric Zencey, 2009. "Mr. Soddy’s Ecological Economy",] The New York Times, April 12, p. WK 9. 28 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ In 1962, Paul Samuelson (who would later win the Nobel Prize in economics) wrote: "From the viewpoint of pure economic theory, Karl Marx can be regarded as a minor post-Ricardian." Paul Samuelson (1962). “Economists and History of Ideas,” The American Economic Review, March 1962
  12. ^ Angrist, Joshua D; Pischke, Jörn-Steffen (1 Mayıs 2010). "The Credibility Revolution in Empirical Economics: How Better Research Design is Taking the Con out of Econometrics". Journal of Economic Perspectives (İngilizce). 24 (2): 3-30. doi:10.1257/jep.24.2.3 Özgürce erişilebilir. ISSN 0895-3309. 
  13. ^ Davis, John B. (2006). "The Nature of Heterodox Economics" (PDF). Post-Autistic Economics Review (40): 23-30. 3 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2022. 
  14. ^ Davis (2006). "The Nature of Heterodox Economics" (PDF). Post-Autistic Economics Review (40): 23-30. 3 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2022. 
  15. ^ Lee, Frederic (16 Eylül 2011). A History of Heterodox Economics: Challenging Mainstream Views in the 21st Century (Reprint bas.). Routledge. ss. 7-9. ISBN 978-0415681971. 
  16. ^ Satya J. Gabriel 2003. "Introduction to Heterodox Economic Theory." (blog), June 4, "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2022.  Satya J. Gabriel is a Professor of Economics at Mount Holyoke College
  17. ^ Shiozawa, Y. 2004 Evolutinary Economics in the 21st Century: A Manifest, Evolutionary and Institutional Economics Review, 1(1): 5–47.
  18. ^ Lawson, T. (2005). "The nature of heterodox economics" (PDF). Cambridge Journal of Economics. 30 (4): 483-505. doi:10.1093/cje/bei093. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2022. 
  19. ^ Dow, S. C. (2000). "Prospects for the Progress in Heterodox Economics" (PDF). Journal of the History of Economic Thought. 22 (2): 157-70. doi:10.1080/10427710050025367. hdl:1893/24906 Özgürce erişilebilir. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2022. 
  20. ^ David Colander, 2007. Pluralism and Heterodox Economics: Suggestions for an “Inside the Mainstream” Heterodoxy 30 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  21. ^ Corning, Peter A.; Kline, Stephen J. (1998). "Thermodynamics, information and life revisited, Part II: 'Thermoeconomics' and 'Control information'". Systems Research and Behavioral Science. 15 (6): 453-82. doi:10.1002/(SICI)1099-1743(199811/12)15:6<453::AID-SRES201>3.0.CO;2-U. 
  22. ^ Peter A. Corning. 2002. “Thermoeconomics – Beyond the Second Law 22 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.” – source: www.complexsystems.org

Daha fazla okuma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Makaleler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bauer, Leonhard ve Matis, Herbert 1988. "Ahlaktan Politik Ekonomiye: Sosyal Bilimlerin Doğuşu" Avrupa Fikirlerinin Tarihi, 9(2): 125–43.
  • Dequech, David 2007. "Neoklasik, ana akım, ortodoks ve heterodoks ekonomi," Journal of Post Keynesian Economics, 30(2): 279–302.
  • Flaherty, Diane, 1987. "radikal politik ekonomi," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v, 4. s. 36–39.
  • _____, 2008. "radikal ekonomi" The New Palgrave Dictionary of Economics, 2. Baskı. Soyut. 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Lee, Frederic. S. 2008. "heterodoks ekonomi", The New Palgrave Dictionary of Economics, 2. Baskı. Soyut. 23 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Makaleler, konferanslar, bildiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dergiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Heterodoks_ekonomi&oldid=32830936" sayfasından alınmıştır