Karadağ ekonomisi - Vikipedi

Karadağ ekonomisi
Para birimi	Euro (EUR, €)
Mali yıl	Calendar year
İstatistikler
GSYİH büyüme	+13.0% (2021)[1] +6.4% (2022)[1] +3.2% (2023)[1]
Enflasyon (TÜFE)	4.3% (2024 est.)[2]
İşsizlik	▼ 16.1% (2017 est.)[3] ▼ 30.7% youth unemployment (2018)[4]
Ortalama gayrisafi maaş	€995 / $1053 monthly (August, 2023)
Ortalama net maaş	€799 / $845 monthly (August, 2023)
Ana endüstriler	steelmaking, aluminum, agricultural processing, consumer goods, tourism
Dış ticaret
İhracat	$2.502 billion (2021 est.)[5]
Ana ihracat ortakları	Sırbistan 15.7%  İspanya 11.3%  Pakistan 9.4%   İsviçre 7.6%  Güney Kore 5.7%  Bosna-Hersek 4.8%  Almanya 4.7%  İtalya 4.1%  Rusya 3.9%  Türkiye 3.7% (2021)[6]
İthalat malları	$3.637 billion (2021 est.)[7]
Ana ithalat ortakları	Sırbistan 25.7%  Yunanistan 9.5%  Hırvatistan 7.4%  Çin 7.1%  Bosna-Hersek 6.2%  İtalya 4.9%  Almanya 4.3%  Türkiye 3.3%  Slovenya 3.01%  Macaristan 1.8% (2021)[8]
Kamu maliyesi
Kamu borçları	▼ 65.76% of GDP (2023 est.)[9]
Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Karadağ ekonomisi, Yugoslav Savaşlarının etkileri, Yugoslavya'nın dağılmasının ardından sanayinin gerilemesi ve Birleşmiş Milletler tarafından uygulanan ekonomik yaptırımlar nedeniyle şu anda bir geçiş sürecindedir. Karadağ, 29 Nisan 2012'de Dünya Ticaret Örgütü'ne,^[10] 5 Haziran 2017'de Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne katılmıştır.^[11]

1852'de kurulan nispeten küçük bir prenslik olan Karadağ'ın ekonomisi başlangıçta tamamen tarıma dayanmaktaydı. 20. yüzyılın başında endüstriyel bir ekonomi geliştirmeye başladı. Büyüme, küçük nüfusu, hammadde eksikliği, az gelişmiş bir ulaşım ağı ve nispeten düşük yerli ve uluslararası yatırım oranı nedeniyle sekteye uğramıştır.

Karadağ'da kurulan ilk sanayi kuruluşları odun fabrikaları, petrol rafinerisi, bira fabrikası, tuz fabrikaları ve elektrik santralleridir . Ekonomik kalkınma, Birinci Balkan Savaşı (1912-13), Birinci Dünya Savaşı (1914-18) ve İkinci Dünya Savaşı (1939-45) dahil olmak üzere birçok savaş nedeniyle kesintiye uğramış, 20. yüzyılın ilk yarısı boyunca tarım, Karadağ'ın ekonomik faaliyetlerine hakim olmaya devam etmiştir.

Karadağ'ın ekonomisi, ülkenin Sosyalist Federal Yugoslavya Cumhuriyeti'ne entegre olması ve hızlı bir kentleşme ve sanayileşme dönemi yaşaması nedeniyle, II. Dünya Savaşı'ndan sonra önemli ölçüde gelişmiştir. Sanayi sektörü elektrik üretimi, çelik ve alüminyum üretimi, kömür madenciliği, ormancılık ve ağaç işleme, tekstil ve tütün imalatını içermekteydi; uluslararası ticaret, nakliye ve turizm ise 1980'lerin sonlarında giderek daha önemli hale gelmiştir.

1990'ların başında Yugoslavya'nın dağılmasının ardından Karadağ'ın tüm endüstriyel üretim sistemi fiilen çökmüş, bu da birçok malın kıtlığına ve fiyatlarının hızla artmasına neden olmuştur. Sırbistan ile olan siyasi ittifakı ve elverişli coğrafi konumu, Adriyatik Denizi'ne erişimi ve Skadar Gölü üzerinden Arnavutluk'a nakliye bağlantısı nedeniyle Karadağ, 1990'larda kaçakçılık faaliyetleri için bir merkez haline gelmiştir. Özellikle petrol ve sigara kaçakçılığı ülke içinde fiilen yasallaştırılmış bir uygulama haline gelmiştir.^[12]

1997 yılında Milo Đukanović, Karadağ'ın iktidar partisi Karadağ Sosyalist Demokrat Partisi'nin başına geçti ve Sırbistan ile siyasi bağlarını koparmaya başladı. Karadağ ekonomisindeki genel düşüşten Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milošević'in politikalarını sorumlu tuttu. Enflasyonun yeniden canlanması Karadağ hükûmetinin ekonomiyi " dolarize etmesine " ve Alman markını baskın para birimi olarak benimsemesine yol açmıştır.^[13] Bu ekonomi politikaları aynı zamanda 2003 yılında iki ülke arasındaki ilişkilerin federal bir cumhuriyetten, Karadağ hükûmetinin kendi ekonomi politikalarının sorumluluğunu üstlendiği daha gevşek bir siyasi birlik olan Sırbistan ve Karadağ'a doğru revizyonuna da yol açmıştır.

Birlik uzun sürmedi ve 21 Mayıs 2006'da Karadağ halkı referandumla Sırbistan'dan bağımsızlığını ilan etme yönünde oy kullandı.^[14]

Dağlarla desteklenen 300 kilometrelik kıyı şeridiyle Karadağ, arzu edilen bir tatil destinasyonu olduğunu kanıtlıyor ve Karadağ'ın GSYİH'sının yaklaşık %25'ini oluşturmaktadır. 2020'deki Kovid kısıtlamaları, Karadağ'ın 2021'de toparlanmadan önce GSYH'de %15'lik bir düşüşe ve turizm sektöründe yüksek işsizliğe maruz kalmasına neden olmuştur.^[15] Karadağ, turist çekmek için lüks ve üst segment projeleri tercih etmektedir. Bu amaç doğrultusunda yabancı yatırımları teşvik etmektedirler.^[16]

Karadağ'ın birçok ülkeyle serbest ticaret anlaşması var ancak Rusya veya Beyaz Rusya ile anlaşmaları yoktur.^[18]

• Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Moldova, UNMIK/Kosova, Hırvatistan, Sırbistan ve Bosna-Hersek arasında serbest ticaret sağlayan Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması 2007'de imzalandı.
• Türkiye serbest ticaret anlaşması 2010'da yürürlüğe girdi
• Ukrayna 2011
• Avrupa Serbest Ticaret Birliği 2011'de imzalanarak İsviçre, Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn'ın yanı sıra AB ülkeleriyle serbest ticaret olanağı sağladı.
• 2003'ten itibaren ABD'nin En Çok Kayrılan Ülke statüsü

Asgari ücretin ayda 288,10 avro olduğu yıllardan sonra, 2019'da küçük bir artışla 331,30 avroya çıktıktan sonra 2022'de 532,50 avroya sıçradı.^[19]

KDV standart oranı AB yönergeleriyle uyumlu şekilde 2022'de %21, bazı kalemlerde ise %7'dir.^[20]

2023'ten itibaren, aylık 700 Euro'nun üzerindeki kişisel brüt gelire %9'luk bir vergi oranı, aylık 1.000 Euro'nun üzerindeki gelire ise %15'lik bir vergi oranı uygulanmaktadır. Karadağ belediyeleri ayrıca ulusal vergi oranının %13-15'ine eşdeğer bir gelir vergisi ek ücreti uygulamaktadır. Sosyal güvenlik giderleri %15,5 olup %6'sı çalışanlar tarafından karşılanmaktadır.^[21]

• Karadağ'ın ana hatları#Karadağ ekonomisi ve altyapısı
• Karadağ Coğrafyası
• Karadağ Jeolojisi
• Karadağ Tarihi
• Sırbistan ve Karadağ Ekonomisi

• Karadağ Ekonomisi ve Finans Haberleri
• Njegoskij Fonu Kamu Projesi >> Karadağ'ın Ülke Profili
• CIA World Factbook - Karadağ
• Zenginler için Yeni Bir Oyun Alanı, New York Times'ın hazırladığı bir slayt gösterisi.