Lugano - Vikipedi

Lugano
Şehir
Arma
Lugano Lugano'nun İsviçre'deki konumu.
Ülke	İsviçre
Kanton	Ticino
İlçe (Wahlkreises, District, Distretto)	Lugano İlçesi (Distretto)
İdare
• Tür	Belediye
• Belediye Başkanı	Marco Borradori (Ticino Ligi)
Yüzölçümü
• Toplam	75.8 km²
Rakım	273 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	63.185
• Yoğunluk	830/km²
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Resmî site www.lugano.ch

Lugano (Latince: Luganum), güney İsviçre'de İtalya sınırına yakın, Lugano Gölü kıyısında şehir. İsviçre'de tamamında İtalyanca konuşulan tek kanton olan Ticino'dadır.

Bu şehrin ismini benzerini ihtiva eden ilk yazılı belge 804 tarihli olup şehrin adı Luanasco olarak verilmektedir. Ancak 1189'den itibaren yazılı belgelerde şehir Lugano olarak anılmaktadır. Şehrin isminin Almanca belgelerde şekli Löwens, Lauis, Lauwis olarak verilmiştir; ama günümüzde bu isim varyantı kullanılmamaktadır.^[1]

Lugano isminin aslının ne olup nasıl türetildiği hakkında çeşitli teoriler bulunmaktadır. En olası açıklamalar halk arasında konuşulan halk Latince'sinde bulunan "koru" anlamına gelen lucus sözcüğünden veya "golde yaşayan" anlamına gelen lakavannus sözcüğünden türetildiğidir.^[2]

Şehir, 1200 yılından beri hemen hemen aynı özel armayı kullanmaktadır. Bu bir kalkan şekilli arma üzerinde bir kırmızı hac bulunmakta ve bu haçın dört boş köşesinde büyük harflerle "L", "V", "G" ve "A" bulunmaktadır. Bu harflerin Lugano isminin kısaltılması olduğu kabul edilmektedir.^[3]

Lugano şehri, Alpler'in güneyinde bulunan Maggiore Gölü ile Como Gölü arasında bulunan Lugano Gölü kenarında konumlanmıştır. Lugano Ticino kantonunun Alpler üzerinde bulunan "Monte Ceneri Geçidi"'nin güneyinde bulunan "Sottoceneri" adı verilen bölgenin ortasında bulunmaktadır.

Şehir merkezi göl sahilindedir ve göle akan Casserate Suyu'nun hemen batısındadır. Şehrin göl sahili 925 m rakımlı "Bre Dağı" ile 912 m rakımlı "San Salvatore Dağı" arasında hilal şeklinde bir körfezdir.

Şehrin tarihi gelişmesi belli bir plan veya programa göre olmadığı için şehri kapsadığı alan ve şehrin sınırları belirli bir geometrik hatta mantıki bir şekil göstermemektedir. Şehir değişik zamanlarda gelişigüzel gelişmiştir. Belirli zamanlarda bazı komşu köyler veya yakın varoşlar veya araziler şehrin parçası olmuşlar; belli bir plana bağlanmadan diğer taraflar ise şehrin parçası olmamışlardır. Özellikle şehrin uzak ve şehir ile araları ayrık iki semti bulunur. Bunlardan bir Villa Luganese'dir ve bağlı olduğu Lugano şehri ile arasında "Cadro" belediyesi bulunur. Diğeri ise büyük ve çok dağınık olarak az gelişmiş olan Lugano Gölü doğu sahilinde olup şehirle arasında Luagano Golü bükluna semttir. Diğer taraftan, Paradiso adlı bağımsız bir belediye Lugano'nun çok gelişmiş iç bölgesi tarafından ve Lugano Golü tarafından çepeçevre çevrelenmiştir.

Lugano şehri belediye sınırları içindeki şehir azarısını alana (1997'den beri) 32.09 km² olmaktadır. Bu alanın %10.1'i (yani 3.25 km²'si) tarım alanı olup %0.5'i tarım bitkileri yetiştirmede %8.4'ü yüksek yayla merası olarak hayvancılık için kullanılmaktadır. Bunun %0.5'i 6.73 km² (yani %21.0'i) orman olup bu alanın hepsi çok yoğun ağaçlıklı orman halindedir. Geriye kalan alanın 4.48 km (%14.0'ü) binalar ve yollar gibi şehirleşme için kullanılmakta; ve bu alanın %3.0 yollar gibi ulaşım enfrastrüktürü için kullanılmakta, diğerleri özel veya kiraya verilmiş evler, iş yerleri ve sanayi alanları ve %3.0'ü parklar, yeşil bölge alanları ve spor yapma alanları için kullanılmaktadır. Su alanı olan 0.04 km² (%0.1'i) göl alanıdır. 0.12 km (%0.4'ü) ise boş arazidir.

Lugano "okyanus tipi" hemen hemen "ıslak subtropik" iklimine yakın bir iklime sahiptir, Bu iklime uygun olarak kışlar nispeten ılık ve yazlar ise sıcak ve ıslak geçmekte ve yılın her döneminde yağışlar bulunmakta ama kışlar nispeten daha az yağışlı geçmektedir. Şehrin meteorolojik gözlem istasyonu rakımı 273 metredir. Buradaki gözlemlere göre şehirde yılın 103.3 günü ya yağmurlu ya da karlı geçmektedir ve yıllık toplam yağış ortalaması 1545 mm olur. En kuru geçen ay Aralık ayı olup aylık ortalama yağış ortalama 5.6 gün içinde ortalama 63 mm'dir. En yağışlı ay Mayıs olup ortalama yağış 194 mm'dir.^[4]

Belediye sınırları içinde Lugano şehrinin nüfusu (14 Nisan 2013 tahminine göre) 666,034 kisidir. Böylece Lugano İsviçre'de nüfus itibarıyla 9. büyük şehir ve Ticino kantonunun en büyük şehri olmaktadır. Aynı zamanda İtalya dışında bulunan en büyük İtalyanca konuşulan şehirdir.

Lugano şehri nüfusunun tarihsel gelişmesi (şehre 1972'de eklenen semtlerin nüfusları 1972'den sonraki verilerden düşülerek elde edilen) şu Tarihî Nüfus Verileri tablosunda incelenebilir:^[5]

Lugano yakınlarında buluna bölgeleri istihdam merkezidir. Bu şehir ekonomik sektörlerine İsviçre dışından büyük miktarda işçi çekmiştir. Bu arada bir İtalyanca konuşulan bölge olduğu için İtalya'nın daha az gelişmiş kısımlarından işçi gelmiştir. Şehirde önemli iki ekonomik sektör ilgiyi çekmektedir.

Bunların başında turizm gelmektedir. 2009'da Lugano'da 1,584 otel odası ve 2,889 yataklı 80 otelden oluşan önemli turizm sektörü bulunmaktadır. Şehirde epeyce çok tarihi bina ve müze bulunmaktadır ve şehrin etrafında birçok doğa atraksiyonları bulunur. Lugano Gölü ve etrafındaki dağlar çok değişik turizm faaliyeti için yatırım çekmiş ve turistler için çok ilgi çekici hale getirilmiştir. Örneğin Lugano çevresindeki bölgede 300 km. aşkın dağ bisikleti sporu için özel bisiklet patikaları bulunmaktadır.

Diğer önemli sektör bankacılık ve finansman faaliyetleridir. Özellikle İtalyan yatırımcıların devlete vermek istemedikleri vergilenebilir gelirleri bu şehirdeki finansal kurumlar tarafından nemalandırmaktadırlar.

Fakat Lugano'da reel sektör üretimi de önemlidir. Şehirde tekstil sektörü ve makine sektörü önem kazanmakla beraber buhrandan etkilenmişlerdir. Şehirde ayrıca önemli tütün işleme fabrikaları ve çikolata üretim fabrika ve imalathaneleri de bulunmaktır.

İlk Eurovision Şarkı yarışması 24 Mayıs 1956'da Lugano kentindeki Kursaal Theatre'da gerçekleştirildi. İlk gecede Hollanda, İsviçre, Belçika, Almanya, Fransa, Lüksemburg ve İtalya yarıştılar. Gecenin birincisi Lys Assia'nın söylediği "Refrain" şarkısı ile İsviçre oldu.

• Modern Güzel Sanatlar Müzesi (Müseo d'Arte Moderna) resmi websitesi1 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Avrupa Dışı Kültürleri Müzesi (Müseo delle culture extraeuropee) Via Cortivo 24 6976 Lugano, Switzerland25 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kanton Güzel Sanatlar Müzesi (Müseo cantonale d'arte) Resmi websitesi^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Aligi Sassu ve Helenita Olivares Vakfı (Fondazione Aligi Sassu e Helenita Olivares)
• Tarih Müzesi (Museo storico)
• Doğa Tarihi Üzerine Kanton Müzesi (Museo cantonale di storia naturale) Resmi websitesi^{[ölü/kırık bağlantı]}
• İsviçre Gümrük Müzesi (Museo doğanale svizzero)
• Belediye Güzel Sanatlar Müzesi (Museo civico di belle artı)
• Wilhelm Schmid Müzesi (Museo Wilhelm Schmid)
• Gottardo Gallerisi (Galleria Gottardo) Resmi websitesi
• Hermann Hesse Müzesi (Fondazione Hermann Hesse)Resmi websitesi8 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• 
  San Salvatore Dagindandesde Piazza Luini, Lugano, Suiza.
• 
  Lugano sahil yalılarının birinin gole kapısı
• 
  Lugano - Gottardo Bankasi
• 
  Monte Bra görüntüsü
• 
  Golun doğu yakasında Şehirden ayrik Cantina di Caprino
• 
  St. Lorenzo Katedrali
• 
  St. Maria degli Angioli Kilisesi
• 
  St. Rocco Kilisesi
• 
  Palazzo civico Şehir Konağı
• 
  Kanton Kütüphanesi

Lugano panoraması

Bre Dagi'ndan Lugano panoraması

Bre Dagi'ndan Lugano Gölü panoraması

• Ticino

Wikimedia Commons'ta Lugano ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Lugano şehrinin resmi sitesi4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "Vikivoyage" "Lugano" maddesi18 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• DMOZ Open Directory Projesi "Lugano" maddesi (İngilizce)
• / Lugano turizm ofisi (İngilizce)