French
DeutschMançutekin - Vikipedi
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Aralık 2022) |
Mançutekin (Arapça: منجوتكين) Fâtımî Halifesi Azîz'in (h. 975-996) askeri bir kölesiydi (Gulam). Türk kökenlidir, Azîz yönetiminde önde gelen Fatımi generallerinden biri oldu, Suriye'de Hamdaniler ve Bizanslılara karşı savaşmıştır. Hâkim'in (h. 996-1021) ilk yıllarında Berberilerin hakim olduğu rejime başkaldırdı, ancak yenildi ve esaret altında öldü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mançutekin, Azîz ve selefi Muiz (h. 953-975) tarafından Fâtımî sarayına getirilen ve ağırlıklı olarak Berberi ordusuna (çoğunlukla Kutama kabilesinden gelen) karşı bir denge olarak tercih edildi.[1][2]
Yaşamı boyunca Fâtımî siyasetine hâkim olan uzun süredir vezirlik yapan Yâkup bin Killis'in 991 yılında ölümünden sonra Azîz, Suriye'de daha saldırgan bir duruş sergilemeyi seçti ve Mançutekin'i Şam valisi olarak atadı.[3] Emir Said el-Devle'nin ölümünden sonra iltica edenlerin cesaretlendirdiği Azîz, Halep'in Hamdani emirliğine yönelik saldırılarını yenilemeye karar verdi ve Mançutekin'i sefer için görevlendirdi. Fâtımî generali, Haziran 992'de Emirliği işgal etti, Antakya Doux'u Mihail Burces komutasındaki Bizans kuvvetlerini yendi ve Halep'i kuşattı ancak kuşatmayı gayretle sürdürmeyi başaramadı ve şehir, 993 baharında, 13 aylık bir seferin ardından Mançutekin, erzak yetersizliği nedeniyle Şam'a geri dönmek zorunda kalana kadar kolayca direnebildi.[4][5] 994 baharında, Mançutekin başka bir istila başlattı, Eylül'deki Orontes Muharebesi'nde Burces'ı yeniden yendi, Humus, Epemiye ve Şayzar'ı alarak Halep'i kuşattı. Abluka bu sefer çok daha etkiliydi ve kısa süre sonra ciddi bir yiyecek kıtlığına neden oldu, ancak şehrin savunucuları, Nisan 995'te şahsen Bizans imparatoru II. Basileios'un ani gelişine kadar Hamdaniler de facto naibi Lu'lu'nun kararlı rehberliği altında direndi. Bulgaristan'da sefer yapan Basileios, Hamdanilerin yardım talebine yanıt verdi ve bir ordunun başında sadece 16 gün içinde Küçük Asya'yı geçti; ani gelişi ve ordusu için dolaşan abartılı sayılar Fâtımî ordusunda paniğe neden oldu, özellikle Mançutekin hiçbir tehdit beklemediği için süvari atlarının otlak için kentin etrafına dağıtılmasını emretti. Mançutekin, epey büyük ve iyi dinlenmiş bir orduya sahip olmasına rağmen, bu nedenle bir dezavantajdaydı. Kampını yaktı ve savaşmadan Şam'a çekildi. Bizanslılar Trablusşam kuşatmaları başarısız oldu ve Tartus'u işgal ettiler. Azîz'in kendisi artık Bizanslılara karşı sahaya çıkmaya hazırlandı ancak seferine başlamadan önce 14 Ekim 996'da öldü.[6][7][8]
Azîz'in ölümünden sonra genç oğlu Hâkim tahta geçti. Berberi Kutama kabilesi, liderleri Hasan ibn 'Ammar'ı başbakan olarak kurma ve merkezi hükûmetin kontrolünü kendileri için etkili bir şekilde ele geçirme fırsatını kullandı. Bu, Mançutekin liderliğindeki Türk hizbinin tepkisine neden oldu. Hâkim'in hadım hocası Barjawan'ın gizli teşviki ile Mançutekin ordusunu güneye Mısır'a götürürken, Berberiler Süleyman ibn Ja'far ibn Fallah komutasında toplandı. İki ordu Ramla ya da Aşkelon'da karşılaştı ve savaş esir alınan Mançutekin için yenilgiyle sonuçlandı.[9] İbn Fallah, valilik görevini üstlendiği Şam'a yürüdü, bu sırada Mançutekin'in kendisi de İbn Ammar tarafından iyi karşılandı ve bu yüzden - sonuçta başarılı olamadığı için - Türkleri kendi rejimiyle uzlaştırmayı ve onları iktidarı dengelemek için kullanmayı umuyordu. 1007'de öldüğü Kahire'de emeklilik yıllarını geçirmesine izin verildi.[10]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aziz el-Devle, Fâtımîlerin Halep'teki ilk valisi Mançutekin'in gulamı (köle asker)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Kennedy 2004, s. 322.
- ^ O'Leary 1923, s. 125.
- ^ Kennedy 2004, ss. 324-325.
- ^ Stevenson 1926, s. 251.
- ^ Whittow 1996, ss. 379-380.
- ^ Stevenson 1926, ss. 251-252.
- ^ Kennedy 2004, s. 325.
- ^ Whittow 1996, s. 380.
- ^ Kennedy 2004, ss. 327–328; O'Leary 1923, ss. 123–126.
- ^ Kennedy 2004, s. 328; O'Leary 1923, ss. 126–127.
- Genel
- Kennedy, Hugh (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Second bas.). Oxford ve New York: Routledge. ISBN 978-1-138-78761-2.
- O'Leary, De Lacy (1923). A Short History of the Fatimid Khalifate (İngilizce). Londra: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co. Limited.
- Stevenson, William B. (1926). "Chapter VI. Islam in Syria and Egypt (750–1100)". Bury, John Bagnell (Ed.). The Cambridge Medieval History, Volume V: Contest of Empire and Papacy (İngilizce). New York: The Macmillan Company. ss. 242-264.
- Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium, 600-1025 (İngilizce). Berkeley and Los Angeles, Kaliforniya: University of California Press. ISBN 978-0-520-20496-6.