Manchester United FC - Vikipedi

Manchester United
Tam adManchester United Football Club
Takma adKırmızı Şeytanlar[1] (The Red Devils)
Kısa adMU, MUFC, ManU, Man Utd
Renkler    Kırmızı - Siyah - Beyaz
Kuruluş5 Mart 1878 (146 yıl, 184 gün önce.)
Newton Heath LYR FC adıyla
StadyumOld Trafford
(Kapasite: 74.310)
SahibiGlazer ailesi
BaşkanJoel & Avram Glazer
Teknik direktörRúben Amorim
LigPremier League
2023-24Premier League, 8.
Resmî sitemanutd.com
Şu anki sezon

Manchester United Football Club, merkezi İngiltere'nin Manchester şehrinde bulunan ve Premier League'de mücadele eden futbol kulübü. 1878'de "Newton Heath LYR Football Club" adıyla işçilerce kurulan kulübün ismi 1902'de bir iş insanı tarafından satın alınması ile birlikte Manchester United olarak değiştirilmiştir. 1910 yılında ise hâlen iç saha maçlarını oynadıkları Old Trafford'a taşınmışlardır.

II. Dünya Savaşı sonrası takımın başına Matt Busby'i getiren kulüp çok iyi bir kadro kurmuş, 1956 ve 1957'de üst üste iki lig şampiyonluğu kazanmıştır. Ancak şok edici bir gelişme olmuş ve Münih'te takımın uçağı düşmüştür. 6 Şubat 1958 tarihinde meydana gelen bu felaket sonucu takımın sekiz oyuncusu ölmüş ve birçok oyuncusu sakatlanmıştır. Herkes takımın çökeceğini düşünürken, Busby sakat oyuncularından ve gençlerden yeniden bir takım kurmuş, 1965 ve 1967'de iki kez İngiltere şampiyonu olmuş ve 1968'de Şampiyon Kulüpler Kupası'nı kazanan ilk İngiliz takımı olmuştur.

Kasım 1986'dan 2012-13 sezonu sonuna kadar takımın başında bulunan Alex Ferguson ise kulübün gelmiş geçmiş en başarılı teknik direktörüdür. 27 yıl boyunca takımın başında bulunan ve Sir unvanına sahip olan Ferguson, United'ın başında 26 büyük kupa kazanmıştır.[2]

20 lig, 6 Lig Kupası, 13 Federasyon Kupası ve 21 FA Community Shield şampiyonluğuna sahip olan Manchester United, İngiliz futbol tarihinin en başarılı kulüplerinden biridir.[3] 3 Şampiyon Kulüpler Kupası/UEFA Şampiyonlar Ligi şampiyonluğu bulunan takım ayrıca 1998-99 sezonunda Premier League, Federasyon Kupası ve UEFA Şampiyonlar Ligi'nin üçünü birden kazanarak futbol tarihinde ender görülen bir şekilde Treble yapmıştır.

Manchester United dünyanın en zengin ve en popüler futbol kulüplerinden biridir.[4][5][6][7] 734.25 mil. € olan kulüp, Dünya'nın en pahalı 10. takımıdır.[8]

1991 yılında Londra Borsası'nda halka açılan kulüp, Mayıs 2005'te 800.000.000£ bedelle Malcolm Glazer tarafından satın alınmıştır.[9]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yıllar (1878-1945)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Manchester United'ın 1893 ile günümüz arasında ulusal lig performansı.

Manchester United, Newton Heath'te Lancashire ve Yorkshire Demiryolu Şirketi işçileri tarafından "Newton Heath LYR Football Club" adıyla kurulmuştur.[10] Kurulduğu günlerde demiryolu şirketleri arasındaki küçük maçlarda sahaya çıkan takımın kayda geçen ilk karşılaşması Bolton Wanderers rezerv takımına karşıdır. Bu maçta demiryolu şirketinin renkleri olan yeşil ve altın renk formalarla sahaya çıkan Newton Heath LYR FC, rakibine 6-0 mağlup olmuştur.[11] 1888 yılında ise bölgesel bir futbol ligi olan The Combination'ın kurucu üyelerinden birisi olmuştur. 1892-93 sezonunda First Division'da mücadele etmeye başlayan takımın isminde bulunan "LYR"[12] kısmı çıkarılmıştır.[10] Yalnızca iki sezon bu ligde mücadele eden takım sonrasında küme düşmüş ve Second Division'da yer almaya başlamıştır.[10]

Manchester United'ın 1913-14 sezonu kadrosu.

Ocak 1902'de, 2.670£ (günümüzde 210.000£) borcu bulunan kulüp kapanma noktasına gelmiştir.[13] Takım kaptanı Harry Stafford, başta John Henry Davies olmak üzere yerel işadamları ile görüşmeler yapmış ve kulübe 500£ kaynak sağlamıştır. 24 Nisan 1902 tarihinde el değiştiren kulübün ismi de değiştirilmiş[14] ve Manchester United resmî olarak doğmuştur.[15] Kulüp ilk lig şampiyonluğunu 1903 yılında göreve gelen Ernest Mangnall'ın teknik direktörlüğü altında kazanmıştır. 1906 yılında Second Division'da ikinci olarak üst lige yükselen MUFC, 1908 yılında First Division'da şampiyonluk yaşamıştır. Ertesi yıl sezona Charity Shield şampiyonluğuyla[16] başlayan kulüp sezonu Federasyon Kupası şampiyonluğu ile tamamlamıştır. Kulüp, 1911 yılında Mangnall ile tekrar First Division şampiyonluğu yaşamış, ertesi sezonun başlangıcında ise Mangnall Manchester City'ye transfer olmak için kulüpten ayrılmıştır.[17]

I. Dünya Savaşı nedeniyle 1915/16 ve 1918/19 sezonları arasında lig düzenlenememiş, tekrar düzenlenmeye başladıktan iki sezon sonra yani 1921-22 sezonunda takım küme düşmüştür. 1925 yılında ise tekrar First Division'a yükselmiştir. 1931 yılında tekrar küme düşen takım 1934 yılında Second Division'ı 20. sırada bitirerek tarihinin en kötü konumunu edinmiştir. Ekim 1927'de sahibi J. H. Davies'in ölümüyle birlikte kulüp tekrar borçlanmaya başlamış, mali durumu kötüleşmeye başlamıştır. Aralık 1931'de iflasa doğru sürüklenen kulübe James W. Gibson 2.000£ yatırım yapmış ve kulüp bir kez daha iflastan kurtulmuştur.[18] II. Dünya Savaşı nedeni ile liglerin tekrar durdurulmasından bir yıl önce yani 1938-39 sezonunda kulüp First Division'ı 14. sırada tamamlamıştır.[18]

Busby dönemi (1945-1969)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 1945'te Matt Busby'nin teknik direktör olarak kulüpte göreve başlaması üzerine yeni bir dönem başlamıştır. Busby döneminde takımdaki futbolcu ve teknik kadro profili yükselmiş, antrenman tesisleri modernleştirilmiş, bunların yanında istikrar ve sportif başarı gelmeye başlamıştır.[19] Busby; 1947, 1948 ve 1949 yıllarında ligi ikinci bitirmiş, 1948'de Federasyon Kupası'nı kazanmıştır. 1952'de ise 41 yıl sonra kulübe ilk kez First Division şampiyonluğunu kazandırmıştır.[20] Busby'nin Manchester United'ının yaş ortalaması 22 olduğundan dolayı medya takıma "Busby'nin Bebeleri"[21] takma adını takmıştır.[22] 1957 yılında ise ligi ilk sırada bitiren takım Şampiyon Kulüpler Kupası'nda mücadele eden ilk İngiliz takımı olma unvanını kazanmıştır.[23] Turnuvadaki ilk sezonunda yarı finale kadar çıkan takım yarı finalde Milan'a elenmiş fakat ilk sezonuna göre başarılı bir performans sergilemiştir.[24]

Ertesi sezon Şampiyon Kulüpler Kupası çeyrek finali için Crvena zvezda deplasmanına giderken futbolcuları, teknik yönetimi, görevlileri ve gazetecileri taşıyan uçak Münih semalarında yakıt ikmali yaparken düşmüştür. 6 Şubat 1958 tarihinde gerçekleşen bu olay tarihe Münih hava faciası ismiyle geçmiştir. Uçakta bulunan futbolculardan Geoff Bent, Roger Byrne, Eddie Colman, Duncan Edwards, Mark Jones, David Pegg, Tommy Taylor ve Billy Whelan hayatını kaybetmiş, birçoğu da sakatlanmıştır.[25][26]

Busby'nin Bebeleri 1955'te kendilerini Danimarka'ya getiren uçaktan inerken.

Busby bu olaydan sağ kurtulmuş fakat tedavi gördüğünden dolayı bir süre görevinden uzak kalmıştır. 1958 Federasyon Kupası finalinde Bolton Wanderers karşısında takımın teknik direktörlüğünü vekâleten Jimmy Murphy yürütmüştür. Kulüp, o yıl ligi orta sıralarda bitirmiş, şampiyon ise Wolverhampton Wanderers olmuştur. UEFA ise Wolverhampton Wanderers'ın yanı sıra Şampiyon Kulüpler Kupası'nın 1958-59 sezonunda yer alması için Manchester United'ı da davet etmiştir. Ancak, İngiltere Futbol Federasyonu'nun onayına rağmen resmî engellerden dolayı kulüp turnuvada yer alamamıştır.[27][28]

1960'larda Busby'nin önderliğinde kulüp tekrar yapılandırılmaya başlanmıştır. George Best, Denis Law ve Pat Crerand gibi dönemin gözde genç futbolcularıyla yenilenen Manchester United 1963 yılında Federasyon Kupası'na uzanmıştır. Aynı jenerasyon ile ertesi sezon ligi ikinci sırada bitiren takım 1965 ve 1967'de ise şampiyonluğa ulaşmıştır. 1968 yılındaki Şampiyon Kulüpler Kupası finalinde ise Benfica'yı 4-1 mağlup eden MUFC, Şampiyon Kulüpler Kupası'nı kazanan ilk İngiliz takımı olmuştur.[29] Şampiyon kadroda yer alan Bobby Charlton, Denis Law ve George Best ise o yıl Avrupa'nın en iyi futbolcusu ödüllerine aday gösterilmişler, Best ödülü kazanmış, Charlton ise ikinci olmuştur.[30]

Matt Busby, 1969'da kulüpteki teknik direktörlük görevinden ayrılınca yerine rezerv takımın teknik direktörü Wilf McGuinness geçmiş, böylece United'daki Busby dönemi son bulmuştur.[31]

İstikrarsız yıllar (1969-1986)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bryan Robson 12 yıl boyunca United'ın kaptanlığını yapmıştır.[32]

Wilf McGuinness'in idaresindeki United, 1969-70 sezonunda lige kötü bir başlangıç yapmış ve sezon sonunda sekizinci sırada yer almıştır. Ertesi sezon da sonuç değişmeyince Busby kısa bir dönem için idareten takımın başına tekrar geçmiş, McGuinness ise rezerv takımdaki görevine geri dönmüştür. Haziran 1971'de ise Frank O'Farrell takımın başına geçmiş ancak 18 ay gibi kısa bir süre sonra kovularak yerine Aralık 1972'de Tommy Docherty getirilmiştir.[33]

Docherty'nin takımın başında ikinci yılını geçirdiği 1973-74 sezonunda takım küme düşmüş, bununla birlikte Best, Law ve Charlton kulüpten ayrılmıştır.[29] Ertesi yıl Firts Division'a geri dönen takım 1976 Federasyon Kupası'nda finale kadar çıkmış fakat Southampton tarafından mağlup edilmiştir. Ertesi yıl ise Federasyon Kupası'nın finalinde Liverpool ile karşılaşmış ve 2-1'lik skor ile kupada şampiyonluk yaşamıştır. Docherty, kulüp fizyoterapistinin eşi ile olan yasak ilişkisi ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra ise görevden alınmıştır.[31][34]

1977 yazında Docherty'nin yerini Dave Sexton almıştır. Joe Jordan, Gordon McQueen, Gary Bailey ve Ray Wilkins gibi dönemin önemli futbolcularının bulunduğu kadro ile 1979-80 sezonunda ligi ikinci bitiren Sexton'ın United'ı ayrıca 1979 Federasyon Kupası'nda Arsenal'e yenilerek sezonu kupasız kapatmış, başarısız yönetimi sonrasında ise 1981'de görevinden alınmıştır.[35] Ardından takımın başına Ron Atkinson geçmiş, Atkinson'ın ilk transferi ise West Bromwich Albion'dan rekor bir ücretle getirilen Bryan Robson olmuştur. Atkinson'ın döneminde iki Federasyon Kupası kazanılmıştır. Ayrıca 1985-86 sezonunun ilk 15 haftasında 13 galibiyet alan takım ligin favorisi olarak gösterilmiş, fakat sezonu 4. sırada bitirmiştir. Ertesi sezon ise takımın düşme potasında yer almasından dolayı Atkinson kovulmuştur.[36]

Ferguson dönemi (1986-2013)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kulüp tarihinin en başarılı teknik direktörü olan Alex Ferguson.

Alex Ferguson ve asistanı Archie Knox ligi 11. sırada bitiren Atkinson'ın görevden alınmasıyla birlikte[37] Aberdeen'den United'a gelmişlerdir.[38] Ferguson önderliğinde 1990-91 sezonunda UEFA Kupa Galipleri Kupası'nda ilk kez şampiyonluğa ulaşan United, 1991 UEFA Süper Kupası'nda Şampiyon Kulüpler Kupası şampiyonu Crvena zvezda ile karşılaşmış, 1-0 galip gelerek ilk defa bu kupayı müzesine götürmüştür. Wembley'de oynanan 1992 Lig Kupası'nda ise Nottingham Forest'ı 1-0 mağlup ederek bu kupayı ikinci kez kulübe kazandırmıştır.[36] 1993 yılında ise 1967 yılından sonra kulübüne ilk şampiyonluğu kazandırmıştır. Bir yıl sonra ise hem Premier League'i hem de Federasyon Kupası'nı kazanarak "Duble" yapmıştır.[36]

Manchester United, 1998-99 sezonunda Premier League, Federasyon Kupası ve UEFA Şampiyonlar Ligi'ni kazanarak "Treble" yapmış, İngiliz futbol tarihine geçmiştir.[39] 1999 UEFA Şampiyonlar Ligi finalinde Bayern Münih karşısında uzatma dakikalarına 0-1 mağlup giren United, maçın ikinci yarısında oyuna giren Teddy Sheringham ve Ole Gunnar Solskjær'in uzatma dakikalarında attıkları goller ile 2-1 galip gelerek futbol tarihinin en görkemli geri dönüşlerinden birine imza atmıştır.[40] Kulüp ayrıca Tokyo'da Palmeiras'ı 1-0 yenerek Kıtalararası Kupa'da da şampiyonluğa ulaşmıştır.[41] Ferguson daha sonra İngiliz futboluna yaptığı hizmetlerden dolayı şövalye ilan edilmiş ve Sir unvanına layık görülmüştür.[42]

80.000.000£ bedelle Real Madrid'e transfer edilen Cristiano Ronaldo

2000 yılında Manchester United Brezilya'da ilk sezonu gerçekleştirilen FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nda yer almıştır.[43] United, 1999-2000 ve 2000-01 sezonlarında Premier League'de tekrar şampiyonluğa ulaşmıştır. 2001-02 sezonunu lig üçüncüsü bitiren takım, ertesi yıl şampiyonluk unvanını geri almıştır. Federasyon Kupası'nın 2003-04 sezonunda ise final maçında Millwall'u 3-0 mağlup ederek tekrar kupa şampiyonluğu yaşamıştır.[44] 2005-06 sezonunda on yıl sonra ilk kez UEFA Şampiyonlar Ligi gruplarında yer alamayan United, aynı yıl Lig Kupası'nı kazanarak sezonu kupasız kapatma tehlikesini atlatmıştır. 2006-07 ve 2007-08 sezonlarında ligde üst üste şampiyonluk yaşayan takım 2008 UEFA Şampiyonlar Ligi finalinde Chelsea'yi penaltılarla geçerek tekrar "Duble" yapmıştır. Ryan Giggs ise bu maçla birlikte 759. kez United adına forma giyerek Bobby Charlton'ın rekorunu eline geçirmiştir.[45] Aralık 2008'de FIFA Kulüpler Dünya Kupası'nı kazan kulüp aynı sezon içerisinde Premier League ve Lig Kupası'nı da kazanarak tekrar "Treble" yapmıştır.[46][47] Başarılı geçen sezonunun sonunda ise Cristiano Ronaldo'yu 80.000.000£ bonservis bedeliyle Real Madrid'e satan kulüp zamanının en pahalı futbolcu satışını gerçekleştirmiştir.[48] 2010 yılında Lig Kupası'nı Aston Villa karşısında 2-1'lik skorla kazanan Manchester United sezonun ilk kupasını kazanmıştır.[49]

2009-10 sezonunu Chelsea'nin ardından ikinci tamamlayan takım 2010-11 sezonunda ise 19. Premier League şampiyonluğunu elde etmiştir. Takım, 2011-12 sezonunda ise lig şampiyonluğu adına ezeli rakibi Manchester City ile rekabete girişmiş, bu rekabeti son hafta Blackburn Rovers ile 1-1 berabere kalarak kaybetmiştir.[50]

Arma, forma ve renkler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kulübün ilk arması Manchester Şehir Konseyi'nin armasından türetilmiştir.[51] 1970'lerde ise medya tarafından "Kırmızı Şeytanlar"[52] olarak nitelendirilen takımın armasına elinde tırmık tutan bir şeytan figürü eklenmiştir. O yıllardan bugüne kadar ise armada yalnızca renk tonu değişiklikleri ve küçük ayarlamalar yapılmıştır.[51]

  • Kulübün 1960'lar ile 1973 yılları arasında kullandığı logo.
    Kulübün 1960'lar ile 1973 yılları arasında kullandığı logo.
  • Kulübün 1973 ve 1998 yılları arasında kullandığı logo.
    Kulübün 1973 ve 1998 yılları arasında kullandığı logo.

1892 yılında çekilen bir fotoğrafa göre takımın ilk forması kırmızı - beyaz renklerde forma ve altına mavi şorttur.[53] 1894-96 yılları arasında yeşil - altın renklerde forma giyen[53] takım 1896'dan itibaren ise beyaz forma altına mavi şort giymeye başlamıştır.[53] 1902 yılında kulübün adı değiştikten sonra, formalar da değişmiş ve kırmızı forma, beyaz şort ve siyah çorap ile takım maçlara çıkmaya başlamıştır. Bu forma bugün bile Manchester United'ın iç saha maçlarında giyilmektedir ve bir gelenek halini almıştır.[53] 1909 Federasyon Kupası finalinde formanın boyun kısmına da ek olarak "V" figürü eklenmiştir. Bu eklemeden sonra 1922'ye kadar formada bir değişikliğe gidilmemiştir.[53] 1934 yılında renkler kiraz ve beyaz olarak değiştirilmiş, kulübün ertesi sezon Second Division'da 20. olarak tarihinin en kötü derecesini elde etmesiyle eski renklere dönülmüştür.[53] Mevcut iç saha forması ise kırmızı forma, beyaz şort ve siyah çoraplardan oluşan geleneksel tasarımdır.[54]

Manchester United'ın deplasman forması standart olarak beyaz forma, siyah şort ve beyaz çoraplar ile oluşmasına rağmen istisnalar da mevcuttur. Örnek olarak 1999-00 sezonunda lacivert forma üzerine yatay gümüş şeritler bulunan ve beyaz şortla tamamlanan forma verilebilir.[55][56] 1995-96'da giyilen yarı gri yarı lacivert forma[57][58] ve 2001'de "Manchester United"ın 100. kuruluş yılını kutlamak için özel olarak çıkartılan beyaz forma[59] da buna örnek olarak gösterilebilir.

1879-1887
1887-1893
1896-1902
1902-1920
1922-1927
2002-2004
2007-2009
2015-16 sezonu

Stadyum

[değiştir | kaynağı değiştir]
North Road'ın imar plânı.
Bank Street'in imar plânı.
Old Trafford'un oturma plânı.

Newton Heath yıllarında kulübün maçları demiryoluna yakın olan North Road'da oynanır idi. Orijinal kapasitesi 12.000 kişi olan bu alan, kulüp yetkililerince Football League'e katılmayı amaçlayan kulüp için yetersiz görülmüştür.[60] 1891 yılında Newton Heath, her biri 1.000 seyirci kapasiteli iki tribün satın almak için demiryolu şirketinin finansal rezervlerini kullanmıştır.[61] North Road'daki ilk maçlar kayıtlara geçirilmemiştir. Kayıtlarda yer alan ilk maç ise 4 Mart 1893 tarihinde Sunderland'e karşı 15.000 taraftar önünde oynanan First Division karşılaşmasıdır.[62][63]

Kulüp sahipleri tarafından North Road tahliye edildikten sonra Haziran 1893'te kulüp sekreteri A. H. Albut, Clayton'da yer alan Bank Street'in yeni stadyum olarak inşa edilmesini sağlamıştır.[64] Newton Heath'in ilk lig maçı Bank Street'te oynanmış, 1 Eylül 1893 tarihinde Burnley karşısındaki maçta hat-trick yapan Alf Farman 3-2'lik galibiyeti Newton Heath'e getirmiştir.

Bank Street, 1902 yılında icra memurları tarafından geçici olarak kapatılmış, takım kaptanı Harry Stafford geçici olarak Padiham'da kulüp için bir yer kiralamıştır.[65] Yeni kulüp başkanı J.H. Davies'in yatırımları sonrası Bank Street'e geri dönülmüştür.[66] Sonraki dört yıl içindeki yatırımlar ile de stad 50.000 kişilik kapasiteye ulaşmıştır.[66]

1908 yılında Manchester United ilk lig şampiyonluğunu ve bir yıl sonra Federasyon Kupası'nı kazanmış, Davies tarafından Bank Street'in kulübün ihtiyaçlarını karşılayamadığına karar verilmiştir.[66] Şubat 1909'da, Old Trafford kulübün yeni stadı olmak üzere seçilmiş ve 60.000£ bedelle arazi satın alınmıştır. Mimar Archibald Leitch'i 100.000 kişilik yeni stadyumu inşa etmesi için görevlendiren kulüp bu iş için 30.000£ bütçe ayırmıştır. Stadyumun açılışı ise rekor bir katılımla, 76.962 seyirci ile 25 Mart 1939 tarihinde Federasyon Kupası yarı final maçı olan Wolverhampton Wanderers ve Grimsby Town karşılaşmasında yapılmıştır.[67]

II. Dünya Savaşı sırasındaki bombalama olayları stadyumun çoğunu yok etmiştir.[31] Savaştan sonra kulüp Savaş Hasar Komisyonu'ndan 22.278£ tutarında tazminat almıştır.[68] Stadyumun yeniden yapılanma süreci boyunca ise takım Manchester City'nin Maine Road'ında iç saha maçlarını oynamıştır.[69]

Taylor Report'un İngiltere'deki tüm stadyumlarda seyircilerin ayakta maç izlemesini yasaklamasını takiben Old Trafford'un da 1993'te kapasitesi 44.000 kişiye düşürülmüş ve tüm stad koltuklandırılmıştır. 1995 yılında ise kapasite 55.000 kişiye çıkarılmıştır. 1998-99 sezonunun bitişi ile birlikte ise kapasite 67.000 kişiye çıkarılmıştır. Stada eklemeler daha sonra da devam etmiştir. 76.098 seyircinin izlediği 31 Mart 2007 tarihindeki Manchester United ve Blackburn Rovers arasındaki karşılaşmada sadece 114 koltuk boş kalmıştır.[70] Bu ise Premier League rekorudur.[71] 2009 yılındaki son yeniden düzenleme ile kapasite 255 kişi azaltılmış, 75.957 seyirciye düşürülmüştür.[72][73]

Taraftar

[değiştir | kaynağı değiştir]
United'ın ünlü Stretford End tribünü.
31 Μayıs 2009 tarihinde Barcelona'ya karşı oynanan 2009 UEFA Şampiyonlar Ligi finali maçında United taraftarlarının koreografisi: For Sir Matt.[74]

Manchester United, dünyanın en popüler futbol kulübü ve iç saha maçlarını Avrupa'nın en yüksek taraftar ortalamasına oynayan kulüptür.[75] Kulübün dünya çapında 24 ülkede 200'den fazla resmî Manchester United Taraftar Kulübü[76] bulunmaktadır.[77] Kulüp, her yıl yaz aylarında dünya çapında turne düzenlemekte ve gidilen ülkelerin futbol kulüpleriyle karşılaşmaktadır. Muhasebe ve yönetim danışmanlığı şirketi olan Deloitte'e göre United'ın dünya çapında 75.000.000,[5] diğer araştırma şirketlerine göre ise 333.000.000 taraftarı bulunmaktadır.[6]

Taraftarlar kulüpten bağımsız olarak da kümeleşmektedirler. Bağımsız Manchester United Taraftarları Birliği[78] ve Manchester United Supporters' Trust bunlardan bazılarıdır. Ayrıca internette bulunan birçok taraftar forumu da bu kümeleşmeye örnektir.[79] 2005 yılında Glazer ailesinin kulübü satın almasını takiben bir grup United taraftarı FC United of Manchester'ı kurmuştur. Old Trafford'un Stretford End adını taşıyan tribünü ise ateşli United taraftarlarının bulunduğu tribündür.[80]

Rekabetler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Manchester derbisi, Liverpool FC vs Manchester United FC ve Leeds United AFC vs Manchester United FC

Manchester United'ın geçmişten bu yana büyük bir rekabet içinde bulunduğu üç kulüp vardır: Liverpool, Manchester City ve Leeds United.[81][82] Bu rekabetlerin içerisinde en büyüğü ise İngiliz futbolunun United ile birlikte en başarılı ve en popüler kulübü[83] olan Liverpool rekabetidir. Bu rekabet ilk zamanlar Kuzey-Batı çekişmesinde ibaret iken endüstriyel zamanlarla birlikte dünyanın en seçkin liman kentlerinden biri olan Liverpool ile tekstil sanayinin önemli kentlerinden olan Manchester arasındaki bir rekabete dönüşmüştür.[84] Ayrıca bu rekabetin geçmişinde çeşitli şiddet olayları da olmuştur. Bunun en ünlüsü ise 1996 Federasyon Kupası finalinde Manchester United futbolcusu Eric Cantona'ya bir Liverpool taraftarının tükürmesi ve ardından çıkan olaylardır.[85] Ayrıca 2006 yılındaki bir Federasyon Kupası maçında Liverpool taraftarları tarafından saldırıya uğrayan Alan Smith'in de bacağı kırılmıştır.[86]

MUFC'nin, Leeds United ile olan rekabeti ise Güller Savaşı'na atıf yapılarak '"Gül Rekabeti" adıyla bilinir.[87] Bağımsız bir araştırma şirketi olan Football Fans Census'a göre Leeds ve Manchester United taraftarları İngiltere'nin en ateşli ve en kulübüne bağlı taraftarlarıdır.[88]

Marka değeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kulübün 2009 yazında çıktığı Asya turu için hazırladığı pazarlama logosu.
    Kulübün 2009 yazında çıktığı Asya turu için hazırladığı pazarlama logosu.
  • Kulübün 2010 yazında çıktığı Kuzey Amerika turu için hazırladığı pazarlama logosu.
    Kulübün 2010 yazında çıktığı Kuzey Amerika turu için hazırladığı pazarlama logosu.

Manchester United, dünya çapında bir markadır. 2009 yılındaki bir rapora göre kulübün marka değeri 329.000.000£, marka değerlendirmesi ise AAA yani son derece güçlüdür.[89] Forbes dergisinin 2010 yılı raporuna göre ise kulübün marka değeri 285.000.000$ tutarındadır. Bu meblağ ile birlikte de dünyanın en değerli ikinci spor kulübüdür. Listede United'ın önünde yer alan tek kulüp ise Amerikan beyzbol kulübü New York Yankees'dir.[7] Kulüp, 2010 itibarıyla Deloitte Futbol Para Ligi'nde Real Madrid ve Barcelona'nın ardından üçüncü sırada yer almaktadır.[90]

Manchester United'ın bugünkü dünya çapında marka değerinin mimarı Münih hava faciasından sonraki yeniden yapılanmanın öncüsü Matt Busby'dir.[80] Matt Busby'nin takımda yer alan Bobby Charlton, Nobby Stiles, Denis Law ve George Best'te bu yeni yapılanmanın önemli figürleridir. Bu takımın futbol felsefesi ise dönemin İtalyan takımlarının catenaccio taktiğinin aksine saldırgan bir futbol oynamak üzere kurulmuştur.[91] Bu da kulübe karşı bir sempati duyulmasını sağlamıştır.

1991'de Londra Borsası'nda halka açılan kulüp, halka açılan ilk İngiliz futbol kulübüdür. Ticari ve sportif başarı odaklı kulübe bu hamlesi önemli bir kâr getirmiştir.[91][92] Manchester United marka gücünü ve medya ilgisini, takımsal başarı ve genellikle David Beckham, Cristiano Ronaldo gibi oyuncularının bireysel popülerliği ile edinmiştir. Bu büyük ilgi, dünya çapında fırsatları ve dolayısıyla sponsorluk fırsatları gibi sonuçlar doğurmuştur.[93] Özellikle, kulüpte bulunduğu süre boyunca Beckham'ın Asya'daki popülerliği kulübün ticari bir parçası idı. Beckham formaları, nevresimleri, hediyelik eşyaları, futbol topları, çerezleri gibi her türlü ticari gelir sağlanabilecek ürün Beckham ismiyle pazarlanmış ve kulübe hem büyük bir gelir hem de daha fazla popülerlik sağlamıştır.[94]

Her alanda başarı, kulüp için daha büyük gelir sağlar. Başarı sağlandığı takdirde televizyon geliri pastasından daha çok pay alınır ve bu da kulübe daha fazla maddi güç kazandırır. Premier League başladığından bu yana, Manchester United BSkyB yayın anlaşma gelirinden en büyük payı almıştır.[95] Manchester United aynı zamanda bir sezon içerisinde, herhangi bir İngiliz kulübüne oranla en yüksek ticari geliri elde etmiştir. 2005-06 sezonunda United 51.000.000£, Chelsea 42.500.000£, Liverpool 39.300.000£, Arsenal 34.000.000£ ve Newcastle United da 27.900.000£ kazanmıştır. Kulübün en önemli sponsorluk ilişkisi Nike ile 2002 yılında kurulmuştur. Nike, 13 yıllık ortaklığın bir parçası olarak kulübün mağazacılık operasyonunu yönetecek ve bu anlaşma kulübe 303.000.000£ gelir sağlayacaktır.[96] Ayrıca, Manchester United markalı medya hizmetleri -kulübün özel televizyon kanalı, MUTV gibi- Old Trafford'un ötesinde kulübün hayran kitlesi genişletmek için olanak sağlamıştır.[5]

Sponsorlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Geçmişten bugüne Manchester United formaları. Forma reklamında Sharp ve Vodafone, forma üreticisi olarak ise Umbro ve Nike görünmektedir.

Kulübün ilk sponsorluk anlaşması 500.000£ değerindedir ve Sharp Electronics ile olmuştur. İlk forma sponsoru ise 1982-83 sezonu başındaki anlaşma ile Vodafone olmuştur. Bu anlaşma 1999-00 sezonuna kadar sürmüş, bu sürenin sonunda ise anlaşma dört yıl daha uzatılmıştır. Bu dört yıl için ise kulüp 30.000.000£ gelir elde etmiştir.[97]

2006-07 sezonunun başında Amerikan sigorta şirketi AIG, 56.500.000£ ödeyerek kulübün dört yıllık ana sponsoru olmuştur. Bu anlaşma dünyanın en değerli sponsorluk anlaşmasıdır.[98][99] 2010-11 sezonunun başında ise Amerikan reasürans şirketi Aon 80.000.000£ ödeyerek futbol tarihinin en yüksek bedeli ile kulübün dört yıllığına ana sponsoru olmuştur.[100]

Kulübün ilk forma üreticisi olan Umbro, 1975 yılında Admiral yeni forma üreticisi olana kadar beş yıl boyunca kulübün formalarını üretmiştir.[101] Admiral'in anlaşması bittikten sonra Adidas 1980'de kulübün yeni forma üreticisi olmuş,[102] 1992'de ise Umbro ikinci kez kulübün formalarını üretmeyi üstlenmiştir.[103] Umbro ile geçen on yıldan sonra Nike, kulüp ile bir anlaşma imzalamıştır. Bu anlaşmaya göre Nike, kulübe 2015 yılına kadar forma üretici olarak hizmet verecek ve 302.900.000£ ödeyecektir.[104][105] Nike ve Aon'un yanı sıra, Audi ve Budweiser dahil olmak üzere kulübün birçok alt sponsoru bulunmaktadır.[106]

Sahipleri ve mali durum

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk yıllarda Lancashire ve Yorkshire Demiryolu Şirketi tarafından finanse edilen kulüp 1892 yılında 1£ bedelle yerel destekçilerine satılmıştır.[14] 1902 yılında, iflas etmek üzere olan kulübü çoğunluk hisselerini J.H. Davies olmak üzere dört yerel iş insanı 500£ yatırım ile satın almıştır.[14] Davies'in 1927 yılında ölümünden sonra tekrar iflasın eşiğine gelen kulübe 2.000£ yatırım yapan James W. Gibson, Aralık 1931'de kulübün yönetimini eline almıştır.[18] Gibson'dan sonra 1948'de başkan olan oğlu Alan[107] üç yıl sonra ölünce kulübün başkanlığına Harold Hardman gelmiştir.[108][109]

Münih hava faciası sonrasında Matt Busby'nin arkadaşı olan Louis Edwards yaklaşık 40.000£ yatırım yaparak kulübün %54 hissesini satın almış ve kulübün yönetimi Ocak 1964'te kendisine geçmiştir.[110] Medya kralı Robert Maxwell, 1984 yılında kulübü satın almak için bir takım görüşmeler yapmış fakat Edwards'ın istediği fiyatı kabul etmediği için görüşmeler olumsuz sonuçlanmıştır.[111] 1989'da, kulüp başkanı Edwards, 20.000.000£ bedelle Michael Knighton'a kulübe satmayı denemiş, ancak satış gerçekleşmemiş, Knighton onun yerine yönetim kuruluna katılmıştır.[111]

Manchester United, Haziran 1991'de borsaya açılmış ve 1998 yılında bu kez Rupert Murdoch'un British Sky Broadcasting Corporation şirketinden bir devralma teklifi almıştır.[112] Manchester United yönetim kurulu, 623.000.000£ tutarındaki bu teklifi kabul etmiş, ancak Nisan 1999'da Tekeller ve Birleşmeler Komisyonu tarafından satış engellenmiştir.[113] Birkaç yıl sonra at yarışı ortakları John Magnier ile J. P. McManus yavaş yavaş çoğunluk hissedar haline gelmiş ve aralarında bir güç mücadelesi ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Rock of Gibraltar adlı yarış atının sahipliği konusunda Ferguson ile Magnier&McManus'un çekişmesi baş gösterdiğinden dolayı Ferguson'ın görevinden alınacağı iddia edilmiş fakat bu gerçekleşmemiş, Magnier&McManus kulüpteki hisselerini Malcolm Glazer'a satmış ve yönetimden çekilmişlerdir.[114]

16 Mayıs 2005'te Amerikalı iş insanı Malcolm Glazer, Manchester United'daki payını artırarak, kulübün kontrolünü ele geçirmiştir.[115] United'daki hissesini %75'in üzerine çıkararak futbol kulübünün kontrolünü ele geçiren Glazer, son hisse alımı operasyonu çerçevesinde ise 1.500.000.000$ harcamıştır.[116] Glazer, bu hisse oranıyla Londra Borsası'nda işlem gören şirketi borsadan çıkarabilecek ve diğer hissedarların onayını almadan yeni yatırımlar yapabilecek yetkiyi de eline geçirmiştir. Temmuz 2006'da, kulüp yılda 62.000.000£ yıllık faiz ödemeleri ile %30 borç azalması sağlayacak 660.000.000£ tutarındaki borç refinansman paketini açıklamıştır.[117][118] 10 Ocak 2010'da ise Manchester United, MU Finance'in, kulübün borçlarını finanse etmek için 2017 yılı vadeli 500.000.000£ yüksek getirili tahvil satışı yapacağını açıklamıştır.[119][120]

The Guardian, 2012'de kulübün Glazers adına toplam 500 milyon £'un üzerinde borç faizi ve diğer ücretler ödediğini tahmin etti ve 2019'da kulübün bu tür ücretler için ödediği toplam meblağın 1 milyar sterline yükseldi. 2019 yılı sonunda kulübün yaklaşık 400 milyon £ net borcu vardı.[121]

2023 yılında Glazers, kulübün satışı için teklif almaya başladı ve çok sayıda teklif alındı. INEOS'un sahibi Jim Ratcliffe ve Katar şeyhi Hamed bin Casim bin Cabir es-Sani, kulübün çoğunluk hissesine ilgilerini kamuya açıklayan tek teklif sahipleriydi.[122] Mart 2023'te Fin girişimci Thomas Zilliacus da Manchester United'a olan ilgisini kamuoyuna duyurdu.[123]

24 Aralık 2023'te Ratcliffe'in Manchester United'ın yüzde 25'ini satın aldığı ve INEOS Sport şirketinin futbol operasyonlarının kontrolünü ele geçirdiği açıklandı.[124] Glazer'lar çoğunluk hissedarı olmaya devam ediyor.

Kadro

[değiştir | kaynağı değiştir]
9 Eylül 2024 itibarıyla[125][126]

Not: Uyruk bilgisi futbolcuların FIFA uygunluk kurallarınca oynayabileceği millî takımı gösterir. FIFA kuralları haricinde başkaca uyruğa da sahip olabilirler.

№ Mevki Uyruk Futbolcu
1 KL Türkiye TUR Altay Bayındır
2 DF İsveç SWE Victor Lindelöf
3 DF Fas MAR Noussair Mazraoui
4 DF Hollanda NED Matthijs de Ligt
5 DF İngiltere ENG Harry Maguire
6 DF Arjantin ARG Lisandro Martínez
7 OS İngiltere ENG Mason Mount
8 OS Portekiz POR Bruno Fernandes (Kaptan)
9 FV Danimarka DEN Rasmus Højlund
10 FV İngiltere ENG Marcus Rashford
11 FV Hollanda NED Joshua Zirkzee
12 DF Hollanda NED Tyrell Malacia
14 OS Danimarka DEN Christian Eriksen
15 DF Fransa FRA Leny Yoro
16 FV Fildişi Sahili CIV Amad Diallo
№ Mevki Uyruk Futbolcu
17 FV Arjantin ARG Alejandro Garnacho
18 OS Brezilya BRA Casemiro
20 DF Portekiz POR Diogo Dalot
21 FV Brezilya BRA Antony
22 KL İngiltere ENG Tom Heaton
23 DF İngiltere ENG Luke Shaw
24 KL Kamerun CMR André Onana
25 OS Uruguay URU Manuel Ugarte
35 DF Kuzey İrlanda NIR Jonny Evans
36 FV İngiltere ENG Ethan Wheatley
37 OS İngiltere ENG Kobbie Mainoo
41 DF İngiltere ENG Harry Amass
43 OS İngiltere ENG Toby Collyer
44 OS İngiltere ENG Dan Gore

Kiralık gidenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Not: Uyruk bilgisi futbolcuların FIFA uygunluk kurallarınca oynayabileceği millî takımı gösterir. FIFA kuralları haricinde başkaca uyruğa da sahip olabilirler.

№ Mevki Uyruk Futbolcu
— FV İngiltere ENG Jadon Sancho (İngiltere Chelsea 30 Haziran 2025'e kadar)

Rezervler ve akademi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rezerv ve akademi kadroları için Manchester United FC Rezervler ve Akademi maddesine bakınız.

Eski futbolcular

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski oyuncuların ayrıntılı listesi için Manchester United FC futbolcuları listesi maddesine veya Manchester United FC futbolcuları kategorisine bakınız.

Kaptanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Takım kaptanlarının listesi için Manchester United FC futbolcuları listesi#Kaptanlar sayfasına bakınız.

Futbolcu rekorları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Futbolcu rekorları ve futbolcuların aldığı ödüller için Manchester United FC rekorları ve istatistikleri listesi maddesine bakınız.

Kulüp yetkilileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
The United Trinity: Best, Law, Charlton
Ayrıca bakınız: Manchester United FC teknik direktörleri listesi
Sağlık ekibi
  • Kulüp doktoru: Dr. Steve McNally[146]
  • Doktor yardımcııs: Dr. Tony Gill[147]
  • A takım psikoterapisti: Rob Swire[148]
  • Rezerv takım psikoterapisti: Neil Hough
  • Üst akademi psikoterapisti: Mandy Johnson
  • Akademi psikoterapistleri: John Davin & Richard Merron
  • Masörler: Gary Armer, Rod Thornley & Andy Caveney
  • Diyetisyen: Trevor Lea

Teknik direktörler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih İsim Not
1878-1892 Bilinmiyor
1892-1900 İngiltere A. H. Albut
1900-1903 İngiltere James West
1903-1912 İngiltere Ernest Mangnall
1912-1914 İngiltere John Bentley
1914-1922 İngiltere Jack Robson
1922-1926 İskoçya John Chapman İngiltere dışındaki ilk teknik direktör.
1926-1927 İngiltere Lal Hilditch En kısa hizmet veren teknik direktördür ayrıca görev yaptığı yıllarda hem futbolcu hem de antrenörlük yapmaktaydı.
1927-1931 İngiltere Herbert Bamlett
1931-1932 İngiltere Walter Crickmer
1932-1937 İskoçya Scott Duncan
1937-1945 İngiltere Walter Crickmer
1945-1969 İskoçya Matt Busby
1969-1970 İngiltere Wilf McGuinness
1970-1971 İskoçya Matt Busby
1971-1972 İrlanda Frank O'Farrell Birleşik Krallık dışından ilk teknik direktör.
1972-1977 İskoçya Tommy Docherty
1977-1981 İngiltere Dave Sexton
1981-1986 İngiltere Ron Atkinson
1986-2013 İskoçya Alex Ferguson Kulübe en çok kupa kazandıran ve kulüpte en uzun görev yapan teknik direktördür.
2013-2014 İskoçya David Moyes
2014 Galler Ryan Giggs Kulübün tarihindeki ilk geçici teknik direktördür.
2014-2016 Hollanda Louis van Gaal
2016-2018 Portekiz José Mourinho
2018-2021 NorveçOle Gunner Solskjaer
2021-2021 İngiltereMichael Carrick Geçici teknik direktör
2021-22 AlmanyaRalf Rangnick
2022-halen HollandaErik ten Hag

Başarılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Manchester United'ın kazandığı ilk kupa 1886 yılında Newton Heath döneminde kazanılan Manchester Kupası'dır.[149] 1908 yılında kulüp ilk lig şampiyonluğunu kazanmış ve bir sonraki yıl da ilk Federasyon Kupası şampiyonluğuna uzanmıştır. Kazanılan kupa sayısı açısından, Manchester United'ın en başarılı yılları 1990'lar olmuştur. Kulüp bu dönemde beş lig, dört Federasyon Kupası, bir Lig Kupası, beş Charity Sheld, bir UEFA Şampiyonlar Ligi, bir UEFA Avrupa Ligi, bir UEFA Kupa Galipleri Kupası, bir UEFA Süper Kupası ve bir de Kıtalararası Kupa kazanmıştır.

Kulüp, kazandığı 11 Federasyon Kupası şampiyonluğu ve oynadığı 18 Federasyon Kupası Finali ile iki alanda da rekor sahibidir.[150] Manchester United en üst düzey İngiliz liglerinde 20 şampiyonluk ile en cok sampiyonluk kazanan takımdır.United kazandığı 11 Premier League şampiyonluğu ile bu alanda da rekor sahibidir. Ayrıca United, 1968'de kazandığı Şampiyon Kulüpler Kupası ile Avrupa'da şampiyon olan ilk İngiliz futbol kulübüdür. Kulüp, UEFA Avrupa Ligi'nin öncülü olan Fuar Şehirleri Kupası'nda 1984-85'te çeyrek final,[151] 1964-65'te yarı final[152] gördüğü halde kupaya ulaşamamıştır.

Ulusal

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lig

[değiştir | kaynağı değiştir]
1907-08, 1910-11, 1951-52, 1955-56, 1956-57, 1964-65, 1966-67, 1992-93, 1993-94, 1995-96, 1996-97, 1998-99, 1999-2000, 2000-01, 2002-03, 2006-07, 2007-08, 2008-09, 2010-11, 2012-13
1935-36, 1974-75

Kupa

[değiştir | kaynağı değiştir]
1908-09, 1947-48, 1962-63, 1976-77, 1982-83, 1984-85, 1989-90, 1993-94, 1995-96, 1998-99, 2003-04, 2015-16, 2023-24
1991-92, 2005-06, 2008-09, 2009-10, 2016-17, 2022-23
1908, 1911, 1952, 1956, 1957, 1965*, 1967*, 1977*, 1983, 1990*, 1993, 1994, 1996, 1997, 2003, 2007, 2008, 2010, 2011, 2013, 2016 (* paylaşıldı)

Avrupa

[değiştir | kaynağı değiştir]
1967-68, 1998-99, 2007-08
"2016-17"
1990-91
1991

Dünya çapı

[değiştir | kaynağı değiştir]
1999
2008

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Manchester United Football Club". Premier League. 28 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  2. ^ Northcroft, Jonathan (5 Kasım 2006). "20 glorious years, 20 key decisions". The Sunday Times. Londra. 9 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  3. ^ "Manchester United win 11th FA Cup". CBC Sports. 22 Mayıs 2004. 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  4. ^ Gibson, Owen (2 Mart 2010). "Manchester United fall behind Barcelona on Deloitte rich list". The Guardian. Londra. 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2010. 
  5. ^ a b c Hamil (2008), p. 126
  6. ^ a b Cass, Bob (15 Aralık 2007). "United moving down south as fanbase reaches 333 million". Daily Mail. Londra. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010. 
  7. ^ a b Schwartz, Peter J. (18 Mayıs 2010). "The Most Valuable Sports Team Brands". Forbes Magazine. 13 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010. 
  8. ^ "Die wertvollsten Vereine". www.transfermarkt.com.tr. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2024. 
  9. ^ "Glazer gets 98% of Man Utd shares". BBC News. 23 Haziran 2005. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  10. ^ a b c Barnes et al. (2001), p. 8
  11. ^ James (2008), p. 66
  12. ^ Lancashire and Yorkshire Railway (Lancashire ve Yorkshire Demiryolu)
  13. ^ Tyrrell & Meek (1996), p. 99
  14. ^ a b c Barnes et al. (2001), p. 9
  15. ^ James (2008), p. 92
  16. ^ Barnes et al. (2001), p. 118
  17. ^ Barnes et al. (2001), p. 11
  18. ^ a b c Barnes et al. (2001), p. 12
  19. ^ Barnes et al. (2001), p. 13
  20. ^ Barnes et al. (2001), p. 10
  21. ^ Busby Babes
  22. ^ Murphy (2006), p. 71
  23. ^ Glanville, Brian (27 Nisan 2005). "The great Chelsea surrender". The Times. Londra. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  24. ^ Barnes et al. (2001), pp. 14-15
  25. ^ "1958: United players killed in air disaster". BBC News. 6 Şubat 1958. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  26. ^ Barnes et al. (2001), pp. 16-17
  27. ^ White, Jim (2008), p. 136
  28. ^ Barnes et al. (2001), p. 17
  29. ^ a b Barnes et al. (2001), pp. 18-19
  30. ^ Moore, Rob (11 Aralık 2009). "European Footballer of the Year ("Ballon d'Or")". RSSSF. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  31. ^ a b c Barnes et al. (2001), p. 19
  32. ^ Barnes et al. (2001), p. 110
  33. ^ Murphy (2006), p. 134
  34. ^ "1977: Manchester United sack manager". BBC News. 4 Temmuz 1977. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010. 
  35. ^ Barnes et al. (2001), p. 20
  36. ^ a b c Barnes et al. (2001), pp. 20-21
  37. ^ Barnes et al. (2001), pp. 148-149
  38. ^ Barnes et al. (2001), p. 21
  39. ^ "United crowned kings of Europe". BBC Sport. 26 Mayıs 1999. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2010. 
  40. ^ "Sport's greatest ever comebacks". Daily Mail. Londra. 26 Mayıs 2005. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010. 
  41. ^ Magnani, Loris (30 Nisan 2005). "Intercontinental Club Cup". RSSSF. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  42. ^ Hughes, Rob (8 Mart 2004). "Ferguson and Magnier: a truce in the internal warfare at United". International Herald Tribune. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  43. ^ "Football's global power struggle". BBC News. 20 Aralık 1999. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010. 
  44. ^ "Man Utd win FA Cup". BBC Sport. 22 Mayıs 2004. 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2010. 
  45. ^ Shuttleworth, Peter (21 Mayıs 2008). "Spot-on Giggs overtakes Charlton". BBC Sport. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2010. 
  46. ^ McNulty, Phil (1 Mart 2009). "Man Utd 0-0 Tottenham (aet)". BBC Sport. 2 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2009. 
  47. ^ McNulty, Phil (16 Mayıs 2009). "Man Utd 0-0 Arsenal". BBC Sport. 19 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  48. ^ Odgen, Mark (12 Haziran 2009). "Cristiano Ronaldo transfer: World-record deal shows football is booming, says Sepp Blatter". The Daily Telegraph. Londra. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010. 
  49. ^ "Rooney the hero as United overcome Villa". ESPNsoccernet. 28 Şubat 2010. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2010. 
  50. ^ Stone, Simon (14 Mayıs 2011). "Manchester United clinch record 19th english title". The Independent. Londra: Independent Print. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2011. 
  51. ^ a b Barnes et al. (2001), p. 49
  52. ^ The Red Devils
  53. ^ a b c d e f Barnes et al. (2001), p. 48
  54. ^ "New home kit unveiled". ManUtd.com. 15 Temmuz 2010. s. 1. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010. 
  55. ^ Devlin (2005), p. 157
  56. ^ "United unveil new away kit". ManUtd.com. 4 Ağustos 2010. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010. 
  57. ^ Devlin (2005), pp. 154-159
  58. ^ "Grey day for Manchester United". BBC Sport. 30 Ağustos 2002. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  59. ^ Devlin (2005), p. 158
  60. ^ White, Jim (2008) p. 21
  61. ^ James (2008), p. 392
  62. ^ Shury & Landamore (2005), p. 54
  63. ^ Shury & Landamore (2005), p. 51
  64. ^ Shury & Landamore (2005), pp. 21-22
  65. ^ Shury & Landamore (2005), pp. 33-34
  66. ^ a b c Inglis (1996), p. 234
  67. ^ Rollin and Rollin, pp. 254-255
  68. ^ Barnes et al. (2001), pp. 44-45
  69. ^ White, John (2007), p. 11
  70. ^ Coppack, Nick (31 Mart 2007). "Report: United 4 Blackburn 1". ManUtd.com. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  71. ^ Bostock, Adam (26 Mart 2006). "Match Report: United 3 Birmingham 0". ManUtd.com. 27 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  72. ^ Morgan (2010), pp. 44-48
  73. ^ Bartram, Steve (19 Kasım 2009). "OT100 #9: Record gate". ManUtd.com. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  74. ^ Sir Matt için
  75. ^ Rice, Simon (6 Kasım 2009). "Manchester United top of the 25 best supported clubs in Europe". The Independent. Londra. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2009. 
  76. ^ Manchester United Supporters Club (MUSC)
  77. ^ "Local Supporters Clubs". ManUtd.com. 12 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010. 
  78. ^ Independent Manchester United Supporters Association (IMUSA)
  79. ^ "Fans' Forum". ManUtd.com. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010. 
  80. ^ a b Barnes et al. (2001), p. 52
  81. ^ Smith, Martin (15 Nisan 2008). "Bitter rivals do battle". The Daily Telegraph. Londra. 9 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  82. ^ Stone, Simon (16 Eylül 2005). "Giggs: Liverpool our biggest test". Manchester Evening News. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010. 
  83. ^ "Interview: Ryan Giggs". Football Focus. 22 Mart 2008. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2008. 
  84. ^ Rohrer, Finlo (21 Ağustos 2007). "Scouse v Manc". BBC Sport. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  85. ^ "Wembley to act over spitting". The Independent. Londra. 13 Mayıs 1996. 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2009. 
  86. ^ "Smith ambulance attack condemned". BBC Sport. 26 Şubat 2006. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  87. ^ Dunning (1999), p. 151
  88. ^ "Rivalry Uncovered!" (PDF). Football Fans Census. 10 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2007. 
  89. ^ "The Power of Brands" (PDF). SoccerEx. 2009. 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010. 
  90. ^ "Real Madrid becomes the first sports team in the world to generate €400m in revenues as it tops Deloitte Football Money League". Deloitte. 2 Mart 2010. 5 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2010. 
  91. ^ a b Hamil (2008), p. 116
  92. ^ Hamil (2008), p. 124
  93. ^ Hamil (2008), p. 121
  94. ^ "Beckham fever grips Japan". BBC Sport. 18 Haziran 2003. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010. 
  95. ^ Hamil (2008), p. 120
  96. ^ Hamil (2008), p. 122
  97. ^ Ducker, James (4 Haziran 2009). "Manchester United show financial muscle after signing record £80m shirt contract". The Times. Londra. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2010. 
  98. ^ "Oilinvest to renegotiate Juventus sponsorship". SportBusiness. 7 Eylül 2006. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2007. 
  99. ^ "Man Utd sign £56m AIG shirt deal". BBC News. 6 Nisan 2006. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  100. ^ Smith, Ben (3 Haziran 2009). "Manchester United announce £80 million sponsorship deal with Aon". The Times. Londra. 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2010. 
  101. ^ "Admiral: Heritage". Admiral Sportswear. 17 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2010. 
  102. ^ Devlin (2005), p. 149
  103. ^ Devlin (2005), p. 148
  104. ^ Hamil (2008), p. 127
  105. ^ "Man Utd in £300m Nike deal". BBC News. 3 Kasım 2002. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  106. ^ Richard, Wachman (24 Nisan 2010). "Manchester United fans call on corporate sponsors to back fight against Glazers". The Guardian. Londra. 27 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2010. 
  107. ^ Crick & Smith (1990), p. 181
  108. ^ Crick & Smith (1990), p. 92
  109. ^ White, Jim (2008), p. 92
  110. ^ Dobson & Goddard (2004), p. 190
  111. ^ a b "1989: Man U sold in record takeover deal". BBC News. 18 Ağustos 1989. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  112. ^ Dobson & Goddard (2004), p. 191
  113. ^ Bose (2007), p. 175
  114. ^ Bose (2007), pp. 234-235
  115. ^ "Manchester United's new owner". CBC Sports. 22 Haziran 2005. 10 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  116. ^ "Glazer Man Utd stake exceeds 75%". BBC News. 16 Mayıs 2005. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2007. 
  117. ^ "Glazers Tighten Grip On United With Debt Refinancing". The Political Economy of Football. 8 Temmuz 2006. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2008. 
  118. ^ "Manchester United reveal refinancing plans". 18 Temmuz 2006. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  119. ^ "Manchester United debt hits £716m". BBC News. 20 Ocak 2010. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2010. 
  120. ^ "Manchester United to raise £500m". BBC News. 11 Ocak 2010. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2010. 
  121. ^ Jackson, Jamie (25 Şubat 2020). "Manchester United's net debt rises £73.6m to £391.3m in three months". The Guardian. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  122. ^ "Man Utd takeover: Sir Jim Ratcliffe & Sheikh Jassim to submit new bids as deadline extended amid confusion". BBC Sport. 23 Mart 2023. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  123. ^ "Man Utd takeover latest: Sheikh Jassim also submits second bid after Sir Jim Ratcliffe". BBC Sport. 25 Mart 2023. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  124. ^ "Club statement". Manchester United F.C. (İngilizce). 24 Aralık 2023. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023. 
  125. ^ "Man Utd First Team Squad & Player Profiles". ManUtd.com. Manchester United. 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019. 
  126. ^ "Man Utd announce squad numbers for 2019/20 Premier League season". ManUtd.com. Manchester United. 9 Ağustos 2019. 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2019. 
  127. ^ Red Football Shareholder Limited: Group of companies' accounts made up to 30/06/09. Downloaded from Companies House UK
  128. ^ Gardner, Neil (8 Ekim 2009). "Martin Edwards voices concerns over Manchester United's future". The Times. Londra. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2010. 
  129. ^ a b c d "Reds appoint new director". ManUtd.com. 21 Şubat 2007. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  130. ^ "Manchester United set to announce massive profit". The Times. Londra. 7 Ocak 2008. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2010. 
  131. ^ Chapelar, James (31 Mart 2008). "Architect of Glazer takeover joins Manchester United board". Crain's Manchester Business. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2010. 
  132. ^ "Who are the directors of Manchester United". ManUtd.com. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  133. ^ "Reds' new Club Secretary". ManUtd.com. 20 Aralık 2009. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  134. ^ "Manchester United appoint Bryan Robson as global ambassador". The Times. Londra. 20 Mart 2008. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  135. ^ "Managers: Sir Alex Ferguson". ManUtd.com. 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  136. ^ "Coaching Staff: Mike Phelan". ManUtd.com. 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  137. ^ "Coaching Staff: René Meulensteen". ManUtd.com. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  138. ^ "Coaching Staff: Eric Steele". ManUtd.com. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  139. ^ "Coaching Staff: Richard Hawkins". ManUtd.com. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  140. ^ "Coaching Staff: Ole Gunnar Solskjær". ManUtd.com. 27 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  141. ^ "Joyce lauds returning duo". ManUtd.com. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  142. ^ "Interview: Jim Lawlor". ManUtd.com. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  143. ^ "Papers: Reds in for keeper". ManUtd.com. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  144. ^ "Coaching Staff – Brian McClair". ManUtd.com. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  145. ^ "Roy wants magic". ManUtd.com. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  146. ^ "Reds appoint new club doctor". ManUtd.com. 4 Temmuz 2006. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  147. ^ "Rooney undergoes scan on broken foot". ManUtd.com. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  148. ^ "Coaching Staff – Rob Swire". ManUtd.com. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010. 
  149. ^ Shury & Landamore (2005), p. 8
  150. ^ "Cup Final Statistics". The Football Association. 19 Mayıs 2007. 3 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2010. 
  151. ^ Ross, James (9 Ocak 2008). "European Competitions 1984-85". RSSSF. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2010. 
  152. ^ Marcel, Zea (9 Ocak 2008). "Fairs' Cup 1964-65". RSSSF. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2009. 
Bibliyografya

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî bağlantılar

Vikisöz'de en:Manchester United FC ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Manchester United FC ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili bağlantılar

Haber siteleri