Masalitler - Vikipedi

Masalitler
Masalit
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Ouaddaï Bölgesi (Çad); Batı Darfur (Sudan)
 Çad959.000
 Sudan145,000[1]–350,000[2]
Diller
Masalitçe, Arapça (Çad ve Sudan Şiveleri)
Din
Sünni İslam
İlgili etnik gruplar
Fulaniler, Zaghawalar

Masalit (Masalit dili: masala/masara; (Arapça: ماساليت) batı Sudan ve doğu Çad'da yaşayan etnik bir gruptur. Masalit dilini konuşurlar.

Genel bakış

[değiştir | kaynağı değiştir]

Masalitler öncelikle Batı Darfur'un başkenti El Cuneyna'da yaşamaktadır, ancak birkaç bin kişi de Sudan'ın doğusundaki El Kasarif ve Güney Darfur'da yaşamaktadır.[3] Ethnologue'a göre, 2011 yılı itibarıyla 350.000'i Sudan'da olmak üzere toplam 440.000 Masalit dili konuşuru bulunmaktadır.[3]

Masalit geleneği kökenlerini Tunus'a dayandırır. Çad üzerinden göç ettikten sonra bugünkü Sudan'a yerleşmişlerdir.[4]

Masalitler aynı zamanda Kana Masaraka/Masaraka, Mesalit ve Massalit olarak da bilinirler. Yer fıstığı ve darı yetiştiren Masalitler öncelikle geçimlik tarımcılardır. Bölgelerinin daha güneyinde, sorgum da dahil olmak üzere çeşitli başka ürünler yetiştirirler. Tipik Masalit konutu konik biçimli olup ahşap ve sazdan inşa edilmiştir.[4]

Masalit kabileleri, 2003 yılında başlayan Darfur Savaşı sırasında Sudan merkezi hükûmetine ve hükûmet yanlısı Cancavid milislerine karşı savaşan isyancı gruplar arasındaydı. Misillemeler ve etnik temizlik iki yıl içinde tahminen 170.000 kişinin ölümüne yol açtı ve sonrasında aralıklı şiddet devam etti. Sudan'daki 2023 iç savaşı'nın bir parçası olarak, Hızlı Destek Güçleri (RSF) (Cancavid'in halefi) Darfur'da yeni bir etnik temizlik harekâtı başlattı. Haziran 2023'te, bir Masalit ve Batı Darfur (eyalet) valisi olan Khamis Abakar, RSF'yi soykırımla suçladı; daha sonra öldürüldü.[5]

Dar Masalit Sultanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Masalit halkı, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında var olan küçük bir devlet olan Dar Masalit sultanlığı altında yaşıyordu. 1874'ten önce Masalitler bölgedeki birden fazla yönetim arasında bölünmüş durumdaydı. Ancak 1874'te Darfur Sultanlığı'nın Osmanlılar ve Mısırlılar tarafından fethedilmesinin ardından Masalit, Hajjam Hasab Allah tarafından bir Sultanlık olarak birleştirildi. Ancak Haccam'ın yönetimi Masalit halkı tarafından baskıcı olarak görüldü.[6] Böylece 1883 yılında[6] Sultanlığın kontrolünü ele geçiren İsmail Abdül Nebi tarafından devrildi.[7]

Dil

[değiştir | kaynağı değiştir]

Masalitler, Nil-Sahra dilleri ailesi'nin Maban dil grubu'na ait olan Masalit dili'ni konuşurlar.[3] Masalit birkaç lehçeye ayrılır ve Güney Darfur'da konuşulan çeşitlilik Batı Darfur'dakinden farklıdır. Kuzey Masalit lehçesi El Cuneyna'nın doğusunda ve kuzeyinde konuşulur.[3] Masalit dili en çok Marfa, Maba ve Karanga dilleriyle yakın akrabadır. Sözcük dağarcığının %45'ini Marfa, %42'sini Maba ve %36'sını Karanga ile paylaşır.[3]

Masalitlerin çoğu, Nilo-Sahra yerel dilinin ağırlıklı olarak konuşulduğu orta bölge dışında Arapça dilinde iki dillidir.[3] Masalitçe Latin alfabesi kullanılarak yazılır.[3]

Genetik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hassan ve diğerlerine (2008) göre, Masalitlerin yaklaşık %71,9'u E1b1b baba haplogrubunun taşıyıcısıdır. Bunların %73,9'u V32 alt kümesini taşımaktadır. Yaklaşık %6,3'ü J1 haplogrubuna da aittir. Bu durum, komşu Afro-Asyatik diller-konuşan popülasyonlardan önemli ölçüde babasoylu gen akışına işaret etmektedir. Geriye kalan Masalitler esas olarak Nilotikler arasında yaygın olan A3b2 soyunun (%18,8) taşıyıcılarıdır.[8]

Hassan'a (2010) göre, Masalitler maternal olarak tamamen makrohaplogrup L'nin Afrika kökenli türevlerine aittir. Bu mtDNA kladlarından L0a1 (%14,6) ve L1c (%12,2) soyları en sık görülen soylardır. Bu durum, Masalitlerin atalarının nüfusuna genetik geçişin asimetrik olduğunu ve kadınlardan ziyade Afro-Asya dili konuşan erkekler aracılığıyla gerçekleştiğini göstermektedir.[9]

Önemli Masalit insanları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Peoples of Darfur". 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
  2. ^ "Masalit". Ethnologue. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
  3. ^ a b c d e f g "Masalit language" |url= değerini kontrol edin (yardım). Ethnologue. 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  4. ^ a b Olson, James Stuart (1996). The Peoples of Africa: An Ethnohistorical Dictionary. Greenwood Publishing Group. s. 375. ISBN 0-313-27918-7. 13 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  5. ^ "Genocide returns to Darfur". The Economist. 5 Ekim 2023. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  6. ^ a b Kapteijns, Lidwien (c. 1983). "Bir Sudan Devletinin Ortaya Çıkışı: Dar Masalit, 1874-1905". The International Journal of African Historical Studies. 16 (4). ss. 601-613. doi:10.2307/218268. JSTOR 218268. 
  7. ^ Davies, R. (c. 1924). "THE MASALIT SULTANATE". Sudan Notes and Records. 7 (2). ss. 49-62. JSTOR 41715557. 
  8. ^ Hassan, Hisham Y.; ve diğerleri. (Kasım 2008). "Sudanlılar arasında Y kromozomu varyasyonu: Kısıtlı gen akışı, dil, coğrafya ve tarihle uyum" (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 137 (3). ss. 316-323. doi:10.1002/ajpa.20876. PMID 18618658. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2016. 
  9. ^ Mohamed, Hisham Yousif Hassan. uofk.edu/bitstream/handle/123456789/6376/Genetic%20Patterns%20of%20Y-chromosome%20and%20Mitochondrial.pdf?sequence=1 "Genetic Patterns of Y-chromosome and Mitochondrial DNA Variation, with Implications to the Peopling of the Sudan" |url= değerini kontrol edin (yardım) (PDF). University of Khartoum. Erişim tarihi: 21 Eylül 2016. [ölü/kırık bağlantı]
  10. ^ Haaretz başlık=These African asylum seekers came to Israel alone as kids.Now they could face deportation: 'Israel is part of who I am' https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-these-africans-came-to-israel-as-kids-now-they-could-be-deported-1. başlık=These African asylum seekers came to Israel alone as kids.Now they could face deportation: 'Israel is part of who I am' |url= değerini kontrol edin (yardım).  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)[ölü/kırık bağlantı]

Dış Bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Masalitler&oldid=32566866" sayfasından alınmıştır