French
DeutschMillî Mensucat - Vikipedi
.jpg)
Millî Mensucat, Adana'daki tarihi dokuma fabrikası.
Türkiye'nin tarihindeki yedinci, Adana'nın ise ilk tekstil fabrikasıdır. Kültür varlığı endüstri mirası' olarak tescillenmiştir. Adana'nın Seyhan ilçesine bağlı Döşeme mahallesindedir.
Yazar Orhan Kemal'in Murtaza, Cemile gibi romanlarına ve filme esin kaynağı olması ile hatırlanır.
Günümüzde bir müze kompleksi olarak yeni işlev kazanmıştır. Türkiye'nin en eski müzelerinden biri olan Adana Arkeoloji Müzesi içinde yer almaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Simyonoğlu Fabrikası
[değiştir | kaynağı değiştir]Fabrika, 1907'de Ermeni Simyonoğlu evlatlarından Aristidi Kozma tarafından Simyonoğlu Fabrikası adıyla kuruldu. Kozma, şehirdeki diğer azınlıklar ile birlikte Adana'yı terkedince fabrika Hazine'ye geçti ve İttihat ve Terakki Yönetimi tarafından adı Millî Fabrika' olarak değiştirildi. Adana Fransızlar tarafından işgal edildiğinde fabrika eski sahiplerine geçti.
Milli Mensucat
[değiştir | kaynağı değiştir]| “ | Adana’da Milli Mensucat Fabrikası’nda uzun yıllar küçük memurluk, katiplik yaptım. Gurbete çıkan Adana’ya inen köylülerle bu vesileyle tanıştım, çırçır işçileri pamuk işçileri. Onların mektuplarını dilekçelerini yazdım. Halk çocuklarının şehir madrabazlarının elinde nasıl sömürüldüklerini gördüm. | ” |
| — -Orhan Kemal[1] | ||
Cumhuriyetin ilanınan sonra cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal'den Adana'daki sahipsiz fabrikaları yeniden canlandırma buyruğunu alan Kayserili tüccar ve Adana milletvekili Nuh Naci Yazgan, 1924'te milletvekilliğinden istifa edip Adana'daki sanayi hamlesinin öncülüğünü üstlenmişti. Yazgan, 1927'de dönemin diğer işadamları Mustafa Özgür, Nuri Has, Seyit Tekin ile birlikte fabrikayı Hazine'den satın aldı ve adını Millî Mensucat olarak değiştirdi. Burada üretilen "Aslan" marka vater ve ekstra iplikler, ülkede büyük talep gördü.
Bu yıllarda yazar Orhan Kemal, fabrikada memurluk yaptı; Millî Mensucat kimi romanlarına esin kaynağı oldu. Yazarın “Murtaza” adlı ünlü romanının kahramanı Murtaza, Millî Mensucat fabrikasının gece bekçisi olarak çalışmış bir karakterdir.[1][2]
1944 yılında fabrikanın dört ortağından her birine 300 bin TL. Varlık Vergisi kondu ve fabrikaya pamuk temin eden Hacı Ömer Sabancı'ya da fabrikaya ortak olmadığı halde Varlık Vergisi Tahakkuk Komisyonu tarafından Mill Mensucat'ın ortakları gibi vergi konuldu.[3]
Fabrika, 1978 yılında bu kez biriken borçları nedeniyle tekrar Hazine'ye geçti ve üretime ara verildi.
Milsan Mensucat
[değiştir | kaynağı değiştir]1983'te Turgut Özal'ın direktifiyle Gaziantepli iş insanı Mehmet Özüzümcü'ye 49 yıllığına kiraya verilen fabrikanın adı "Milsan Mensucat" olarak değiştirildi. 1990'lara kadar üretim devam etti.[4]
Müzeye dönüştürülmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]2006 yılında Mustafa Özgür'ün torunu Fatih Özgür'ün de katkıları ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, Adana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'nün verdiği kararla 'Kültür varlığı endüstri mirası' olarak tescillendi.[5][6]
Fabrikanın Çocuk, Mozaik ve Arkeoloji Müzesi 'ne dönüştürülmesi için 2013'te çalışmalar başladı. Bu müzelere Kent, Tarım, Sanayi ve Etnografya Müzesi, resim ve sanat galerilerinin ilavesiyle büyük bir müze kompleksine dönüştürülmesi planlandı.
Müze kompleksi projesinin ilk etabı 2017'de tamamlandı ve Adana Arkeoloji Müzesi, Milli Mensucat fabrikasının deposunda oluşturulan yeni müze binasına taşınarak ziyarete açıldı.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Mediha Olgun Karaca, Ünlü yazarın esin kaynağı olan ve bir süre de memurluk ve katiplik yaptığı Adana'daki fabrika çürümeye terk edildi, Halka ve Olaylara Tercüman gazetesi, 20.12.2004". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2014.
- ^ "Mehmet Narlı, 30.Ölüm Yıldönümünde Orhan Kemal ve "Murtaza", Varlık Dergisi, Temmuz 2001". 21 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2014.
- ^ "Varlık Vergisi için bir valiz altın bozdurduk". Sabah gazetesi. 20 Mart 2002. 18 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2014.
- ^ Tezcan Karakuş, Candan (3 Temmuz 2023). "Fabrikadan Müzeye: Milli Mensucat Fabrikası". Kısa Dalga. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
- ^ "Bekçi Murtaza'nın fabrikası kurtuldu - Son Dakika Haberler". Hürriyet. 17 Eylül 2006. 1 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
- ^ "Bekçi Murtazanın fabrikası kurtuldu". Radikal gazetesi. 17 Eylül 2006. 7 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017.
- ^ "Adana Müze Kompleksi 18 Mayıs 2017 Perşembe Günü Tören ile Açılacak". www.adana.gov.tr. 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
Ek Okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- A scenario on conversion of industrial heritage into museum: Adana National Textile Factory (Endüstriyel mirasın müzeye dönüşüm senaryosu: Adana Milli Mensucat Fabrikası), TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2019