Nükleer kış - Vikipedi

Nükleer kış, olası bir nükleer savaşın ardından yayılan ateş fırtınası ile oluşacağı öngörülen küresel soğuma varsayımıdır.[1][2] Varsayım, yangınların Stratosfere kurum doldurması ve bunun sonucunda da Güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşamayacağına dayanır. Bu soğuma sonucunda büyük çaplı bir kıtlık yaşanacağı öngörülmektedir.[3][4] Araştırmacılar olası bir nükleer kış senaryosu için İkinci Dünya Savaşı sırasında yaşanmış Hamburg bombardımanı ile Hiroşima bombardımanı sonrasında ortaya çıkan ateş fırtınalarını bilgisayar ortamında canlandırdılar.[5] Bu modellemelerde ayrıca büyük çaplı orman yangınları da hesaba katıldı.[2][6][7]

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Nükleer kış" ya da başlangıçta "nükleer alacakaranlık" olarak adlandırıldığı gibi, 1980'lerde bilimsel bir kavram olarak görülmeye başlandı, daha önceki bir hipotezin, ateş topunun ürettiği NOx emisyonlarının ozon tabakasını tahrip edeceği netleştikten sonra güvenilirliğini kaybediyordu. Bu bağlamda, yangınlardan kaynaklanan kurumun iklimsel etkileri, nükleer savaşın iklimsel etkilerinin yeni odak noktası haline geldi.[8][9] Bu model senaryolarda, şehirler, petrol rafinerileri ve daha fazla kırsal füze silosu üzerinde belirsiz miktarda kurum içeren çeşitli bulutlarının oluştuğu varsayılmıştır. Araştırmacılar tarafından kurum miktarına karar verildikten sonra, bu kurum bulutlarının iklime etkileri modellenir.[10] "Nükleer kış" terimi, 1983 yılında Richard P. Turco tarafından "nükleer alacakaranlık" fikrini incelemek için oluşturulan tek boyutlu bir bilgisayar modeline atıfta bulunarak icat edilen bir neolojizmdi. Bu model, büyük miktarlarda kurum ve dumanın, yıllar boyunca havada havada kalacağını ve gezegen çapında ciddi sıcaklık düşüşüne neden olacağını öngördü. Turco daha sonra bu aşırı sonuçlardan uzaklaşacaktı.[11]

Hipotezi savunan birincil klimatologlar ekibi tarafından yapılan 1991 Kuveyt petrol yangınlarının etkilerine ilişkin tahminlerin başarısızlığından sonra, konuyla ilgili 10 yıldan uzun bir süre boyunca yeni bir makale yayınlanmadı. Daha yakın zamanlarda, 1980'lerin önde gelen modelleyicilerinden oluşan aynı ekip, bilgisayar modellerinin çıktılarını tekrar yayınlamaya başladı. Bu yeni modeller, eskileriyle aynı genel bulguları içermektedir, her biri 1945'te Hiroşima'da gözlemlenenle karşılaştırılabilir yoğunlukta olan 100 ateş fırtınasının ateşlenmesi "küçük" bir nükleer kış oluşturabilir.[12] Bu ateş fırtınaları, Dünya'nın stratosferine kurum (özellikle siyah karbon) enjeksiyonu ile sonuçlanacak ve Dünya'nın yüzey sıcaklığını düşürecek bir sera karşıtı etki yaratacaktır. Alan Robock'un modelindeki bu soğutmanın ciddiyeti, bu yangın fırtınalarının 100'ünün kümülatif ürünlerinin küresel iklimi yaklaşık 1 °C soğutabileceğini ve önümüzdeki kabaca iki veya üç yıl boyunca antropojenik küresel ısınmanın büyüklüğünü büyük ölçüde ortadan kaldırabileceğini gösteriyor. Robock bunu modellemedi, ancak bunun sonucunda küresel tarımsal kayıplara sahip olacağını öne sürdü.[13]

Bir ateş fırtınasını tetiklemek için nükleer cihazların patlatılması gerekmediğinden, "nükleer kış" terimi yanlış bir isimdir.[14] Konuyla ilgili yayınlanan makalelerin çoğunluğu, nitel gerekçe gösterilmeden, modellenen ateş fırtınası etkilerinin sebebinin nükleer patlamalar olduğunu belirtmektedir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Goure, Leon (1985). "Soviet exploitation of the 'nuclear winter' hypothesis" (PDF). Defense Nuclear. 23 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Şubat 2016. 
  2. ^ a b Toon, Owen B.; Robock, Alan; Turco, Richard P. (Aralık 2008). "Environmental consequences of nuclear war" (PDF). Physics Today. 61 (12): 37-42. Bibcode:2008PhT....61l..37T. doi:10.1063/1.3047679. 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. environmental changes triggered by smoke from firestorms 
  3. ^ Diep, Francie. "Computer Models Show What Exactly Would Happen To Earth After A Nuclear War". Popular Science. 14 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018. 
  4. ^ Toon, Owen B.; Bardeen, Charles G.; Robock, Alan; Xia, Lili; Kristensen, Hans; McKinzie, Matthew; Peterson, R. J.; Harrison, Cheryl S.; Lovenduski, Nicole S.; Turco, Richard P. (1 Ekim 2019). "Rapidly expanding nuclear arsenals in Pakistan and India portend regional and global catastrophe". Science Advances (İngilizce). 5 (10): eaay5478. Bibcode:2019SciA....5.5478T. doi:10.1126/sciadv.aay5478. ISSN 2375-2548. PMC 6774726 $2. PMID 31616796. 
  5. ^ Toon, O. B.; Turco, R. P.; Robock, A.; Bardeen, C.; Oman, L.; Stenchikov, G. L. (2007). "Atmospheric effects and societal consequences of regional scale nuclear conflicts and acts of individual nuclear terrorism" (PDF). Atmos. Chem. Phys. 7 (8): 1973–2002. doi:10.5194/acp-7-1973-2007. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2007. 
  6. ^ Fromm, M.; Stocks, B.; Servranckx, R.; Lindsey, D. (2006). "Smoke in the Stratosphere: What Wildfires have Taught Us About Nuclear Winter". Eos, Transactions, American Geophysical Union. 87 (52 Fall Meet. Suppl): Abstract U14A-04. Bibcode:2006AGUFM.U14A..04F. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Toon, O. B.; Turco, R. P.; Robock, A.; Bardeen, C.; Oman, L.; Stenchikov, G. L. (2007). "Atmospheric effects and societal consequences of regional scale nuclear conflicts and acts of individual nuclear terrorism" (PDF). Atmos. Chem. Phys. 7 (8): 1973-2002. doi:10.5194/acp-7-1973-2007. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2007. the injection height of the smoke is controlled by the energy release from the burning fuel not from the nuclear explosion.”, ”…smoke plumes deep within the stratosphere over Florida that had originated a few days earlier in Canadian fires, implying that the smoke particles had not been significantly depleted during injection into the stratosphere (or subsequent transport over thousands of kilometers in the stratosphere). 
  8. ^ "On the 8th Day - Nuclear Winter Documentary (1984)". BBC. 31 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "John Hampson's warnings of disaster". www.bmartin.cc. 3 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  10. ^ Muench, H. Stuart; U.S. Air Force Geophysics Laboratory (1988). An assessment of global atmospheric effects of a major nuclear conflict. Air Force surveys in geophysics ;no. 450. Hanscom AFB, MA: Atmospheric Sciences Division, Air Force Geophysics Laboratory. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  11. ^ Browne, Malcolm W. (23 Ocak 1990). "Nuclear Winter Theorists Pull Back". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  12. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 28 Eylül 2011. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  13. ^ "Regional nuclear war could trigger global cooling and famine". Culture (İngilizce). 23 Şubat 2011. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  14. ^ Badash, Lawrence (10 Temmuz 2009). A Nuclear Winter's Tale: Science and Politics in the 1980s (İngilizce). MIT Press. ISBN 978-0-262-25799-2. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nükleer_kış&oldid=33756003" sayfasından alınmıştır