NATO Genel Sekreteri - Vikipedi
NATO Genel Sekreteri Secretary General of NATO (İngilizce) Secrétaire général de l'OTAN (Fransızca) | |
---|---|
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü | |
Görev süresi | 4 yıl (uzatılabilir) |
Açılışı yapan | Hastings Ismay 24 Mart 1952 |
Yardımcı | Genel Sekreter Yardımcısı |
Websitesi | Genel Sekreterlik Ofisi Resmî sitesi |
NATO Genel Sekreteri, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün (NATO) başlıca sivil görevlisidir. Bu görevi üstlenen kişi, örgütün işleyişini koordine etmek, NATO'nun uluslararası kadrosunu yönetmek, Kuzey Atlantik Konseyi'nin toplantılarını ve örgütün önemli komitelerinin çoğunu yönetmekle sorumludur. NATO Askeri Komitesi dışında, NATO'nun sözcüsü olarak da hareket eder. Genel Sekreterin askeri komutada rolü yoktur; siyasi, askeri ve stratejik kararlar nihayetinde üye ülkelerin yetkisindedir. NATO'nun en üst düzey yetkililerinden biri olan genel sekreter, NATO Askeri Komitesi Başkanı ve yüksek müttefik komutanı ile birlikte çalışır.[1]
Şu anki Genel Sekreter, 1 Ekim 2014 tarihinde göreve başlayan eski Norveç Başbakanı Jens Stoltenberg'dir. Stoltenberg'in genel sekreter olarak görev süresi dört yıl daha uzatılarak NATO'yu 30 Eylül 2022'ye kadar yönetecekti. 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali nedeniyle görev süresi bir yıl daha uzatıldı.[2][3][4][5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 9. maddesi, NATO üyelerinden "her birinin temsil edildiği bir Konsey kurmalarını" gerektirir. Bu nedenle Kuzey Atlantik Konseyi oluşturuldu. İlk olarak Konsey, NATO üyelerinin dışişleri bakanlarından oluşuyordu ve yıllık olarak toplanıyordu. Mayıs 1950'de, günlük bazda daha yakın koordinasyon isteği, Londra'da sürekli olarak bulunan ve örgütün çalışmalarını denetleyen Konsey müsteşarlarının atanmasına yol açtı. Müsteşarlar, Kuzey Atlantik Konseyi içinde tam karar alma yetkisine sahiptiler, ancak çalışmaları NATO dışişleri bakanlarının ara sıra toplandığı toplantılarla desteklendi. Müsteşarların başkanı, "örgütü ve çalışmalarını yönlendirme" sorumluluğunu taşıdı, bunun içerisinde tüm sivil ajanslar da vardı.[6][7][8][9]
Konsey müsteşarları, ilk kez 25 Temmuz 1950'de toplandı ve Amerika Birleşik Devletleri müsteşarı Charles Spofford'u başkanları olarak seçtiler. Konsey müsteşarlarının kurulmasının hemen ardından çeşitli önemli örgütsel değişiklikler gerçekleşti, en önemlisi tek bir Yüksek İttifak Komutanı altında birleşik bir askeri komuta yapısının oluşturulması oldu. Bu birleşme ve NATO'ya yönelik artan zorluklar, örgütün kurumlarında hızlı bir büyümeye neden oldu ve 1951 yılında NATO, bürokrasisini basitleştirmek ve merkezileştirmek amacıyla yeniden düzenlendi. Konsey müsteşarları, örgütün bir parçası olarak, hükûmetlerini dış politika ile sınırlı olmayan, savunma ve maliye dahil tüm konularda temsil etme yetkisi verildi ve bu, onların gücünü ve önemini büyük ölçüde artırdı.[10][11][12]
Müsteşarların yetkileri arttıkça ve örgütün boyutu büyüdükçe, NATO Geçici Konsey Komitesi'ni, W. Averell Harriman başkanlığında kurdu. Bu grup, NATO'nun bürokrasisini yönetmek üzere Paris'te resmi bir sekreteryayı oluşturdu. Komite ayrıca "NATO'nun ajanslarının güçlendirilmesi ve koordine edilmesi gerektiğini" tavsiye etti ve Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı dışında ittifakın en üst liderinin kim olması gerektiğine vurgu yaptı. Şubat 1952'de Kuzey Atlantik Konseyi, örgütün tüm sivil kurumlarını yönetmek, sivil personelini kontrol etmek ve Kuzey Atlantik Konseyi'ne hizmet etmek üzere genel sekreterlik pozisyonunu kurdu.[13][14][15]
Lizbon Konferansı'ndan sonra NATO ülkeleri, genel sekreterlik rolünü doldurabilecek bir kişi aramaya başladı. İlk olarak bu pozisyon, Amerika Birleşik Devletleri'nde Britanya'nın büyükelçisi olan Oliver Franks'a teklif edildi, ancak o teklifi reddetti. Daha sonra, 12 Mart 1952'de Kuzey Atlantik Konseyi, İkinci Dünya Savaşı'ndan gelen bir general ve Britanya kabinesinin İngiliz Milletler Topluluğu İlişkileri Bakanı olan Hastings Ismay'ı genel sekreter olarak seçti. Sonraki genel sekreterlerin aksine, Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı olarak görev yapmayan Ismay, Konseyin başkan yardımcısı olarak atanmıştır ve Spofford hala başkan olarak görevine devam etmiştir. Ismay, savaştaki yüksek rütbesi ve "Churchill'in yanında... en yüksek Müttefik Konseylerde" oynadığı rol nedeniyle seçildi. Hem bir asker hem de bir diplomat olarak, bu pozisyon için eşsiz niteliklere sahip olduğu kabul edildi ve tüm NATO ülkelerinin tam desteğini aldı.[16][17]
Spofford NATO'dan emekli olduktan sonra Kuzey Atlantik Konseyi'nin yapısı tekrar değiştirildi. Konsey üyelerinden biri yıllık olarak Kuzey Atlantik Konseyi Başkanı olarak seçildi (bu genellikle sembolik bir rol idi) ve genel sekreter resmen Konsey'in Başkan Yardımcısı ve toplantıların başkanı oldu. Ismay, genel sekreter olarak görev yapmaya devam etti ve Mayıs 1957'de emekli oldu.[18][19]
Ismay'dan sonra ikinci genel sekreter olarak göreve gelen Paul-Henri Spaak, uluslararası bir diplomat ve Belçika'nın eski başbakanı idi. Ismay'ın aksine, Spaak'ın askeri deneyimi yoktu, bu nedenle atanması "Atlantik İttifakı'nın askeri yönünün vurgusunun azaltılması" anlamına geliyordu. Aralık 1956'da Kuzey Atlantik Konseyi'nin NATO dışişleri bakanlarının bir oturumunda Spaak'ın atamasını onayladığında, Konsey aynı zamanda genel sekreterin örgütteki rolünü genişletti. İttifak içi ilişkileri geren Süveyş Krizi'nin büyük etkisiyle Konsey, genel sekretere "bir anlaşmazlıkla ilgili üye hükümetlerine herhangi bir zamanda bilgi sunma ve onaylarıyla soruşturma, arabuluculuk, uzlaşma veya tahkim prosedürlerini başlatma veya kolaylaştırma yetkisi" veren bir karar aldı.[20][21]
NATO Genel Sekreterleri listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]NATO ülkeleri ilk genel sekreteri 4 Nisan 1952'de seçti. O zamandan beri resmi olarak on iki farklı diplomat genel sekreter olarak görev yaptı. Sekiz farklı ülke temsil edildi, üç genel sekreter Birleşik Krallık'tan, üçü Hollanda'dan, ikisi Belçika'dan, birer tanesi de İtalya, Almanya, İspanya, Danimarka ve Norveç'ten seçildi. Ayrıca, atamalar arasındaki dönemlerde üç kez vekaleten genel sekreter tarafından geçici olarak dolduruldu.
PortreName | Görev başlangıcı | Görev bitişi | Party | Temsil ettiği ülke | |
---|---|---|---|---|---|
(1887–1965) | {{{adı}}}Birleşik Krallık | ||||
(1899–1972) | {{{adı}}}Belçika | ||||
(1897–1979) [a] | {{{adı}}}Hollanda | ||||
(1897–1980) | {{{adı}}}İtalya | ||||
(1911–2002) | {{{adı}}}Hollanda | ||||
(1919–2018) | {{{adı}}}Birleşik Krallık | ||||
(1934–1994) [b] | {{{adı}}}Almanya | ||||
(1934–2018) | {{{adı}}}İtalya | ||||
(born 1938) [c] | {{{adı}}}Belçika | ||||
(1934–2018) | {{{adı}}}İtalya | ||||
(born 1942) | {{{adı}}}İspanya | ||||
(born 1946) [d] | {{{adı}}}Birleşik Krallık | ||||
(born 1940) | {{{adı}}}İtalya | ||||
(born 1948) [e] | {{{adı}}}Hollanda | ||||
(born 1953) | {{{adı}}}Danimarka | ||||
(born 1959) | {{{adı}}}Norveç |
NATO Genel Sekreter Yardımcıları listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]# | Genel Sekreter Yardımcısı | Temsil ettiği ülke | Görev süresi |
---|---|---|---|
1 | Jonkheer van Vredenburch | Hollanda | 1952–1956 |
2 | Baron Adolph Bentinck | 1956–1958 | |
3 | Alberico Casardi | İtalya | 1958–1962 |
4 | Guido Colonna di Paliano | 1962–1964 | |
5 | James A. Roberts | Kanada | 1964–1968 |
6 | Osman Esim Olcay | Türkiye | 1969–1971 |
7 | Paolo Pansa Cedronio | İtalya | 1971–1978 |
8 | Rinaldo Petrignani | 1978–1981 | |
9 | Eric da Rin | 1981–1985 | |
10 | Marcello Guidi | 1985–1989 | |
11 | Amedeo de Franchis | 1989–1994 | |
12 | Sergio Balanzino | 1994–2001 | |
13 | Alessandro Minuto Rizzo | 2001–2007 | |
14 | Claudio Bisogniero | 2007–2012 | |
15 | Alexander Vershbow | ABD | 2012–2016 |
16 | Rose Gottemoeller | 2016–2019 | |
17 | Mircea Geoană | Romanya | 2019–günümüz |
Sorumluluklar
[değiştir | kaynağı değiştir]NATO Genel Sekreteri, NATO'nun üst düzey karar alma organlarının birçoğunu yönetir. Kuzey Atlantik Konseyi'nin yanı sıra, Savunma Planlama Komitesi ve Nükleer Planlama Komitesi gibi NATO'nun önemli askeri kuruluşlarının başkanlığını yapar. Ayrıca, Avro-Atlantik Ortaklık Konseyi'ni, Akdeniz İşbirliği Grubu'nu, Sürekli Ortak Konsey ve NATO-Ukrayna Komisyonu'nun Ortak Başkanı olarak görev yapar.
NATO Genel Sekreteri, NATO'nun personelini yönetir. Genel Sekreter, kuruluşun Uluslararası Kadrosu ve Genel Sekreterlik Ofisi'ni yönlendirir. NATO Genel Sekreteri aynı zamanda kendi özel bürosunu da yönetir. Tüm bu birimler, NATO'nun tüm üyelerinden personel çeker, bu nedenle NATO Genel Sekreteri dikkatli bir şekilde koordine etmelidir. Görevlerinde yardımcı olması için NATO Genel Sekreteri tarafından atanmış bir yardımcısı da bulunur.[31] NATO'nun yapısı:
- Renkler: Bağlı olduğu birime tavsiye ve destek sağlar
Seçilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel Sekreterin seçimi için resmi bir süreç bulunmamaktadır. NATO üyeleri genellikle bir sonraki göreve kimin atanması gerektiği konusunda bir konsensüse varırlar. Bu prosedür genellikle resmi olmayan diplomatik kanallar aracılığıyla gerçekleşir, ancak yine de tartışmalı olabilir. 2009'da Türkiye'nin vetosu nedeniyle Anders Fogh Rasmussen'in Genel Sekreter olarak seçilmesi konusunda tartışma çıkmıştır.[32]
NATO'nun en üst askeri yetkilisi, Avrupa Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanıdır, geleneksel olarak bir Amerikalıdır ve Genel Sekreter ise geleneksel olarak bir Avrupalıdır. Bununla birlikte, NATO'nun şartnamesinde, bir Kanadalı veya Amerikalının Genel Sekreter olmasını engelleyecek herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.[33]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Brosio, Manlio (1969). NATO: Facts and Figures. NATO Information Service.
- Ismay, Hastings (1954). NATO: The First Five Years. NATO.
- Fedder, Edwin (1973). NATO:The Dynamics of the Alliance in the Postwar World. Dodd, Mead & Company. ISBN 0-396-06621-6.
- ^ NATO Secretary General 17 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NATO.
- ^ Adomaitis, Nerijus; Solsvik, Terje; Baczynska, Gabriela (24 Mart 2022). "Stoltenberg extends NATO term by a year amid Ukraine crisis". Reuters (İngilizce). 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022.
- ^ LORNE, COOK (4 Temmuz 2023). "NATO again extends Secretary-General Stoltenberg's mandate, seeking safe familiarity". THE TIMES OF ISRAEL (İngilizce). 13 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023.
- ^ "Nato names Stoltenberg next chief". BBC. 28 Mart 2014. 30 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014.
- ^ "NATO allies extend Stoltenberg's term as secretary-general". www.politico.eu. 28 Mart 2019. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.
- ^ "15th - 18th May: London". NATO Final Communiques 1949-1974. NATO Information Service. s. 56.
- ^ "The North Atlantic Treaty". 30 Ocak 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023.
- ^ Ismay, Lord. "NATO-The first 5 years 1949-1954". s. 24. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023.
- ^ Ismay, p. 28
- ^ Ismay, p. 41
- ^ Ismay, p. 31
- ^ Ismay, p. 37
- ^ Ismay, p. 48
- ^ Ismay, p.44
- ^ Ismay, p.46
- ^ Daniel, Clifton (13 Mart 1952). "Ismay Named Civilian Chief of Atlantic Pact Organization". The New York Times.
- ^ "Resolution on the Appointement of Lord Ismay". 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2023.
- ^ Brosio, p. 39
- ^ Fedder, p. 10
- ^ "11th-14th December: Paris". NATO Final Communiques 1949-1974. NATO Information Service. s. 104.
- ^ "Spaak for Ismay". The Washington Post. 16 Aralık 1956.
- ^ Cook, Don (3 Nisan 1964). "Resignation announced by Stikker". The Washington Post.
- ^ Marshall, Andrew (15 Ağustos 1994). "Hunt is on to find new Nato chief". The Independent. Londra. 26 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009.
- ^ Whitney, Craig (21 Ekim 1995). "Facing Charges, NATO Head Steps Down". The New York Times. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009.
- ^ Smith, Craig (23 Ocak 2003). "NATO Secretary General to Leave His Post in December After 4 Years". The New York Times. 17 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009.
- ^ "Jaap de Hoop Scheffer". Newsmakers (1). Thomson Gale. 1 Ocak 2005.
- ^ Crouch, Gregory (23 Eylül 2003). "NATO Names a Dutchman To Be Its Secretary General". The New York Times. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009.
- ^ "NATO Chief Steps Down". The New York Times. 18 Aralık 2003. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009.
- ^ Crouch, Gregory (6 Ocak 2004). "New NATO Chief Takes Over". The New York Times. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2009.
- ^ "NATO Who's who? – Deputy Secretaries General of NATO". NATO. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2012.
- ^ "Civilian Organisation and Structures: The Secretary General". www.nato.int. 31 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.
- ^ Kardas, Saban. "Ankara Debates Rasmussen's Candidacy for NATO Secretary-General". The Jamestown Foundation. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.
- ^ "NATO Secretary General: How is he or she selected and for how long". 17 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2023.
- ^ Stikker resigned from his position a year early due to poor health.[22]
- ^ Wörner died in office on August 13, 1994, of cancer. The Deputy Secretary General, Sergio Balanzino, took over his daily responsibilities for the last several months of his life and then became acting Secretary General upon his death until the appointment of Willy Claes.[23]
- ^ Claes resigned as Secretary General after a bribery scandal, centering on his actions in the Belgian cabinet in the 1980s. After his resignation, Deputy Secretary General Sergio Balanzino served as acting Secretary General until the appointment of Javier Solana.[24]
- ^ George Robertson announced in January 2003 that he would be stepping down in December.[25] Jaap de Hoop Scheffer was selected as his successor, but could not assume the office until January 2004 because of his commitment in the Dutch Parliament.[26] Robertson was asked to extend his term until Scheffer was ready, but declined, so Minuto-Rizzo, the Deputy Secretary General, took over in the interim.
- ^ Scheffer was named Secretary General of NATO effective January 1, 2004,[27] but he did not take office until January 5, 2004.[28][29]