Piknik - Vikipedi

Piknik, bir günübirlik gezi sırasında, açık havada uygun bir ortamda - genellikle park, göl kenarı veya ilginç bir manzaraya sahip herhangi bir doğal ortamda- gerçekleşen yeme ve eğlenme amaçlı etkinlik.

Günümüzde dünyanın her yerinde farklı piknik kültürleri mevcuttur.^[1] Bazen yiyeceklerin pişirilmesi - örneğin mangal yapılması- pikniğin bir parçasıdır. Özellikle kalabalık pikniklerde açık hava oyunları veya başka eğlenceler gerçekleştirilir.

Kelimenin kökeni, Fransızcada "gagalamak, bir tutam alma" anlamındaki piquer fiilinden türetilmiş olan ve "kırda hafif yemek" anlamına gelen "pique-nique" kelimesidir.^[2] Piknik kelimesi 18. yüzyılda ortaya çıkmış olmakla birlikte, "piknik" kavramının Orta Çağ'dan beri var olduğu, günümüzdeki pikniklerin geçmişinin varlıklı kimselerin düzenledikleri av partilerine dayandığı iddia edilmiştir.^[3]

18. yüzyıl Fransa'sında piknik, bir açık hava etkinliği değil, kapalı mekanda yapılan ve herkesin yiyecek-içecek getirip sohbet ettiği bazen müzik ve dansın da olduğu bir etkinlikti. Fransız Devrimi sırasında İngiltere'ye kaçan Fransız aristokratlar yoluyla piknik yapma, İngiliz aristokratlar arasında yayıldı.^[4] Viktorya Çağı İngilteresi'nde piknik, üst sınıfların masa, sandalye, peçeteler, kristaller ve hizmetçilerini götürdükleri bir etkinlikti ve bir statü sembolü idi;^[4] Tren, bisiklet ve otomobillerin yaygınlaşması ile piknik mekanlarına gitmek kolaylaştı; işçi sınıfı arasında da yaygınlaştı. Piknik, çok daha sade ve basit bir hale dönüştü.^[3]

Barışçıl bir sosyal aktivite olan pikniğin bir siyasi protesto aracına dönüştüğü eylemler de görülmüştür. Bu tür olayların en bilineni, 1989 yılında Macaristan ile Avusturya sınırında düzenlenen Pan-Avrupa Pikniğidir. 19 Ağustos'ta Macaristan'da bulunan Sopron'daki "Pan - Avrupa Pikniği" isimli bir etkinlikte iki ülke arasında yıllardır kapalı olan sınır kapısının birkaç saatliğine sembolik olarak açılması planlandı. Buluşmaya yaklaşık 15bin kişi katıldı. Birçok Doğu Almanya vatandaşı bu etkinliği Avusturya'ya kaçış için kullandı. Bu olayın, üç ay sonra Berlin Duvarı'nın yıkılışını hazırladığı ve Doğu Bloku'nun Batı'ya açılmasında önemli bir dönüm noktası olduğu kabul edilir.^[5][6]

Arjantin'de Noel tatilinde piknik yapmak yaygındır. Deniz kıyısında veya evlerinin bahçesinde ızgara veya kavrulmuş keçi, hindi veya domuz eti tüketilir.^[1]

Avustralya'da, piknik yapmak için özel bir bayram vardır: Ağustos ayının ilk Pazartesi günü "Demiryolu Mirası Piknik Günü" olarak kutlanır. Pazartesi tatil olduğu için aileler piknik yapıp halat çekme, dans etme, şarkı söyleme gibi eğlencelerle dolu uzun bir hafta sonu tatili geçirme imkanı bulur.^[1] 19. yüzyılda demiryolu işçileri ve kamu çalışanlarının başlattığı bu gelenek, bir ara kesintiye uğramış olsa da 1930'lardan beri kesintisiz yaşatılmaktadır.

Japonya'da bahar mevsiminde sakuraların açmasını ve hanamiyi (çiçek seyretme festivali) kutlamak için piknik yapmak, çok yaygındır. Evde hazırlanmış yiyecekler veya dışarıdan satın alınan atıştırmalıklar tüketilir. Orta Çağ'da aristokratların sakuraların açması üzerine geleneksel waka şiirleri yazma adetleri, zamanla halk tarafından benimsenmiş ve kiraz ağaçları altında piknik yapmaya dönüşerek yaygınlaşmıştır.^[7]

Türkiye'de piknik yapmak yaygındır. Piknikçiler rahat etmek için piknik alanına kilim ve minderler; oyunlar için top, ip gibi malzemeler; evde hazırlanmış sarmalar, tatlılar ve mangal yapıp pişirmek için et getirir.^[1]

Francisco de Goya'nın 1776 tarihli Picnic En La Ribera Del Manzanares (Manzanare Kıyısında Piknik) tablosu, pikniğin resmedildiği ilk tablolardandır.^[8] Piknik o devirde lüks bir etkinlikti ancak tabloda nehir boyunda piknik yapan alt sınıftan insanlar gösterilmiştir; basit yaşam fantezisini yansıttığı düşünülür.

ABD'li manzara ressamı Thomas Cole'un, 1846 tarihli A Pic-Nic Party adlı tablosunda da "doğa ve uygarlığın ideal birleşimi"ni göstermek için bir piknik sahnesi resmedilmişti.

Piknik yapan insanları gösteren en önemli tablolardan birisi, Edouard Manet'in Le Déjeuner sur l'Herbe (Kırda Öğle Yemeği) adlı 1862 tarihli tablosudur. Çıplak bir kadın ve iki giyinik erkeğin kırda piknik yaparken betimlendiği eser, çağdaş sanatın ilk örneklerinden kabul edilir. Bu esere yanıt olarak Claude Monet, birkaç yıl sonra kendi Kırda Öğle Yemeği tablosunu çizdi. Onu Cezanne'in 1870 – 1871 yılları arasında çizdiği Kırda Öğle Yemeği Tablosu izledi. Picasso, 1961 yılından itibaren tablonun pek çok farklı versiyonunu (27 farklı tablo, 140 eskiz, üç karton maket) yaptı.^[9]

19. yüzyılda Paris modern resmiyle benzer şekilde Türk resim sanatında da sıklıkla İstanbul'daki Küçüksu, Göksu, Kurbağalıdere, Kuşdili gibi mesire yerleri resmedilmiştir.^[10] Osmanlı sarayında Adile Sultan’ın resim öğretmenliğini yapan Müfide Kadri'nin saray yaşamını belgeleyen "Mesirede Ud Çalan Kadınlar" adlı yapıtı örnek verilebilir.^[11] Bu tabloda dört kadın, toprak bir patikayla arkaya doğru açılan ormanlık bir alanda, çiçekler içinde resmedilmiştir.^[10]

İngiliz grafiti sanatçısı Banksy'nin 2005 tarihli Piknik adlı duvar resmi ise, her zaman doğa ile uygarlık arasında bir köprü olarak düşünülmüş olan pikniği tam tersine doğa ile uygarlığın ayrımını göstermek üzere ele alır^[8] Eser, günümüzün modern piknikçileri ile avcı-toplayıcılar arasındaki aşılmaz mesafeyi gözler önüne serer.

William Inge'nin Pulitzer ödüllü oyunundan uyarlanan 1955 yapımı Piknik filmi, 1956 yılında gerçekleşen 28. Akademi Ödülleri'nde En İyi Film Akademi Ödülü dahil olmak üzere altı dalda ödüle aday gösterilmiş ve iki dalda ödül kazanmış bir filmdir.

Peter Weir'in yönettiği 1975 yapımı Hanging Rock'ta Piknik, sevgililer gününde öğretmenleriyle birlikte bir jeolojik kalıntıyı görmeye giden kız öğrencilerin başından geçenler üstünedir.

Gurinder Chadha'nın yönettiği, 1993 yapımı Bhaji Plajda filmi, İngiltere'deki bir grup Hint kökenli kadının Birmingham'dan Blackpool'a yaptığı günübirlik gezi hakkındadır.

18. yüzyıl Türk edebiyatında, özellikle Lale Devri'nde İstanbul'da mesire yerlerinde renk renk feraceleri ve yaşmakları ile gezintiye çıkmış hanımlar, sevgili ile yapılan kayık sefaları, fidanlık seyri, bahçe gezintisi devrin şairleri tarafından sıklıkla işlenen konulardır.^[12]

İngiliz romancı Jane Austen'in Emma adlı romanının en bilinen sahnelerinden birisi, Boxhill Tepesi'ndeki piknik sahnesidir.^[13] Güzel manzaralı Boxhill tepesindeki piknik sırasında Emma düşüncesizce konuşarak Bayan Beates'i küçük düşürür ve Bay Knightley'i kızdırır. Bu olay, romanın düğüm noktalarındandır.

Türk edebiyatında Osmanlı toplumundaki batılılaşmayı ele alan romanlarda, roman kahramanların boş zamanlarını geçirdikleri, yalnızlıklarını doldurmaya uğraştıkları mekânlar; Göksu, Kâğıthâne gibi mesire yerleridir.^[14] Örneğin Recaizade Mahmut Ekrem'in Araba Sevdası (1896) adlı romanında, eserin kahramanı Bihruz Bey'in Çamlıca Tepesi'nde yeni açılan bir mesire yerinde genç bir hanımla tanışması anlatılır.^[15]

Kenya Dağı’nda Piknik Yok, II. Dünya Savaşı sırasında İngilizlerin elindeki Etiyopya'da bir esir kampında tutulan İtalyan amatör dağcı Felice Benuzzi'nin, Kenya Dağı'nda piknik yapıp kampa geri dönme girişimini anlatan bir eserdir.^[16]

Tüm dünyada oyunları en çok sahnelenen İspanyol yazarlardan Fernando Arrabal'in ilk eseri olan Cephede Piknik adlı oyunda, tanımlanmayan bir savaş sırasında Tepán çifti, oğulları Zapo ve düşman askeri Zepo'nun cephede yaptıkları piknik anlatılır.^[17]

Açık havada yemek