Saab 37 Viggen - Vikipedi

JA 37 Viggen
TürüAvcı - Bombardıman
Ulusal köken İsveç
ÜreticiSAAB
İlk uçuş8 Şubat 1967
Hizmete giriş21 Haziran 1971
Hizmetten çıkış25 Kasım 2005
Üretim sayısı329

Saab 37 Viggen (The Tufted Duck (Tepeli Patka)) [1] İsveçli uçak üreticisi Saab tarafından tasarlanmış ve üretilmiş tek koltuklu, tek motorlu çok amaçlı bir savaş uçağıdır. Viggen, kanart donanımına sahip seri üretime giren ilk uçaktır.[2] Aviyonikleri için entegre devrelere sahiptir ve dijital merkezi bilgisayarı kendisiyle beraber havada taşıyan ilk uçaktır. Bu özelliklerle, piyasaya sürüldüğü sırada Avrupa'nın en modern/gelişmiş savaş uçağı olarak değerlendirilir. Dijital merkezi bilgisayar, türünün ilk örneğiydi. Daha önce bir navigatör/yardımcı pilot gerektiren görevleri otomatikleştiriyor ve üstleniyordu. Başka birkaç görevin yanı sıra, yüksek hızları ve düşük tepki süreleriyle saldırıları başarılı veya başarısız olarak niteliyor ve taktiksel durumlarda idareyi kolaylaştırıyordu. Bu sistem, 1981 yılında Panavia Tornado'nun operasyonel hizmete girmesine kadar geride bırakılamamıştır.[3]

Taarruz uçağı Saab 32 Lansen'in ve savaş uçağı Saab 35 Draken'in yerini alacak bu uçağı geliştirmek üzere, 1950'lerde çalışmalara başlandı. Saab'ın tasarım ekibi, uçağı İsveç'in STRIL-6 ulusal elektronik hava savunma sistemi ile birlikte çalışan entegre bir silah sistemi olarak üretmeye çalışmanın yanı sıra, nispeten radikal bir delta kanat konfigürasyonunu tercih etti. Ayrıca uçak, 500 metre kadar kısa pistlerden çalıştırılmak üzere tasarlandı. Çalışmaya, İsveç'in hem tasarımını, hem de üretimini hızlandırmak için gelişmiş ABD havacılık teknolojisine erişimini sağlayan " 37-ek " yardımcı oldu.[4] Uçağın aerodinamik tasarımı ise 1963'te tamamlandı. Prototip versiyon, ilk uçuşunu 8 Şubat 1967'de gerçekleştirdi. İsveç hükûmeti, 21 Haziran 1971'de İsveç Hava Kuvvetleri'nde hizmete giren uçaklar olacak 175 Viggen'lik ilk parti siparişini ertesi yıl verdi.

İlk AJ 37 modeli hizmete girdiğinde bile Saab, Viggen'in diğer varyantları üzerinde aktif olarak çalışıyordu. Bunlar; avcı bombardıman / taarruz uçağı AJ 37, havadan keşif uçağı SF 37, deniz devriye uçağı / su üstü karşı savunma uçağı SH 37 ve iki koltuklu eğitim uçağı Sk 37 olmak üzere Viggen'in birkaç farklı varyantı olarak üretilecekti. 1970'lerin sonlarında, her türlü hava koşuluna uygun önleme / taarruz uçağı olan JA 37 varyantı tanıtıldı. Viggen'i diğer ülkelere ihraç etme girişimlerinde de bulunuldu, fakat bunlar başarısızlıkla sonuçlandı. Kasım 2005'te son Viggen'lerin yerini daha yeni ve daha gelişmiş Saab JAS 39 Gripen'lere bırakması için uçağın tek operatörü olan İsveç Hava Kuvvetleri tarafından hizmetine son verildi.

İsimlendirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Viggen, İsveççe iki anlama sahip vigg kelimesinin belirtme halidir. Saab'a göre uçağın adı her iki anlamı da içeriyor.

İlk anlam, İsveç'te yaygın küçük bir dalıcı ördek olan püsküllü ördeğin İsveççe adıdır. Bu anlamda ayrıca uçağın kanart konfigürasyonuna bir referans görevi de görür; çünkü "kanart", Fransızca ördek anlamına gelir.

Vigg, aynı zamanda åskvigg, "yıldırım" (gök gürültüsü kaması), anlamına gelir. Bu ismin etimolojisi, İskandinav folklorunda "åskviggar" olarak adlandırılan gök taşlarından gelir. Ayrıca, İskandinav tanrısı Thor'un savaş çekici Mjölnir ile devleri avlarken yaptığı yıldırım çarpmalarından geldiği de söylenir.[5]

Geliştirilme Aşaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uçağın Temelleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Viggen, başlangıçta taarruz rolünde Saab 32 Lansen'in yerine geçecek şekilde geliştirildi. Fakat ilerleyen süreçte, avcı uçağı Saab 35 Draken'in yerine geçecek şekilde değiştirildi.[6][7] 1955 yılında, dünyanın aerodinamik açıdan en gelişmiş savaş uçağı Draken ilk uçuşunu gerçekleştirdiği sırada, İsveç Hava Kuvvetleri zaten yeni nesil savaş uçaklarına ihtiyaç duymaya başlamıştı. Oluşturulan ihtiyaç listesinin zorlayıcı gereksinimlerinden dolayı, uzun bir geliştirme süresi öngörülüyordu.[8][9] 1952 ile 1957 yılları arasında, çalışmalarda Fin uçak mühendisi Aarne Lakomaa da yer almıştır, Viggen'in nasıl olması gerektiğine dair ilk çalışmalara başlandı. Bu çalışmalarda; tek ya da çift motorlu, geleneksel ya da kanatlar dahil olmak üzere delta kanatlı 100'den fazla farklı konfigürasyon incelendi. Ayrı kalkış motorlarına sahip VTOL tasarımları bile düşünüldü, ancak mütabık olmayacağı belirlendi.[6][9][10]

Başlangıçtan beri Viggen, İsveç'in yerli elektronik hava savunma sisteminin en yeni revizyonu STRIL-60 ile birlikte çalıştırılacak entegre bir silah sistemi olarak planlanmıştır. Uçak, bir süre boyunca ülkenin standart platformu olarak kullanıldı. Aynı zamanda tüm taktik görev rollerini etkili bir şekilde yerine getirecek şekilde adapte edilebiliyordu.[8] Diğer gereksinimler arasında alçak irtifalarda süpersonik uçabilme kapasitesi, yüksek irtifada Mach 2 performansı ve düşük hücum açılarında kısa iniş yapma yeteneği (eğreti pistlere zarar vermekten kaçınmak için) yer alıyordu. Uçak, en başından beri çok eğitim almamış personel için onarımı ve servisi kolay olacak şekilde de tasarlandı.[11][12]

Uçağın gereksinimlerinden biri de yalnızca 500 metre uzunluğundaki nispeten kısa pistlerde kullanılabilmesiydi. Bu gereksinim, 1950'lerin sonlarında İsveç Hava Kuvvetleri tarafından tanıtılan Bas 60 sisteminin bir parçasıydı. Kısmen tahrip edilmiş pistlerin kullanılması, STOL kabiliyetini gerekli kılan başka bir faktördü. Bas 60 sistemi, 1970 ve 1980'lerde Bas 90'a evrildi. Bu program ise, 800 metre uzunluğundaki nispeten kısa pistleri içeriyordu.[13] Bu tür operasyonların mümkün kılınması; mütevazi bir iniş hızı, iniş sonrası hızlı yavaşlama, buzlu yüzeylerde ve yan rüzgarlı koşullarda doğru yönlendirilebilme ve kalkışta yüksek ivme olmak üzere birçok gerekliliği beraberinde getirdi.[8]

1960 yılında, Başkan Eisenhower liderliğindeki ABD Ulusal Güvenlik Konseyi, İsveç için güvenlik garantisi ve İsveç'e bir Sovyet saldırısı durumunda asker yardımı sözü verdi. Bununla beraber, askeri teknoloji paylaşımı anlaşması imzalandı. "37-ek " olarak bilinen bu anlaşmada, İsveç'in Viggen'i planlanandan daha hızlı ve ucuz bir şekilde üretmesini mümkün kılan ABD havacılık teknolojisi erişimine izin verildi.[14] İsveç Ulusal Savunma Koleji'nde çalışan Nils Bruzelius'un araştırmasına göre, resmi olarak açıklanmayan bu ABD desteğinin nedeni, İsveç'in doğu kıyısının hemen dışında konuşlandırılan ABD Polaris denizaltılarını Sovyet denizaltı karşıtı uçak tehdidine karşı korumaktı.[14] Ancak Bruzelius'un bu teorisi Simon Moores ve Jerker Widén tarafından çürütüldü.[15] Bu araştırma, zamansal nedenlerden ötürü de şüphelidir. (Viggen'in saldırı versiyonu 1971'de, avcı versiyonu ise 1978'de faaliyete geçti. O sırada Polaris zaten emekliye ayrılmıştı.)

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Nilsson, Axel (13 Ocak 2012). "JAS 39 Gripen − Milestones". Projects. Swedish Defence Materiel Administration. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2014. Swedish naming of aircraft 
  2. ^ Fredriksen 2001, p. 279.
  3. ^ Zorro, Mario H. (8 Mayıs 2016), "Saab S37 Viggen", Plane Encyclopedia, 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Nisan 2024 .
  4. ^ "Hemliga atomubåtar gav Sverige säkerhetsgaranti" [Secret nuclear submarines gave Sweden security guarantee] (PDF), Framsyn (İsveççe), SE: The Swedish Defence Research Agency (1), 2005  [ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ "Saab history, Saab 37 Viggen". history.saab.com. 13 Ekim 2020. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  6. ^ a b Saab 37 Viggen – utvecklingen av ett Nytt Enhetsflygplan för det Svenska Flygvapnet 1952–1971: Sett ur en Aerodynamikers Perspektiv [Saab 37 Viggen – Development of a New Unitary aircraft for the Swedish Air Force 1952–1971: From an Aerodynamicist's View], Småskrift (İsveççe) (2), Stockholm: Svenska mekanisters riksfören, 2002, ISBN 91-631-2395-9, ISSN 1652-3563  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ "1960s." 29 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Company History, Saab.
  8. ^ a b c Gunston and Gilchrist 1993, p. 243.
  9. ^ a b Field 1974, p. 707.
  10. ^ Warwick 1980, p. 1260.
  11. ^ Ekedahl, Sten, Viggen walkaround, Aircraft resource center, 20 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Nisan 2007  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  12. ^ Bitzinger 1991, p. 18.
  13. ^ Rystedt, Jörgen (20 Nisan 2009). "Flygbassystem 90" (PDF). FHT. NU. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  14. ^ a b "Hemliga atomubåtar gav Sverige säkerhetsgaranti" [Secret nuclear submarines gave Sweden security guarantee] (PDF), Framsyn (İsveççe), SE: The Swedish Defence Research Agency (1), 2005  [ölü/kırık bağlantı]
  15. ^ "En djärv tes utan empiriskt stöd" [A bold claim without empirical support] (PDF), KKrVAHT (İsveççe), SE (4), 2007, 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Saab_37_Viggen&oldid=33106052" sayfasından alınmıştır