Dutlu, Şavşat - Vikipedi

Dutlu
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Dutlu
Dutlu
Dutlu
Dutlu'nun Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeŞavşat
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1370 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam211
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08700

Dutlu, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dutlu köyünün eski adı Svirevani'dir. Gürcüce bir yer adı olan Svirevani'nin (სვირევანი), "çavdarlı" anlamına gelen Svilevani'den (სვილევანი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[3] Svirevani adı Türkçeye Svirevan / Surevan olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca kaynakta Surevan / Svirevan (سورە وان) olarak geçer.[4][5]

Surevani'de kilise kalıntılarının bulunduğu yerin uzaktan görünümü. Fotoğraf: Nikolay Marr, 1904.

Svirevani, tarihsel Gürcistan'ın güneybatısını oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Svirevani Kilisesi ve Svirevani Daranı da bu dönemden kalmış olmalıdır.[6][7]

Svirevani köyü 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre Çıldır Eyaleti'ne bağlı İmerhevi sancağının köylerinden biriydi. Vergi belirleme ve askere alma amacıyla Osmanlı idaresince sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte Svirevani köyünde 47 hanede 143 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun 286 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu sayımda köy Mirliva Hüseyin Bey ile Mirliva Osman Bey'in hisslerine bölünmüştü. Bu iki hisse adına köyde birer muhtar bulunuyordu.[8]

Svirevani köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Surevan (Суреванъ) olarak kaydettiği Svirevani, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Daba nahiyesinin atı köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 228'i erkek ve 225'i kadın olmak üzere, 72 hanede 453 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu sırada köy “Gudalizelar” (Gudalidze), “Davitidzelar” (Davitidze), "Cuvarishev" (Cvarishevi), "Parnuh" (Parnuhi) ve "Çakvelta" mahallelerini kapsıyordu.[9]

Kültür tarihçisi Nikolay Marr 1904 yılında, 951 tarihli Grigol Hantsteli’nin Yaşamı adlı elyazmasında adı geçen Mere Kadınlar Manastırı'nı bulmak için Svirevani köyünde araştırma yapmıştır. Marr o tarihte köyün altı mahalleden oluştuğunu yazar. Bu mahallelerden biri merkez mahallesi, yani Surevani mahallesiydi ve burası İmerhevi nahiyesinin idari merkeziydi. Diğer mahalleler Daviteti ile Parnuhi köyün batı kısmında, yüksek mahalde yer alıyordu. Kutaleti ile Cvarishevi ise, aşağıda yol kıyısında bulunuyordu. Çakvelta da yüksek bir tepedeydi. Svirevani köyü bu bölgede Gürcü dilinin en iyi korunduğu köylerden biriydi. Bununla birlikte Gürcüce konuşanlar Türkçe kelimeler kullanıyorlardı.[10]

Svirevan köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Svirevan Türkiye'ye bırakıldı.[11][12]

Surevani'deki kilise kalıntıları. Fotoğraf: Nikolay Marr, 1904.

Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus göre Svirevan, Şavşat kazasının İmerhevi nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Köyün nüfusu, 333'ü kadın ve 343'ü erkek olmak üzere, 98 hanede yaşayan 679 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte de nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[13] Svirevai veya Surevan Türkçe olmadığı için köyün adı 1925'te Dutlu olarak değiştirildi.[5] Dutlu, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının Meydancık (İmerhevi) nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 871 kişiden oluşuyordu. Dutlu köyü bu nahiyenin idari merkeziydi.[14] 1965 yılına gelindiğinde köyde yaşayan insan sayısı 1.065 kişiye yükselmişti ve bu nüfus içinde 415 kişi okuma yazma biliyordu. Bu tarihten Meydancık nahiyesinin idari merkezi Dutlu değil, Meydancık köyüydü.[15]

Surevani köyünde eski çeşme. Fotoğraf: Nikolay Marr, 1904.

Bugünkü Dutlu köyünde iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Bir köy kilisesi olan Svirevani Kilisesi, köyün doğusunda kayalık bir tepede yer alır. Tek nefli bir kilise olan bu yapıdan günümüze sadece yıkıntıları kalmıştır. İkinci kilise de bir köy kilisesidir ve bugünkü Dutlu köyü sınırları içinde kalan Parnuhi köyüne aittir. Dutlu köyünün kuzeybatı kısmında, küçük bir tepede bulunan kilise tamamen yıkılmıştır. Kilisenin duvar resimleriyle bezenmiş olduğu yıkıntılardaki izlerinden anlaşılmaktadır.[16]

Niko Mari'nin verdiği bilgiye göre Svirevani Kilisesi evlerden uzak, İmerhevi tarafından bakılınca kayalık bir tepede yer alıyordu. Kilisenin olduğu yerden İmerhevi Deresi çok aşağıda bir yerde görünüyordu. Kilise doğu yönünde değil, bulunduğu tepenin konumundan dolayı kuzeydoğu yönünde yerleştirilmişti. Kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzun bir yapı olan kilise dikdörtgen plana sahipti. O tarihte de yıkık durumda olan kilisenin daha çok kuzey duvarı zarar görmüştü. Kilisenin çatı örtüsü de yıkıktı. Buna rağmen Niko Mari o gezisi sırasında İmerhevi tipi kiliseler arasında en iyi durumda olan kilisenin Surevani Kilisesi olduğunu yazar.[17]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dutlu köyü, Artvin il merkezine 94 km, Şavşat ilçe merkezine ise 29 km uzaklıktadır.[18]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 211[2]
2020 211[2]
2019 225[2]
2018 215[2]
2017 235[2]
2016 242[2]
2015 249[2]
2014 171[2]
2013 238[2]
2012 247[2]
2011 248[2]
2010 247[2]
2009 255[2]
2008 257[2]
2007 244[2]
2000 545[18]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Dutlu, Turkey Page". Fallingrain.com. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Şavşat Dutlu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 322. 19 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-407-11-6
  4. ^ Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 83 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
  5. ^ a b "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021. 
  6. ^ Nikolay Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 153-154, 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
  7. ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 59. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
  8. ^ "Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri'nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 34-35, 119-123". 15 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2021. 
  9. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1453". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023. 
  10. ^ Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (შავშეთსა და კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 150-151, 159, 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ISBN 9789941434112.
  11. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023. 
  12. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2023. 
  13. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021. 
  14. ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
  15. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
  16. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 163, 171, ISBN 9789941478178.
  17. ^ Niko Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 153-154 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941434112.
  18. ^ a b "Dutlu Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dutlu,_Şavşat&oldid=33877949" sayfasından alınmıştır