Teoderik - Vikipedi

Büyük Teoderik
Teoderik adına bastırılmış sikke
Ostrogotlar Kralı
Hüküm süresi	471-526
Önce gelen	Odoacer (İtalya kralı olarak)
Sonra gelen	Athalarik
Doğum	454
Ölüm	30 Ağustos 526
Defin	30 Ağustos 526 Ravenna
Eş(ler)i	Audofleda
Çocuk(lar)ı	Amalasuintha
Tam adı Þiudareiks
Hanedan	Amal
Babası	Theodemi
Annesi	Ereleuva
Dini	Ariusçuluk

Büyük Teoderik Latince: Flāvius Theodericus; Yunanca: Θευδέριχος, Theuderikhos; Eski İngilizce: Þēodrīc; Eski Norsça: Þjōðrēkr, Þīðrēkr; (d. 454 – ö. 30 Ağustos 526), Teoderik, 471-493 döneminde Doğu Roma'ya tabi Germen Ostrogotlar kavminin kralı ve 493 - 526 döneminde İtalya'da Ostrogotlar Krallığı kralı.^[1] Vizigotlar'ın Kral naibi ve Doğu Roma İmparatorluğu genel valisi olarak isimlendirilir. Onun Gotça ismi Þiudareiks, "İnsanlar-kral" ya da "insanların kralı" olarak çevrilir.^[2]

Teoderik daha küçük yaşta iken Kuzey Balkanlara feodartii olarak yerleştirilmiş olan Ostrogotlar kavminin kralı Teodemir'in oğludur. Diplomatik rehine olarak Konstantinopolis'te Bizans sarayından gönderilmiş ve orada bir Bizans yüksek seviyeli soylusu gibi yetiştirilmiştir.

472'den beri Doğu Roma için devamlı büyük tehlike arz ediyordu. İmparator Zeno Ostrogotların Konstantinopolis üzerine yürümelerini engel olmak için yüksek yıllık tazminat sağlamakla birlikte ona patrici olma şerefi, Magister Militum rütbesi ve hatta Roma konsülü unvanı vermişti.

481'de Ostrogotlar kavmine ölen eski kral Teomdemir'in yerine oğlu Teodorik seçildi. "Büyük Teodorik" olarak da anılmaya başlandı. İlk iş olarak kavmine oturacak ve gelişecek bir arazi ve ülke aramaya başladı ve Balkan yarımadasında Doğu Roma İmparatorluğu için çok büyük tehlike kaynağı olduğu anlaşıldı.

487'de Bizans İmparatoru Zeno bu tehlikeyi önlemek için uygun bir tedbir buldu. Barbar Germen kavmi olan Herulilerin lideri Odoacer, İtalya'da Batı Roma İmparatoru Romulus Augustus'u 476 yılında tahttan indirip Batı Roma İmparatorluğu'nu yıkıp, kendine İtalya Kralı unvanı alarak İtalya'nın tümünü yönetmeye başlamıştı. Bu kendini tüm Roma İmparatoru olarak gören Doğu Roma İmparatoru Zeno'yu tedirgin etmekteydi. 488'de Büyük Teodorik bir Bizanslı elçi olarak bir diplomatik heyet ile tarafından İtalya'ya gönderildi. Bu diplomatik heyetin amacı İtalya'da kendine İtalya Kralı unvanı verip İtalya'nın tümünü yöneten bir Odoacer'e gözdağı vermek ve onun bu görevden ayrılıp İtalya'nın yönetimini esas yönetim hakkı olan Doğu Roma İmparatorluğu'na terk etmesini istemekti.

Beklendiği gibi Odoacer bu teklifi kabul etmedi ve İmparator Zeno böylece Ostrogot Kralı olan Teodorik'i Odoacer ile savaşıp İtalya'yı almasını; bu bölgeye Ostrogotların göç etmesini ve Bizansa tabi olacak yeni bir Ostrogot Krallığı kurmaya teşvik etti. Teodorik 488'de bu hedefe erişmek için bir askeri kampanyaya başladı. Ostrogotlar önce Gepid kavmini mağlup edip Panonya'yı istila ettiler ve Padanıya'ya girdiler. Ostrogot ordusu Julian Alplerini geçip İtalya'ya girdi. 28 Ağustos 490'da ile Odoacer'in İtalya ordusuna karşı İsonzo Muharebesi'nde galip geldi. Odoacer Verona'ya kaçtı; oranın surlarını pekiştirip savunma mevzileri yaptırdı. Fakat Ostrogotlar ordusu surlar önüne geldiğinde, şehir kalesine kapanacağına, kale önüne çıkıp Ostrogotlar ordusuya bir meydan muharebesi yapmayı tercih etti. 30 Eylül 490'da Verona Muharebesi'ne girişti ve bunda da Odoacer mağlup oldu. Odoacer başkenti Ravenna'ya kaçtı. Teodorik Ostrogot ordusu ile kuzey İtalya yürüdü ve Mediolanum (Milano) ve Pavia'yi eline geçirdi. Mediolanum'da Odoacer'in İtalya ordusunun büyük bir kısmı komutanları general Tufa tarafından Teodorik'e teslim edildi. Tufa'ya inanan Teodorik teslim olan Tufa komutasında en iyi askerî birliklerini Revanna üzerine gönderdi. Fakat Tufa tam bu şehir önünde iken yine taraf değiştirdi ve emrine verilmiş en iyi Ostrogotlar birliklerine saldırıp onları saf dışı bıraktı. Teodorik elindeki Ostrogot birlikleri ile Ticinum (Pavia)'a sığındı. Odoacer ise Ravenna'dan çıkıp Teodorik'i Ticnium'da kuşattı.

Teoderik ve Odoacer böylece birbirleri ile savaşmaktayken Germen asıllı Barbar Germen kavimlerden olan "Burgundililer" kuzey-batı İtalya'da bulunan ve savunmasız kalan Ligürya'ya akın yaparak bu arazileri tahrip edip, büyük ganimet topladılar ve resmen Romalı vatandaşı olan birçok kişiyi köle olarak esaret altına aldılar.

Ağustos 490'da Vizigot Kralı II. Alarik tarihte pek nadir görülecek şekilde Ticinumda muhasara altında bulunan Ostrogotlar Kralı Teodorik'e askeri yardım birlikleri gönderdi. Bu kenti kuşatan Odoaker bunun üzerine kuşatmayı bırakmak zorunda kaldı. Teodorik ve Ostrogotlar ordusu Ticimnum'dan çıkıp Odoacer ordusu peşine düştü. İki ordu 11 Ağustos 490'da Addo Nehri Muharebesi'ne giriştiler. Bu muharebede de Teoderik galip geldi ve Odoaker Ravenna'ya çekildi. Onu takip eden Teodorik ve Ostrogotlar ordusu Revanna'yı kuşatma altına aldı. Fakat Ravenna etrafında bataklıklar ve göller bulunan ve bu nedenle ikmal ve tedariki nispeten kolaylıkla sağlanan çok korunaklı bir savunma mevkii idi. Kuşatma uzadıkça uzadı ve üç yıl kadar sürdü. Ancak 2 Şubat 493'da Ravenna Piskoposu'nun aracılığı ile iki taraf birlikte müzakerelere girip bir barış antlaşması imzaladılar. İtalya Teoderik'in Ostrogot Kralığı ve Odoaker'in İtalya Krallığı arasında ikiye bölündü ve Ravenna her iki kısmın da başkenti olacaktı.

15 Mart 493'te her iki tarafta barışı kutlamak için "Ad Laurentum" sarayında bir ziyafete gittiler. Bu ziyafet sırasında yemekler yendikten sonra şerefe kadehler kaldırıldığı zaman Toeodorik kılıcını çekip Odoaker'in boğazına saplayıp onu şahsen katletti. Aynı gün Teoderik'in verdiği emirler üzerine kan gövdeyi götüren büyük bir katliam uyguladılar. Ostrogot ordusu Ravenna'da bulunan tüm Odoaker ordusu askerlerini teker teker arayıp öldürdü. Odoaker'in karısı, kardeşi ve diğer akrabaları da öldürüldü.

Üç yıl süren savaştan sonra 100.000-200.000 kadar Ostrogot İtalya'ya göç ettirildi. Ravenna başkentli yeni Ostrogot Krallığı'nı kuruldu. Teoderik'in Ostrogot Krallığı İtalya, Sicilya, Dalmaçya ve İtalya'nın kuzeyindeki bazı arazilerde iyice yerleşmiş oldu. Teodorik Ostrogot Krallığı tebaları üzerinde tam hükmü olmakla beraber hukuken Roma vatandaşlığı taşıyan İtalyanlar için Konstantinopolis'te bulunan Doğu Roma İmparatoru'nun naibi olarak hükûmet etmekte idi. Teoderik gerçekte tüm İtalya üzerinde mutlak hükümdar olmakla beraber hayatının sonuna kadar hukuki olarak Roma vatandaşlarına karşı hukuken bir "naiplik" görevi olduğunu devamlı ilan etmekten vazgeçmedi. Böylece Teoderik hukuken aynı topraklar üzerinde yaşayan değişik hukuki statülü, değişik hukuklu, değişik dili olan, Hristiyanlığın iki ayrı mezhebinden olan iki değişik halk kütlesi üzerinde değişik iki hukuki statü ile hüküm sürdü. Bu iki değişik statülü halk arasında nikâh huküne yasaktı. Teoderik aynı zamanda Toulouse şehrinde başkentleri olarak Galya (Fransa) ve İberik Yarımadası'nın üzerinde hükümdarlık yapan Vizigotlar Krallığı'nın da Teodeorik'in damadı olan kral II. Alarik'in ölümüyle onun yerine Vizigot Kralı ilan edilen Teoderik'ik torunu Amalrik için Teoderik naiplik görevini taşıyıp hukuken bu arazileri de yönetimi altında idi.

Teoderik hükûmetinin son yıllarında Franklar ve Burgundililer krallıkları ile yakın müttefiklik kurmak için bir seri diplomatik evlenmeler organize etti. Teoderik böylece tüm Germen kavminden halklar üzerinde bir tek güç olmak istemekteydi. Onun bu hedefi ona gayet önemli diplomatik güçler kazandıracak diye Bizans imparatorluğu tarafından endişe ile karşılanmaya başlandı. Bizans imparatoru, Franklar kralı olan I. Clovis ile müttefiklik görüşmelerine başladı. Bu görüşmelerden ortaya çıkan ittifak Teoderik öldükten sonra Ostrogotların İtalya'da yenilip oradan atılmalarına ufak da olsa bir etki yapmıştır.

Büyük Teorderik'in erkek çocuğu olmamıştı. Kızı Amalasuintha idi. Kızını İberyalı (modern İspanya) bir Vizigotlar Prensi olan Eutharic Cilliga (Latince: Flavius Eutharicus Cillica) ile evlendirmişti. Eutharric Teoderik'e benzer olarak Konstantiopolis'te eğitim görmüştü ve Doğu Roma İmparatorluğu için de Konsül rütbesi ve İmparator I. Justin ile birlikte ""Silahlar Kardeşi" (filius per arma) unvanını taşımaktaydı. Büyük Teoderik Eutharic'i önce eski Ostrogot kraliyet hanedanı olan "Amali" hanedanının bir üyesi olarak kabul etti. Ama Eutharic daha Teoderik yaşamakta iken 522'de öldü. Bunun üzerine Büyük Teoderik kızının yeni doğmuş erkek çocuğu olan Athalrik'i kendine vâris olarak ve Ostrogot Krallığı'nın veliahtı olarak seçti.

Wikimedia Commons'ta Teoderik ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Wolfram, Herwig (2001) Die Goten, Munih: 4. Auflage (Almanca)
• Bury, J. B. (1923) History of the Later Roman Empire [1]2 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce)