Yunanistan sineması - Vikipedi

Yunanistan sineması
Selanik'teki Olympion Sineması
Salon sayısı	370 (2010)[1]
• Kişi başına	100 binde 3.7 (2010)[1]
Üretilen filmler (2010)[2]
Kurmaca	16
Belgesel	2
Seyirci sayısı (2011)[4]
Toplam	11.900.000
• Kişi başına	0,9 (2012)[3]
Gişe hasılatı (2011)[4]
Toplam	$130 milyon

Yunanistan sineması uzun ve zengin bir tarihe sahiptir. Zaman zaman savaş ya da siyasi istikrarsızlık nedeniyle baskıya uğramasına rağmen Yunanistan film endüstrisi iç pazara hakim olmuş ve uluslararası başarıya ulaştı.^[5] Yunan filmlerinin özellikleri arasında dinamik bir konu, güçlü karakter gelişimi ve erotik temaları mevcuttur. Kayıp (1982) ve Sonsuzluk ve Bir Gün (1998) filmleri Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazandı. Beş Yunan filmiyse Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü'ne aday gösterildi.

Yunan filmleri 1900'lerin başlarında ortaya çıkmış olmasına rağmen Yunan-Türk Savaşı'nın bitiminden sonra ilk olgun filmler çekilmeye başlandı.^[6] Dimitris Gaziadis'ın Astero (1929)'su ya da Ahilleas Madras'ın Maria Pentagiotissa (1929)'sı gibi bu dönemdeki filmler, folklorik unsurların bol olduğu duygusal melodramlardan oluştu.^[7] Orestis Laskos'un Dafnis kai Hloi (1931) filmi yurtdışında gösterilen ilk Yunan filmlerinden biridir ve bir Avrupa filminde ilk röntgenlenen çıplak sahneyi içermektedir.^[8] Mihver Devletleri'nin işgâli sırasında Yunanistan film endüstrisi, denizaşırı ülkelere taşınmaya yönelik olan baskıyla mücadele etti.

Yunan İç Savaşı'nın ardından Yunan sineması bir canlanma yaşadı. İtalyan Yeni-Gerçekçiliğinden esinlenen Grigoris Grigoriou ve Stelios Tatasopoulos gibi yönetmenler, bu dönemde profesyonel olmayan aktörlerin kullanıldığı mekânda çalışmalar yaptı. 1950'ler ve 1960'larda Yunan sineması, Cannes'da izlenen Mihalis Kakoyannis'in Stella (1955) filmi ile başlayan altın çağını yaşadı. 1960 filmi Pazar Günü Asla, beş dalda Akademi Ödülleri'me aday gösterilmiş ve başrol oyuncusu Melina Merkuri ise Cannes'da Cannes Film Festivali En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü kazandı. Kakoyannis'in Zorba (1964) filmi üç Akademi Ödülü elde etti.

1967 cuntasının sansür politikaları ve yükselen yabancı rekabet Yunan sinemasında bir düşüşe neden oldu. 1970'lerin ortasında demokrasinin yeniden canlandırılmasından sonra, filmleri sık sık uluslararası ödüllere layık görülen yönetmen Theo Angelopoulos liderliğindeki Yunan film endüstrisi yeniden gelişmiştir. 1980'lerde sanat filmleri sinemasına doğru kayış seyirci sayısında düşüşe neden oldu. 1990'lı yıllarda, Yunan genç film yapımcıları ikonografik motiflerle deneysel filmler yapmaya başladı. 2000'li yılların sonlarında finans krizinin yarattığı finansman sorunlarına rağmen Yorgos Lanthimos'un Köpek Dişi (2009) ile Athina Rachel Tsangari'nin Attenberg (2010) filmleri uluslararası alanda başarılı bulunmd.^[9]

1897 ilkbaharında, Atina Rumları ilk sinemacılık girişimlerini izledi ("bülten"de kısa filmler). 1906'da, Manaki Kardeşler'in Makedonya'da kayıt yapmaya başlamasıyla Yunan sineması doğdu ve Fransız film yapımcısı “Leons”, Atina'nın midi-Olimpiyat oyunlarından (1906 resmi olmayan Olimpiyat oyunları) ilk "Newscast"ı üretti.

Atina'nın ilk sinema salonu bir yıl sonra açıldı ve diğer özel 'projeksiyon odaları' faaliyete başladı. 1910-11'de ilk kısa çizgi filmler, filmlerinin çoğunda da rol alan yönetmen Spiros Dimitrakopoulos tarafından üretildi. 1911'de Kostas Bachatoris, ilk Yunan filmi olarak kabul edilen ve bilinen bir geleneksel aşk hikâyesini ele alan Golfo (Γκόλφω) filmini takdim etti. 1912'de ilk film şirketi (Athina Film) ve 1916'da Asty Film kuruldu.

Birinci Dünya Savaşı sırasında, yapım sadece belgeseller ve haber bültenleriyle sınırlıydı. George Prokopiou ve Dimitris Gaziadis gibi yönetmenler savaş alanından ve daha sonraları Yunan-Türk Savaşı sırasında İzmir yangınının (1922) sahneler çektiler.

Ticari olarak başarı elde edem ilk Yunan filmi, Villar (Nikolaos Sfakianakis) ile Nitsa Philosofou'nun yazdığı, yönettiği ve oynadığı Faliro'nun Kadın Hamamında Villar (Ο Βιλλάρ στα γυναικεία λουτρά του Φαλήρου) filmidir. 1924'te, bir Yunan komedyen olan Michael Michael (1895–1944) kısa film komedileri ortaya koydu.

1926'da Gaziadis, Dag Films'i kurdu ve ilk sesli filmleri çekmeye çalıştı. Bu şirket ilk filmi olan Aşk ve Dalgalar'ı (Eros kai kymata) 1927'de takdim etti ve 1920'lerin sonlarında ve 1930'ların başında orta derecede başarı elde etti. Şirket ağırlıklı olarak, genellikle roman uyarlaması olan tarihi filmler üretmiştir. Dag, Nikos Hatziapostolou'nun Yunan operetine dayanan bir sesli film olan Apaches of Athens'i (Oi Apahides ton Athinon) çekti. Gaziadis ayrıca, "Delphic Idea"nın yeniden canlandırılmasına yönelik genel çabasının bir parçası olarak eşinin desteğiyle Angelos Sikelianos'un bir fikri olan 1927 Delphic Festivalini de filme aldı.

Orestis Laskos (1908–1992) tarafından yönetilen 1931 filmi Daphnis ve Chloe (Δάφνις και Χλόη), Avrupa sinemasının tarihindeki ilk röntgenci çıplak sahneyi içermektedir. Aynı zamanda yurt dışında gösterilen ilk Yunan filmidir. 1932'de Olympia Films, Dimitris Koromilas'ın bir oyununa dayanan The Shepherdess's Lover (Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας) filmini gösterime soktu. Ahilleas Madras, Maria Pentagiotissa (1929) ve Sorcerer of Athens (1931) gibi filmleriyle bu dönemde etkili olan yönetmenlerden biridir.

1930'ların sonlarında, bir dizi Yunan sinemacı, 1936'daki darbenin ardından iktidara gelen Metaxas Rejimi'nin düşmanlığı nedeniyle Yunanistan'ı terk etti. Yunan film endüstrisi Türkiye'de ve daha sonra Mısır'da yeniden göründü. II. Dünya Savaşı sırasındaki Alman işgaline rağmen, Yunan direnişinde faal olan bir film yapımcısı olan Philopemen Finos, Finos Films'i (1942) kurdu ve bu şirket, daha sonra en başarılı Yunan stüdyolarından biri haline geldi. Finos'un en eski prodüksiyonlarından biri olan Kalbin Sesi (Η φωνή της καρδιάς) (1943, Dimitris Ioannopoulos tarafından yönetildi) büyük bir izleyici kitlesi elde etti. Bu dönemde bir başka önemli film olan Alkış (Tιροκροτήματα) (1944, George Tzavellas tarafından yönetildi), Finos'un rakibi Novak Films tarafından çekildi.^[10]Yunanca: Η φωνή της καρδιάςYunanca: Χειροκροτήματα

1944'te Katina Paksinu, Sam Wood tarafından çekilen Çanlar Kimin İçin Çalıyor filmindeki "Pilar" rolüyle En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü ile onurlandırıldı.

1950'ler ve 1960'lar Yunan sinemasının "Altın Çağı" olarak kabul edildi. Bu dönemin yönetmenleri ve oyuncuları Yunanistan'da önemli tarihi figürler olarak kabul edildi ve bazıları uluslararası alanda beğeni elde etti: Mihalis Kakogiannis, Alekos Sakellarios, Melina Mercouri, Nikos Tsiforos, Iakovos Kambanelis, Katina Paxinou, Nikos Koundouros, Ellie Lambeti ve Irene Papas. Film noir unsurları içeren filmlerin sayıca çokluğuyla yılda altmıştan fazla film yapıldı. George Tzavellas'ın yönettiği 1955 filmi Istoria mias kalpikis liras (Η κάλπικη λίρα), Grigoris Grigoriou'nun yönettiği 1951 filmi Bitteres Brot (Πικρό Ψωμί) ile Nikos Kunduros'un yönettiği 1956 filmi O drakos (Δράκος) bu dönemdeki önemli filmler arasındadır.Yunanca: Η κάλπικη λίραYunanca: Πικρό ΨωμίYunanca: Δράκος

Finos Film ve yönetmen Alekos Sakellarios, 1950'lerin sonlarında çeşitli filmlerde işbirliği yaptı. Bu işbirliği sonucunda The Hurdy-Gurdy (Φτώχεια και Φιλότιμο, 1955) ve devam filmi Laterna, ftoheia kai garyfallo (Λατέρνα, 1958) ve I theia apo to Chicago (Η Θεία από το Σικάγο, 1957) ile Maiden's Cheek (Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο, 1959) gibi filmler ortaya çıkmıştır.

Mihalis Kakoyannis'in yönettiği ve Iakovos Kambanelis'in yazdığı 1955 filmi Stella, Cannes'da gösterildi ve Yunan sinemasını "altın çağına" taşıdı.  Filmde rol alan Melina Merkuri, gösterime katılan Amerikalı gurbetçi yönetmen Jules Dassin ile Cannes'da tanıştı ve bu tanışma evlenmeyle sonuçlandı. Dassin, Merkuri'nin başrolünde olduğu 1960 Yunan filmi Pazar Günü Asla filmini yönetti. Film, Merkuri'nin En İyi Kadın Oyuncu gösterilmesi dahil birkaç dalda Akademi Ödülü'ne aday oldu ve besteci Manos Hacıdakis, En İyi Özgün Şarkı Akademi Ödülü'nü kazandı. Çift, 1967 müzikal sahne uyarlaması olan Illya Darling'de de birlikte çalıştı ve bu oyundaki rolüyle Merkuri, Tony Ödülleri'ne aday gösterildi. Merkuri, Dassin'in yönettiği Topkapı ve Phaedra gibi filmlerde de başrol oynadı ayrıca 1969 Amerikan komedisi Gaily, Gaily filminde de yer aldı.

Anthony Quinn'in başrolünde oynadığı ve Kakoyannis'in yönettiği 1964 filmi Zorba, büyük bir ticari başarı elde etti ve En İyi Yönetmen, En İyi Uyarlanmış Senaryo ve En İyi Film Akademi Ödülleri'ne aday gösterildi. Film, yazar Nikos Kazancakis'in Zorba romanının bir uyarlamasıdır. Bu dönemdeki diğer önemli filmler arasında Antigone (1961), Electra (1962), The Red Lanterns (1963) ve Battlefield Constantinople (1970) yer almaktadır.

Selanik Uluslararası Film Festivali ilk olarak 1960 yılında yapıldı ve daha sonra Yunanistan ve Balkanlar bölgesinden yeni çıkan film yapımcıları için ana vitrin haline geldi. Festival, hem uluslararası hem de Yunan filmlerini göstermekte ve en iyi film için "Altın İskender" ödülü verilmektedir.

1969 yılında Costa-Gavras filmi Z, En İyi Yabancı Film ve En İyi Film için Akademi Ödülü'ne aday gösterildi.

1970'lerin ortasındaki diktatörlüğün çöküşünden sonra Yunan filmlerinin üretimi arttı, ancak film endüstrisi yabancı rekabeti ve televizyonun yükselişi ile mücadele etti. Mihalis Kakoyannis'in 1977 filmi Iphigenia, En İyi Yabancı Film dalında Oscar'a aday gösterildi. 1970'ler ve 1980'ler boyunca Theo Angelopoulos, eleştirmenlerce beğeni toplayan bir dizi film yönetti. Bunlar arasında The Travelling Players (1975), The Hunters (1977) ve Voyage to Cythera (1984) yer almaktadır. Sonsuzluk ve Bir Gün filmi 1998 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ile Ekümenik Jüri Ödülü kazandı. Costa-Gavras'ın Kayıp filmi 1982 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazandı. Yönetmen Costas Ferris'in 1983 filmi Rembetiko, Berlin Uluslararası Film Festivali'nde Gümüş Ayı kazandı.

Sol eğilimli Panhelenik Sosyalist Hareket 1981'de iktidara geldiğinde partinin üyesi Melina Merkuri, Kültür Bakanı olarak atandı. Bu görevindeyken Yunan film endüstrisi için hükûmet desteği aldı ve yurt dışında Yunan sinemasını tanıtmak için ağlar kurdu. Hükûmet fonlarının artmasıyla pek seyirci toplamayan yavaş ilerleyen, serebral sanat filmlerinin baskın olmasına yol açtı.

1990'lı yıllardan itibaren daha genç yönetmenler, orta düzeyde ticari başarıyı getiren daha çağdaş temalı filmlere yöneldiler.^[11] 1999 yılında, televizyon dizisi yazarları Michalis Reppas ve Thanasis Papathanasiou, çağdaş ünlü aktörlerle işbirliği yaparak on yılın en başarılı filmi olan seks tabu komedisi Safe Sex'i yaptı.

1998 yılında, paranın insanlık üzerindeki etkisine dair görsel bir deneme olan Money, A Mythology of Darkness, Vassilis Mazomenos tarafından çekildi ve film, Avrupa'nın ilk üç boyutlu animasyon filmi oldu. Film, hem Yunanistan'da hem de yurtdışında beğenildi, 1999'da Avrupa Fantezi Ödülü'ne (George Melies Ödülü) aday gösterildi ve aynı yıl, Fantasporto'daki jüri özel ödülünü kazandı. Sanatsal deneyimleri ve erken Alman dışavurumculuğunun etkileri ile tanınan Mazomenos, daha sonra Guilt (2009) ve 10. Gün (2012) filmleriyle farklı bir anlatı geliştirdi. Yunanistan'ı harap eden ekonomik krizde acı çeken yedi kişiye odaklanan Lines (2016) filmi eleştirel beğeni aldı ve festivallerde övüldü.

2003 yılında, yönetmen Tasos Boulmetis'in büyük bütçeli filmi Bir Tutam Baharat (Politiki kouzina), Yunanistan'da yılın en başarılı filmi oldu ve gişede 12 milyon avroyu aştı. 2004'te Pantelis Voulgaris'in Gelinler (Nyfes) filmi bir milyondan fazla izleyici tarafından izlendi ve yedi milyon civarı hasılat elde etti. 2007'de en başarılı film Yannis Smaragdis tarafından yönetilen El Greco'ydu.

2009 yılında, Yorgos Lanthimos tarafından yönetilen Köpek Dişi, Cannes Film Festivali'nde Prix Un Certain Regard kazandı ve 2011'de 83. Akademi Ödülleri'nde Yabancı Dilde En İyi Film dalında aday oldu.^[12] Athina Rachel Tsangari tarafından yönetilen Attenberg (2010), Venedik Film Festivali'nde En İyi Kadın Oyuncu dalında Coppa Volpi (Ariane Labed) kazandı.^[13] 2001 yılında, 68. Venedik Film Festivali'nde Alps filmi En İyi Film dalında Osella Ödülü (Yorgos Lanthimos ve Efthimiοs Filippou) kazandı.^[14]

2011 yılında sadece yirmi sinema filmi çekildi.^[15]

2013 yılında Alexandros Arvanas'ın yönettiği Miss Violence, 70. Uluslararası Venedik Film Festivali'nde En İyi Yönetmen Ödülü dalında Gümüş Aslan kazandı.

• 1914 Golfo, Konstantinos Bachatoris (ilk Yunan filmi)
• 1927 Eros kai kymata, Dimitris Gaziadis
• 1930 Oi Apahides ton Athinon, Dimitris Gaziadis
• 1931 Daphnis and Chloe, Orestis Laskos
• 1944 Hirokrotimata, George Tzavellas
• 1948 The Germans Strike Again, Alekos Sakellarios, starring Vassilis Logothetidis
• 1950 The Drunkard, George Tzavellas, oynayan Orestis Makris
• 1951 Pikro Psomi, Grigoris Grigoriou
• 1954 Despoinis eton 39, Alekos Sakellarios
• 1955 Stella, Michael Cacoyannis, oynayan Melina Mercouri
• 1955 Laterna, Ftoheia kai Filotimo, Alekos Sakellarios
• 1955 The Counterfeit Coin, George Tzavellas
• 1956 Thanassakis o politevomenos, Alekos Sakellarios
• 1956 Aces of the Stadiums, Vasilis Georgiadis
• 1956 O Drakos, Nikos Koundouros, oynaya Dinos Iliopoulos
• 1956 A Girl in Black, Michael Cacoyannis, oynayan Ellie Lambeti
• 1956 The Girl from Corfu, Yiannis Petropoulakis, oynayan Rena Vlachopoulou (ilk renkli film)
• 1957 I theia ap' to Chicago, Alekos Sakellarios
• 1959 Astero, Dinos Dimopoulos
• 1959 Stournara 288, Dinos Dimopoulos
• 1959 Elias of the 16th, Alekos Sakellarios, oynayan Costas Hajihristos
• 1960 Madalena, Dinos Dimopoulos, oynayan Aliki Vougiouklaki
• 1960 Never on Sunday, Jules Dassin
• 1960 Egklima sta paraskinia, Dinos Katsouridis
• 1961 Antigone, George Tzavellas
• 1961 Alice in the Navy, Alekos Sakellarios
• 1961 Woe to the Young, Alekos Sakellarios, oynayan Dimitris Horn
• 1962 Nomos 4000, Giannis Dalianidis
• 1962 Electra, Michael Cacoyannis
• 1962 Glory Sky, Takis Kanellopoulos
• 1963 Young Aphrodites, Nikos Koundouros
• 1963 The Red Lanterns, Vasilis Georgiadis
• 1964 Zorba the Greek, Michael Cacoyannis
• 1965 And the Wife Shall Revere Her Husband, George Tzavellas
• 1966 Blood on the Land, Vasilis Georgiadis
• 1967 Oi kyries tis avlis, Dinos Dimopoulos
• 1968 Girls in the Sun, Vasilis Georgiadis
• 1970 Ipolochagos Natassa, Nikos Foscolos (bilet rekoru)
• 1971 What did you do in the war, Thanasi?, Dinos Katsouridis, starring Thanasis Veggos
• 1971 Evdokia, Alexis Damianos
• 1971 The Trojan Women, Michael Cacoyannis
• 1975 The Travelling Players, Theo Angelopoulos
• 1977 Iphigenia, Michael Kakogiannis
• 1983 Rembetiko, Costas Ferris
• 1985 Stone Years, Pantelis Voulgaris
• 1991 The Suspended Step of the Stork, Theo Angelopoulos, oynayan Marcello Mastroianni
• 1995 Ulysses' Gaze, Theo Angelopoulos
• 1998 Eternity and a Day, Theo Angelopoulos
• 1998 Safe Sex
• 1998 Money, A Mythology of Darkness, Vassilis Mazomenos
• 2003 A Touch of Spice, Tasos Boulmetis
• 2004 Brides, Pantelis Voulgaris
• 2006 Uranya, Kostas Kapakas
• 2007 El Greco, Yannis Smaragdis
• 2009 Dogtooth, Yorgos Lanthimos
• 2009 Guilt, Vassilis Mazomenos
• 2010 Attenberg, Athina Rachel Tsangari
• 2011 Alps, Yorgos Lanthimos
• 2012 10th day, Vassilis Mazomenos
• 2013 Little England, Pantelis Voulgaris
• 2016 Lines, Vassilis Mazomenos

• 1954 Happy Beginning, Dinos Dimopoulos
• 1959 Goodmorning Athens, Grigoris Grigoriou
• 1963 Merikoi to protimoun kryo (Some Like it Cold), Giannis Dalianidis
• 1965 Kiss the Girls (1965 film), Giannis Dalianidis
• 1967 Oi Thalassies oi Hadres, Giannis Dalianidis

• Athina Film
• Asty Films
• Dag Films
• Astra Film
• Hero Films (Yunanca: Ἡρώ)
• Acropolis Films
• Olympia Films
• Anzervos
• Parthenon Film
• Klak Film
• Martha Films
• Milas Film

• Finos Films (kendi stüdyolarını işletiyor)
• Karagiannis Karatzopoulos
• Novak Films (kendi stüdyolarını işletiyor)
• Madbox Entertainment (kendi stüdyolarını işletiyor)
• Village Films Hellas (Greek branch of Village Roadshow)
• Cinegram
• Odeon Hellas
• Make a Movie in Greece - Media Productions
• CL productions
• Audiovisual (Yunanistan'daki en büyük dağıtımcı)
• Karamanos Studios (Yunanistan'daki en büyük stüdyo)
• Horme pictures

• Philopemen Finos
• Prodromos Meravidis
• Klearchos Konitsiotis

• Efthymis Filippou
• Nikos Foscolos
• Christos Giannakopoulos
• Iakovos Kambanelis
• Thanos Leivaditis
• Petros Markaris
• Giorgos Oikonomidis
• Kostas Pretenteris
• Dimitris Psathas
• Alekos Sakellarios
• Mimis Traiforos
• Nikos Tsiforos

• Giorgos Arvanitis
• Kostas Margaritis
• Andreas Sinanos

• Giorgos Anemogiannis
• Marios Angelopoulos
• Vassilis Photopoulos
• Yannis Tsarouchis

• Kostas Giannidis
• Manos Hatzidakis (önemli çalışmaları: Stella, Never on Sunday, Woe to the Young, Htypokardia sto thranio)
• Kostas Kapnisis
• Eleni Karaindrou (önemli çalışmaları: Eternity and a Day)
• Giorgos Katsaros
• Loukianos Kelaidonis (önemli çalışmaları: The Travelling Players)
• Manos Loïzos (önemli çalışmaları: Evdokia)
• Yannis Markopoulos
• Takis Morakis
• Giorgos Mouzakis
• Vangelis Papathanassiou (önemli çalışmaları: El Greco)
• Mimis Plessas (önemli çalışmaları: What Did You Do in the War, Thanasi?)
• Michalis Souyioul
• Stamatis Spanoudakis
• Mikis Theodorakis (önemli çalışmaları: Electra, Zorba the Greek, Z, The Trojan Women, Iphigenia)
• Stavros Xarchakos (önemli çalışmaları: The Red Lanterns, Rembetiko)
• Giorgos Zambetas

• Dimitris Koliodimos, The Greek filmography, 1914 through 1996 (vols. 1 and 2), Jefferson, NC: McFarland, 1999.
• Journal of Modern Greek Studies 18.1, May 2000, Special Issue: "Greek Film."
• Vrasidas Karalis, A History of Greek Cinema, Continuum, 2012.