Zoe Karbonopsina - Vikipedi

Zoe Karbonopsina, ayrıca Karvounopsina ya da Carbonopsina, i.e., "Kömür siyahı gözlü" (Yunanca: Ζωή Καρβωνοψίνα, Zōē Karbōnopsina), İmparator VI. Leon'un dördüncü karısı, İmparator VII. Konstantinos'in annesi.

Zoe Karbonopsina, Vakanüvis Günah Çıkartıcı Theofanis'in akrabası ve Amiral Himerios'un yeğenidir. Erkek velihat arzusu duyan VI. Leon, metresi Zoe'nun 905 yılının sonunda geleceğin imparatoru VII. Konstantinos'u doğurmasından hemen sonra 9 Ocak 906 tarihinde evlendi. Üçüncü karısı Eudokia da 901'de veliaht bırakmadan ölmüştü. Zoe Karbonopsina ile dördüncü evliliğini yapmaya kalkınca kilisenin ve devlet ileri gelenlerinin tepkisi büyük oldu. Patrik Nikolaos Mistikos çocuğu, ancak Leon'un Zoe'yi terk etmesi koşuluyla vaftiz etti. Fakat Leon vaftizin hemen ardından Zoe'yi imparatoriçe ilan etti. Patrik Mistikos'u istifa ettirerek yerine I. Efthimios'u geçirdi.

Leon 912 yılında öldü. Yerine kardeşi Aleksandros imparator oldu. Aleksandros, Nikolaos Mistikos geri çağırıp, Zoe'yı saraydan attı. Zoe, saraya Aleksandros'un 913 yılında ölümünden sonra döndü. Fakat Nikolaos Mistikos, Senato ve din adamlarının desteğini alarak Zoe'yu rahibe olmaya zorladı. Nikolaos Mistikos'un Bulgarlara verdiği tavizler onun sevilmeyen birisi haline getirdi ve 914 yılında Zoe, Nikolaos Mistikos'ı yerinden edip kendisi taht naibi oldu. Nikolaos Mistikos, kendisinin patrik kalması kaydıyla isteksiz bir şekilde Zoe'nun imparatoriçeliğini tanıdı.

İmparatorluk bürokratları ve aynı zamanda sevgilisi etkili general Leo Fokas'ın desteği ile hükümdarlık yaptı. Bulgar Çarı I. Simeon'un imparator olarak tanınması ve onun kızı ile VII. Konstantinos ile evlilik ayarlanması gibi tavizleri kaldırmak ilk icraatı oldu. Bu, Bulgarlar ile savaşı yeniden başlattı. Bu savaş, Güney İtalya ve Doğu sınırlarında askeri operasyonlar nedeniyle rahatsız edilen Bizanslılar için kötü başladı. 915 yılında, Zoe'nun birlikleri Ermenistan'ı istila eden Arapları yendi ve Araplar ile barış anlaşması imzalandı. Bu, Zoe'nun elini güçlendirip, Bizans Trakyasının içlerine girip Hadrianapolis'i işgal eden Bulgarlara karşı büyük bir sefer düzenleme imkânı verdi.

Sefer iki uçlu bir çatal şeklinde bir saldırıydı. Bir uç, güneyden Leo Fokas komutasında ana Bizans ordusu, diğer uç kuzeyden Romanos Lekapenos komutasındaki Bizans Donanması tarafından Tuna'ya çıkarılan Peçeneklerdi. Ancak plan bu şekilde gerçekleşmedi. Peçenekler, kısmen Lekapenos'un liderleri ile kavga etmesi ^{[A 1]} kısmen Bizans planına bağlı kalmaksızın kendilerinin yağmalamaya başlamaları nedeniyle Bizanslılara yardım etmediler. Hem Peçenekler hem de donanma desteğinden mahrum Fokas, Acheloos Muharebesi'nde Bulgar Çarı I. Simeon'un karşısında ağır bir yenilgi aldı. Bizans İmparatorluk ordusu neredeyse yok oldu, Fokas zorlukla kurtuldu. Simeon, Konstantinopolis'e yürüyüşe geçti. Fokas toplama bir kuvvetle Simeon'in ilerleyişini durdurmaya teşebbüs etti ama sürpriz bir gece atağı sonucu gene yenildi.^[1][2][3]

Bu askeri felaketler, Zoe'nun hükümdarlığını zayıflattı, ortada ordusu Boğaziçi boyunca kamp yapan Fokas'ın tahtı genç VII. Konstantinos'dan (h. 913-959) almak için plan yaptıklarına dair fısıltılar dolaşmaya başladı. Runciman'a göre Zoe zaten iktidarını sağlamlaştırmak için Fokas ile evlenmeyi planlıyor olabilir.^[4] Birkaç hafta sonra, Romanos Lekapenos, kızı Helena'yı genç imparator VII. Konstantinos ile evlendirdi ve basileopatōr ("imparatorun babası") unvanı alıp İmparatorluğun gerçek hükümdarı oldu.^[5][6] Zoe ise rahibe olmaya zorlandı.

• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 

Wikimedia Commons'ta Zoe Karbonopsina ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.