French
DeutschБөек Мәскәү кенәзлеге — Wikipedia
| Мәскәү кенәзлеге рус. Великое княжество Московское Бөек Мәскәү кенәзлеге | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
 1500 еллардагы Мәскәү кенәзлеге | |||||||||
| Башкала | Мәскәү | ||||||||
| Тел(ләр) | рус теле | ||||||||
| Дин | православие | ||||||||
| Мәйдан | 3 млн. км² (1547) | ||||||||
| Халык | 1460-елларда 3 млн. кеше 1530-елларда 6 млн. | ||||||||
| Идарә итү төре | монархия | ||||||||
| Кенәзләр | |||||||||
| - 1263-1303 | Даниил Александр улы (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1303-1325 | Юрий Даниил улы (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1325-1340 | Иван I Калита (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1340-1353 | Симеон Үктәм (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1353-1359 | Иван II Кызыл (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1359-1389 | Дмитрий Донской (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1389-1425 | Василий I (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1425-1433 | Василий II Кара (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1433 | Юрий Дмитрий улы Рус Олысы | ||||||||
| - 1433-1434 | Василий II Кара (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1434 | Юрий Дмитрий улы (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1434 | Василий Кыек (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1434-1445 | Василий II Кара (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1445 | Дмитрий Шемяка (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1445-1446 | Василий II Кара (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1446-1447 | Дмитрий Шемяка (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1447-1462 | Василий II Кара (Рус Олысы) | ||||||||
| - 1462-1505 | Иван III | ||||||||
.svg){kind=small}
.png)
Бөек Мәскәү кенәзлеге - 1480 елда Угра елгасындагы басып торганнан соң, Алтын Урдага кергән Рус Олысы нигезендә оештырылган бәйсез урта гасырлар дәүләт, бүгенге Россия Федерациясенең территориясендә урнашкан булган, башта Бөек Владимир кенәзлеге бүленмәсе, а соңрак - бөек кенәзлек.
Рус Олысы эчендә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1240-1243 елда Бату хан рус кенәзлекләрен басып ала, алар Алтын Урдага Рус Олысы буларак керә. Бату хан басып алган территориядә яңа бердәм дәүләткә нигез сала. Шул ук елны Бату хан Болгар әмире, рус кенәзләре, Кырым, Кавказ бәкләрен чакырып, яңа тәртипне урнаштыра: салым, ясак зурлыгын куя, баскаклар, даруглар билгели, 7 олысның һәр хакиме Алтын Урда ханы биргән ярлык белән билгеләнә.
Мәскәү кенәзлеге XIII гасырның 60нчы - 70нче елларында Бөек Владимир кенәзлегеннән аерыла. 80нче еллардан алып, кенәз Даниил идарә иткән чорда, Мәскәү кенәзлегенең төньяк-көнчыгыш Россиягә карата сәяси һәи икътисади йогынтысы бик көчле була.
Иван Калита заманында да Мәскәү кенәзлеге үзенең йогынтысын көчәйтеп, үзенә тагын да зуррак территорияләр: Владимир, Тверь, Рязань кенәзлекләрен һәм Новгород республикасын үзенә яулый башлый. Шулай ук Мәскәү кенәзлеге Россия дәүләтнең үзәге булып формалашты.
Бәйсез Мәскәү кенәзлеге
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1480 елда Угра елгасындагы басып тору нәтиҗәсендә Иван III җитәкләгән Рус Олысы Сарай шәһәренә ясак түләргә туктаган (ләкин Казан ханлыгына 1487 елга кадәр, Кырым ханлыгына һәм Касыйм ханлыгына 1681 елга кадәр салым түләгән), 1480 елда Мәскәү кенәзлеге фактик рәвештә бәйсез дәүләткә әверелә.
1537 елны Бөек Мәскәү кенәзлеге Литвага Гомель белән Любечны биргән.
1547 елда Иван IV Явыз патша титулын алгач, кенәзлек патшалыкка әйләнгән.
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- http://www.z-rus.ru/ru_history_6.php 2015 елның 7 июль көнендә архивланган. Русский улус Золотой Орды (1240-1480 гг.)
- http://www.gumilev-center.ru/ehkonomika-zolotojj-ordy/ Экономика Золотой Орды. Центр Гумилева.
- Лев Гумилев. Русь и Великая Степь
- Ключевский В. О. Боярская дума древней Руси. — М., 1882.
 | Викиҗыентыктагы медиафайллар? |
|---|
 | Бу — мәкалә төпчеге. Сез мәкаләне үзгәртеп һәм мәгълүмат өстәп,  Википедия проектына ярдәм итә аласыз.Мөмкинлек булса, бу искәрмәне төгәлрәккә алыштырырга кирәк. |