Qəzəl — Vikipediya

Qəzəl – klassik Şərq şeiri növüdür.^[1]

Qəzəl ərəb ədəbiyyatında yaranıb. Yazılı ədəbiyyatda klassik janrlardan biridir. Lirik növdədir. Yaxın və Orta Şərq, Cənub-Şərqi Asiya, həmçinin Azərbaycan poeziyasının ən çox işlənən formasıdır. Əruz vəzninin müxtəlif bəhrlərində yazılır. Qəzəl, əsasən, 5-12 beytdən ibarət olur. Qəzəlin ilk beyti mətlə, son beyti məqtə adlanır. (iki misra "beyt" adlanır) Qəzəlin ən yaddaqalan beyti şah beyt və ya beytül qəzəl adlanır. Mətlənin hər iki misrası həmqafiyə olur. Qalan beytlərin isə sonu mətlə ilə qafiyələnir. Məqtədə şair təxəllüs və ya adını göstərir. (Qeyd: Qazi Bürhanəddin qəzəllərində adını verməyib).

Qəzəllər, əsasən, məhəbbət mövzusunda olur. Bundan başqa əxlaqi, tərbiyəvi, ictimai-siyasi, fəlsəfi, təbiət mövzusunda ola bilər.

Azərbaycan şairləri Nizami, Nəsimi, Füzuli, Saib Təbrizi, Seyid Əzim Şirvani, Mir Möhsün Nəvvab, Natəvan, Həsənəli xan Qaradaği, Şah İsmayıl Xətai fars şairlərindən Sədi, Hafiz, Cami, özbək şairi Nəvai qəzəlin klassik nümunələrini yaratmışlar.

Müasir Azərbaycan şeirində qəzəl ənənələrini, əsasən, Əliağa Vahid, Süleyman Rüstəm , Vüqar Biləcəri davam etdirmişdir.

Qərb ədəbiyyatı nümayəndələrindən Göte, Puşkin, Bryusov və b. Şərq mövzusundakı əsərlərində qəzəl formasından istifadə etmişlər.

Fələyin bir belə dövrü olacağmış, nə bilim ?

Saralıb bağü gülüstan solacağmış, nə bilim

Ürəyim yaralanıb, sinəmə dağlar çəkilib,

Gözümə qan sağılıb, yaş dolacağmış, nə bilim ?

Bitirib, bağ salıb, bir neçə güllər yetirdim,

Uzadıb dəsti-qəza kim yolacağmış, nə bilim ?

Əl çəkib nakəsidən çərx elə nakəs imiş,

Bir mənə cövrü cəfalar qılacağmış, nə bilim ?

Aşiqə naz eləmək adət olub mə’şuqə,

Bu qədər naz eləyib can alacağmış, nə bilim ?

Bəslədim zülfü, dedim, başıma salsın sayə,

Dolanıb boyna ilantək çalacağmış, nə bilim ?

Səltənət rütbəsini xar tutardım şah ikən,

Məni başdan ayağa qəm saracağmış, nə bilim ?

Ruzigarın dolanıb haləti bir özgə hala,

Ey Qaradaği, mənə qəm qalacağmış, nə bilim ?

• Mətlə
• Məqtə
• Beyt
• Qəsidə