Türkləşdirmə — Vikipediya

Türkləşdirmə — əhalinin və ya yerlərin mədəniyyət, dil, tarix və ya etnik mənsubiyyət kimi türk atributlarını qəbul etdiyi və ya mənimsədiyi yerdəyişməni təsvir edir. Bununla belə, çox vaxt bu termin daha dar mənada sadəcə türk deyil, konkret türkiyəli mənasında tətbiq edilir, buna görə də Osmanlı imperiyasına və Türkiyə Respublikasının Türkiyədə yaşayan etnik azlıqlara qarşı türk milliyətçi siyasətinə xitab edilir. Türk dövlətləri inkişaf etdikcə və böyüdükcə bu mədəni dəyişikliyin bir çox nümunələri olmuşdur.

Türkləşmənin ən erkən nümunəsi Mərkəzi Asiyada baş bermişdir. O zaman b.e. VI əsrində Daxili Asiyadan türk tayfalarının köçü regionda yaşayan İran xalqları arasında dil dəyişikliyinə səbəb olmuşdur.^[1] Həmçinin, b.e. VIII əsrinə qədər Qaşqarın türkləşdirilməsini qarluq türkləri başa çatdırmış və əhalini islamlaşdırmışdılar.^[2]

O zamanlar əsasən ellinləşdirilmiş yunandilli müxtəlif xalqların yaşadığı Anadolunun türkləşməsi Səlcuqlu imperiyası və Rum suultanlığı dövründə baş vermişdir.^[3]^[4]^[5]

Etimologiya

XX əsrdən əvvəl Anadolu, Balkan, Qafqaz və Yaxın Şərq vilayətlərinin osmanlılaşmaya məruz qaldığı deyilirdi. XX əsrdə Türkiyə milliyətçiliyinin yüksəlişindən sonra "türkləşdirmə" "osmanlılaşdırma" ilə əvəz olunmağa başlamışdı.^[6]

Termin yunan dilində Bizans imperiyası dövründə, 1300-cü illərdən dövründən "εκτουρκισμός" və ya "τούρκεμα" kimi istifadə edilmişdir. Bu, hərfi mənada "türk olmaq" deməkdir. Bu ifadə şəxslərdən başqa türklər tərəfindən fəth edilən şəhərlərə və ya məscidə çevrilmiş kilsələrə də aid edilirdi. Daha çox "τουρκεύω" ("türkləşdirmək" və ya "türk olmaq") fel şəklində istifadə olunur.^[7]^[8]^[9]

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ Peimani, Hooman. Regional Security and the Future of Central Asia. Westport, CT: Praeger. 1998. səh. 44. ISBN 0-275-96021-8.
↑ Dickens, Mark. Kashgar // The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford University Press. 2018-03-22. ISBN 978-0-19-866277-8. 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-21.
↑ Lambton, Ann; Lewis, Bernard, redaktorlar 3 // The Cambridge history of Islam (Reprint.). Cambridge: Cambridge Univ. Press. 1977. 231–233. ISBN 0521291356. 2016-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-22.:"Anatolia had been the homeland of many peoples, the scene of many civilizations, and had served them as a bridge between three continents" "After the battle of Manzikert, there were swift and sudden changes in the ethnic features of Anatolia. Because the great Turkish migration and colonization were neither studied nor understood, the process of Turkification in Anatolia remained an enigma, and some historians ascribed these changes to the annihilation or mass conversion to Islam of the local population. While there were indeed conversions and losses of population on both sides, the inaccuracy of such conjectures, which fail to take about of migration and ethnic changes, is shown even by a general picture of events as drawn above."
↑ Davison, Roderic H. Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923: The Impact of the West. University of Texas Press. 2013. 3–4. ISBN 978-0292758940. 2018-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-22. So the Seljuk sultanate was a successor state ruling part of the medieval Greek empire, and within it the process of Turkification of a previously Hellenized Anatolian population continued. That population must already have been of very mixed ancestry, deriving from ancient Hittite, Phrygian, Cappadocian, and other civilizations as well as Roman and Greek.
↑ Leonard, Thomas M. Turkey // Encyclopedia of the Developing World, Volume 3. Routledge. 2006. səh. 1576. ISBN 9781579583880. Subsequently, hellenization of the elites transformed Anatolia into a largely Greek-speaking region
↑ Göl, Ayla. Turkey facing east: Islam, modernity and foreign policy. Oxford University Press. 2015-11-01. ISBN 978-1-5261-0334-5.
↑ Vyzantios, Skarlatos D. Skarlatos D. Vyzantios, Dictionnaire Grec-Français et Français-Grec, Athens, 1856, p. 408 (French part), under term "TURBAN". 1856. İstifadə tarixi: 2014-05-05.
↑ Thumb, Albert. Thumb Albert, Handbuch der neugriechischen Volkssprache, Trübner, 1895, p. 233. 1895. ISBN 9783112172148. İstifadə tarixi: 2014-05-05.
↑ Emile Louis Jean Legrand, Chrestomathie grecque moderne, 1899, p. 479. "Arxivlənmiş surət". Archived from the original on 2013-07-18. İstifadə tarixi: 2023-06-29. "τουρκεύω, rendre turc, se faire turc.

Əlavə ədəbiyyat

Aydar, Hidayet. "The issue of chanting the Adhan in languages other than Arabic and related social reactions against it in Turkey". 2006. 2019-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-26.
Bayir, Derya. Minorities and Nationalism in Turkish Law. Surrey, England: Ashgate Publishing. 2013. ISBN 978-1-409-42007-1.
Bayir, Derya. Minorities and Nationalism in Turkish Law. Routledge. 2016. ISBN 978-1-317-09579-8.
Demirdjian, Alexis. The Armenian Genocide Legacy. Springer. 2016. ISBN 978-1137561633.
Jongerden, Joost. The settlement issue in Turkey and the Kurds: an analysis of spatial policies, modernity and war. Leiden, the Netherlands: Brill. 2007. ISBN 978-90-04-15557-2. İstifadə tarixi: 12 January 2013.
Kieser, Hans-Lukas, redaktorTurkey Beyond Nationalism towards Post-Nationalist Identities. International Library of Twentieth Century History. 8. London: Tauris. 2006. ISBN 978-1-84511-141-0. İstifadə tarixi: 7 January 2013.
Kushner, David. "Self-Perception and Identity in Contemporary Turkey". Journal of Contemporary History. 32 (2). April 1997: 219–33. doi:10.1177/002200949703200206. JSTOR 261242.
Meeker, Michael E. "The Black Sea Turks: Some Aspects of Their Ethnic and Cultural Background". International Journal of Middle East Studies. 2 (4). 1971: 318–45. doi:10.1017/S002074380000129X. JSTOR 162721.
Vryonis, Speros. The decline of medieval Hellenism in Asia Minor and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century. University of California Press. 1971.

[peimani-1] Peimani, Hooman. Regional Security and the Future of Central Asia. Westport, CT: Praeger. 1998. səh. 44. ISBN 0-275-96021-8.

[dickens-2] Dickens, Mark. Kashgar // The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford University Press. 2018-03-22. ISBN 978-0-19-866277-8. 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-21.

[The_Cambridge_history_of_Islam2-3] Lambton, Ann; Lewis, Bernard, redaktorlar 3 // The Cambridge history of Islam (Reprint.). Cambridge: Cambridge Univ. Press. 1977. 231–233. ISBN 0521291356. 2016-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-22.:"Anatolia had been the homeland of many peoples, the scene of many civilizations, and had served them as a bridge between three continents" "After the battle of Manzikert, there were swift and sudden changes in the ethnic features of Anatolia. Because the great Turkish migration and colonization were neither studied nor understood, the process of Turkification in Anatolia remained an enigma, and some historians ascribed these changes to the annihilation or mass conversion to Islam of the local population. While there were indeed conversions and losses of population on both sides, the inaccuracy of such conjectures, which fail to take about of migration and ethnic changes, is shown even by a general picture of events as drawn above."

[4] Davison, Roderic H. Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923: The Impact of the West. University of Texas Press. 2013. 3–4. ISBN 978-0292758940. 2018-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-22. So the Seljuk sultanate was a successor state ruling part of the medieval Greek empire, and within it the process of Turkification of a previously Hellenized Anatolian population continued. That population must already have been of very mixed ancestry, deriving from ancient Hittite, Phrygian, Cappadocian, and other civilizations as well as Roman and Greek.

[5] Leonard, Thomas M. Turkey // Encyclopedia of the Developing World, Volume 3. Routledge. 2006. səh. 1576. ISBN 9781579583880. Subsequently, hellenization of the elites transformed Anatolia into a largely Greek-speaking region

[6] Göl, Ayla. Turkey facing east: Islam, modernity and foreign policy. Oxford University Press. 2015-11-01. ISBN 978-1-5261-0334-5.

[7] Vyzantios, Skarlatos D. Skarlatos D. Vyzantios, Dictionnaire Grec-Français et Français-Grec, Athens, 1856, p. 408 (French part), under term "TURBAN". 1856. İstifadə tarixi: 2014-05-05.

[8] Thumb, Albert. Thumb Albert, Handbuch der neugriechischen Volkssprache, Trübner, 1895, p. 233. 1895. ISBN 9783112172148. İstifadə tarixi: 2014-05-05.

[9] Emile Louis Jean Legrand, Chrestomathie grecque moderne, 1899, p. 479. "Arxivlənmiş surət". Archived from the original on 2013-07-18. İstifadə tarixi: 2023-06-29. "τουρκεύω, rendre turc, se faire turc.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]