حرف ربط - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

حروف ربط یا پیوندواژه یا پیوندواژ واژه‌ای است که دو عبارت را به یکدیگر پیوند دهد و از جهت ساختار بر دو گونه است: مفرد و مرکب.^[۱]

حرف ربط مفرد یا هم‌معنی. نمونه‌ها:

حرف ربط مرکب مجموعه‌ای از دو یا چند واژه است که معمولاً یکی از آن‌ها حرف ربط یا حرف اضافهٔ ساده است و اغلب علاوه بر این‌که کار حرف ربط را انجام می‌دهند، نقش قیدی هم دارند. نمونه‌ها:

حروف ربط واژه‌هایی هستند که دو واژه یا دو جمله را به‌هم پیوند می‌دهند و آن‌ها را هم‌پایهٔ یکدیگر می‌سازند یا جمله‌ای را به جمله‌ای دیگر ربط می‌دهند و یکی را وابستهٔ دیگری قرار می‌دهند.

الف) حرف ربط هم‌پایه‌ساز: اما، و، یا، لیکن، ولی، ….

این نوع حرف ربط در زبان فارسی دو صورت دارد که دارای دو ریشهٔ تاریخیِ مختلف هستند. یکی از آنها وَ است که از زبان عربی گرفته شده‌است و دیگری ـُ است که یک واژه‌بست محسوب می‌شود و سیر تطور آن از فارسی باستان تا کنون به این شکل است: uta> ud> u> o.^[۴]

نحوه تشخیص: در پیوند هم پایه ساز اگر حرف پیوند میان دو جمله قرار بگیرد آنها را در یک ویژگی هم پایه می کند. مهم ترین حرف پیوند در پیوندهای هم پایه ساز حرف پیوند «و» است.

ب) حرف ربط وابسته‌ساز: که بر سر جملهٔ پیرو می‌آید در جملات مرکب: تا نکوشی، موفق نمی‌شوی.^[۵]

نحوه تشخیص:

برای مثال دو جمله که از نظر معنایی به یکدیگر وابسته هستند داریم، به طوری که یکی از جمله ها بدون دیگری ناقص است. به این نوع جملات، جملات مرکب گفته می شود. حرفی که این دو جمله را به یکدیگر وابسته می کند پیوند وابسته ساز نام دارد.

هرگاه بخواهیم دو جمله را که ازلحاظ معنایی مخالف و متضاد یکدیگرند در قالب یک جمله با هم ادغام کنیم، از پیوندواژه‌های تضاد استفاده می‌کنیم. این حروف ربط بر سه نوع‌اند:

برای ربط دو جمله‌ای که در آن، مفهوم جملهٔ پایه دور از انتظار و غیرمنتظره نباشد، از پیوندواژه‌هایی مانند «درحالی‌که» استفاده می‌شود.
برای ربط دو جمله‌ای که در آن، مفهوم جملهٔ پایه دور از انتظار و تا حدی عجیب باشد، از پیوندواژهایی مانند «اگرچه» و «هرچند» و «علیرغم اینکه» استفاده می‌شود.^[۶]

حروف ربط مزدوج، که دارای مفهوم تساوی هستند، به این شرح هستند:

• خواه
• چه
• یا
• نه
• هم

این یک مقالهٔ خرد دستور زبان است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.