فرخ‌شهر - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

فرخ‌شهر قهفرخ
کشور	ایران
استان	چهارمحال و بختیاری
شهرستان	فرخ‌شهر
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	کی فرخ، قفای رخ، قهفرخ
سال شهرشدن	۱۳۳۶ خورشیدی
مردم
جمعیت	۳۱٬۷۳۹ نفر (۱۳۹۵)
رشد جمعیت	۶٪+ (۵ سال)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۲٬۱۹۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۷٫۱- تا ۶٫۲۴ درجهٔ سانتی‌گراد
میانگین بارش سالانه	۳۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۱۰۴ روز
اطلاعات شهری
شهردار	مهندس سبحان نظری
ره‌آورد	کاکولی، انگور، آش دوغ
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۸
وبگاه	شهرداری فرخ‌شهر
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۷۱
کد آماری	۱۴۸۳
فرخ‌شهر روی نقشه ایران ۳۲°۱۶′۲۴″شمالی ۵۰°۵۹′۰۰″شرقی / ۳۲٫۲۷۳۴۳۱۱°شمالی ۵۰٫۹۸۳۴۶۷۵°شرقی / 32.2734311; 50.9834675

فرخ‌شهر، مرکز شهرستان فرخ‌شهر در استان چهارمحال و بختیاری است.^[۱]

نام قدیم این شهر قهفرخ بوده‌است که در سال ۱۳۴۹ به درخواست اهالی و خواست شهردار شهر آقای حکیمی به فرخشهر تغییر نام داد،^[۲] گروهی بر این عقیده‌اند که قهفرخ برگرفته از گردنه‌ای به نام رخ در حوالی این شهر است به عبارتی قهفرخ معرب کهفرخ هست که کهفرخ نیز مخفف کوه رخ می‌باشد. در زمان صفویان مرکز حکومتی و دولتی منطقه در« قهفرخ» - فرخ شهر- قرار داشت. از این دوره آثار و بناهای بسیاری بر جای مانده است برای مثال در دامنه شمالی گردنه رخ، کتیبه سنگی رخ قرار دارد که در زمان شاه عباس دوم صفوی و به سال ۱۰۶۲ ه‍.ق در مسیر راه باستانی اصفهان – خوزستان که از این مکان می‌گذشت، حک شده‌است. از جمله مراکز تفریحی این شهر می‌توان به پارک بزرگ سرچشمه (استخر) اشاره کرد که چشمهٔ (دیریژنو) در آن جاری است. دیگر مکان‌های تفریحی عبارتند از: قنات (بِرُوی)، تفریحگاه بابازکی، چشمه رباط، چشمه های کت. پولکی و نبات، انگور، نان، نان شیرمال خاص به نام کاکولی ،لبنیات و گوشت و قالی و قالیچه‌های فرخ‌شهر مشهورند. پیشه ی بسیاری از مردم این شهر کامیون داری و رانندگی بر روی ماشین های سنگین می باشد و لذا فرخ شهر به "پایتخت کامیون داران ایران" مشهور است.^[۳]

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران دربارهٔ فرخ‌شهر، قهفرخ سابق چنین نوشته‌است:قهفرخ قصبه‌ای از دهستان لار بخش حومه شهرستان شهرکرد است. در ۱۲ کیلومتری جنوب خاوری شهر کرد، متصل به‌راه اصفهان به شهرکرد. کوهستانی و سردسیر. دارای ۹۳۲۵ سکنه. شیعه مذهب. زبان مردم فارسی و دارای آب از قنات. محصولات غلات، کشمش، انواع میوه‌جات و مزارع، انگور آن معروف است. شغل مردم زراعت و گله‌داری، شغل زنان صنایع دستی، قالیچه و قالی‌بافی که از لحاظ مرغوبی و ثبات رنگ معروف است. دارای راه ماشین‌رو، دبستان، پست و تلگراف و در حدود ۱۵۰ باب دکان. یک قلعه قدیمی و بیش از ده مزرعه دارد. قهفرخ زادگاه ثریا پهلوی ملکه سابق ایران و مرکز ییلاقی خان‌ها بختیاری است.^[۴]

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر فرخ‌شهر برابر با ۳۱٬۷۳۹ نفر (۹٬۲۹۲ خانوار) بوده‌است.^[۵]

• بهزاد رضوی :استاد دانشگاه یو سی ال ای آمریکا
• محمود شفیعی قهفرخی :ادب پژوه و استاد زبان و ادبیات فارسی
• ثریا اسفندیاری: ملکه اسبق ایران که پدر وی از زمین داران و خان‌ها فرخ شهر بود.
• سیاوش شمس: خواننده پاپ ایرانی
• میرزا محمد قهفرخی: متخلص به آصف از شعرای بنام فرخشهر (۱۳۳۹ – ۱۲۷۳ هجری قمری)^{[نیازمند منبع]}
• احمد خرم: وزیر اسبق راه و ترابری
• نصرالله ترابی: نماینده ادوار مجلس
• سعید مدنی: پژوهشگر، نویسنده و فعال سیاسی
• علیرضا دهقان: قهرمان مسابقات جهانی وزنه‌برداری جوانان جهان ۲۰۱۳
• آرش قادری: فیلمنامه‌نویس، نویسنده و کارگردان
• دکتر محمد شهریاری استاد دانشگاه و معاون دادستان تهران و سرپرست دادسرای جنایی تهران

موقعیت جغرافیائی فرخ‌شهر در شمال شرقی استان چهار محال وبختیاری در قسمت شرقی رشته کوه‌های زاگرس و در ارتفاع ۲۰۴۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. این شهر در ۸۰ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد. فرخ‌شهر در طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۸ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۱۷ دقیقه شمالی قرار دارد. از شمال به کوه‌های «برات» و «پنجه»، از جنوب به تپه ماهورهای خیرآباد، از غرب به اراضی کشاورزی شهرکیان و از شرق به کوه‌های «برآفتاب حاجی»، «رخ» و «سه چاه» محدود می‌شود. مساحت منطقه فرخ‌شهر حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع است. ناهمواری‌ها، این شهر را از سه طرف احاطه کردند و جهت رشته کوه‌های آن بیشتر شمالی - جنوبی است. بلندترین ارتفاعات اطراف فرخ‌شهر کوه چفت با بیش از ۳۱۰۰ متر ارتفاع، در جنوب و دشت غازدانی و گلستان پست‌ترین نقطه فرخ‌شهر که در غرب آن واقع شده‌است.

در این منطقه هیچ آب جاری که بتوان عنوان رودخانه به آن داد، وجود ندارد اما به دلیل ریزش برف و باران، تعداد زیادی چشمه فصلی و دائمی در این منطقه وجود دارد. برخی چشمه‌های معروف منطقه عبارتند از: چشمه تنگ صیاد، نساء بنو، دره خرس، چشمه ماران، کاسه‌چی، ریزآب، آبشرشر، حسن خان، گل دره، پیرکوه، تنگ لاسان، بیدخل، کورچی، سرچشمه فرخشهر ،چشمه رباط و...

آب و هوای این منطقه کاملاً کوهستانی است و دارای زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های معتدل است. در تنگ صیاد فرخشهر حیوانات وحشی وجود دارد که می‌توان به پلنگ (که تعداد آن دقیقاً مشخص نیست) گرگ و کفتار اشاره کرد.^[۶]

بی شک فرخ شهر که همواره یکی از آبادترین و پررونق‌ترین نواحی چهارمحال وبختیاری بوده‌است نیز قدمت زیادی دارد و شواهد متعددی موید این ادعاست. ابتدا فرخ شهر در کنار راه‌دار خانه‌ای در دامنه کوه (رخ) که از موقعیتی راهبردی برخوردار بود و در کنارجاده‌ای که از طرف (گابه) یا (گبیانه)(اصفهان کنونی) به دشت (سوزیانا)(خوزستان کنونی) امتداد می‌یافت، قرار داشت. این راه پس از گذر از گردنه رخ و نیز پشت قریه شهرک در ادامه به هفشجان متصل شده و با عبور از تنگ خراجی و مناطق پشتکوه در انتها تا استان کنونی خوزستان ادامه می‌یافته‌است.^[۷]

سنگ نوشته رخ مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان فرخ شهر، گردنه رخ واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.^[۸]

این سنگ نوشته در مسیر راه باستانی اصفهان به خوزستان قرار داشته‌است و در سال ۱۰۶۲ هجری قمری و به هنگام عبور شاه عباس صفوی از این مسیر، بر دامنه شمالی کوه رخ حک شده‌است.^[۹]

مسجد جامع فرخ شهر

مسجد جامع فرخ شهر مربوط به اواخر دوره صفوی است و در فرخ شهر، مرکز شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ فروردین ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۳۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در دهه گذشته این اثر تاریخی دوباره بازسازی شده‌است.^[۸]

قلعه اسفندیار خان فرخ شهر

قلعه فرخ شهر مربوط به اواخر دوره قاجار است و در فرخ شهر، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۴۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.^[۸] این قلعه تاریخی متعلق به اسفندیار خان بختیاری است و در چندین سال گذشته در حال مرمت و باسازی است.

عصارخانه‌ها^[۱۰]

عصارخانه حاج سید حسین صالحی

بنای عصارخانه صالحی در ابتدای جاده ورودی شهر و بر روی صفه‌ای که در دامنه جنوبی تپه کلات ایجاد شده و در جاده کمربندی به سمت اصفهان و در جوار مزار عارف بزرگ ثابت علیشاه و شعرای بزرگی همچون امامی قهفرخی و آصف واقع شده‌است. عصارخانه صالحی در پای کوه و با تراشیدن بخشی از دامنه سنگی و صفه‌سازی اجرا شده و دیوار ضلع شمالی عصارخانه بخشی از بستر سنگی کوه است. این بنا ۶۰۰ متر زیربنا دارد و سبک ساختمانی آن به شیوه معماری ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال گذشته و به صورت طاق و گنبد ساخته شده‌است. تمامی وسایل قدیمی روغن کشی دستی در این عصارخانه هم چنان در سلامت کامل قرار دارند. این عصارخانه دارای سه فضای اصلی است: فضای میانی تیرپوش و ارتفاع هرچه به سمت شمال می‌رود کوتاه‌تر شده و دو تنه چنار ۱۲ متری برای له کردن دانه‌ها در آن وجود دارد. در بخش شرقی مواد اولیه و در بخش غربی سنگ‌های بزرگ عصاری وجود دارد که اهمیت و وجه امتیاز آن به واسطه سنگ زیبا و نفیسی است که مربوط به دوران صفوی بوده و در سال ۱۱۱۰ه‍.ق کنده کاری و ساخته شده‌است.

عصارخانه حاج رمضانعلی

جنب مسجد جامع عصارخانه قرار دارد که در سال ۱۳۷۸میراث فرهنگی استان اقدام به خرید آن از سید مجید رضوی و مرمت آن نمود. بنای عصارخانه در سال ۱۲۵۶هجری قمری نهاده شده‌است.

گرمابه سادات^[۱۰]

حمام‌های تاریخی «سادات» فرخ شهر یکی از کاملترین نوع حمام‌های دوقلوی استان است و قدمت این بنا و سبک معماری آن مانند ساختمان قدیم مسجدجامع است که در سال ۸۹۲هجری قمری توسط «عزیز بیک بلوردی» ساخته شد. گرمابه «سادات» با بیش از پانصد سال قدمت بدون شک قدیمی‌ترین ساختمان موجود در فرخ شهر است که در هسته اولیه شهر و در جوار مسجد جامع، بازار و میدان صفویه قرار دارد. این اثر تاریخی در سال ۸۹ به شماره ۲۹۵۸۸ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این حمام پس از تکمیل مرمت به موزه مردم‌شناسی فرخ شهر تبدیل خواهد شد.

محلات قدیمی و دروازه‌ها^[۱۰]

در عصر قاجار قهفرخ متشکل از چند محله به نام‌های محله نو، محله تورگلدی، محله میر نصیر، محله شاهقلی‌ها، محله احسنی، محله یخچال، محله قلعه مظفر خان بود. در آن زمان قهفرخ دارای برج و بارو بوده و ورود و خروج از طریق شش دروازه صورت می‌گرفت. دروازه‌های مذکور عبارت بودند از: دروازه حاج سید حسن در ضلع شرقی، دروازه سید یوسف در ضلع شرقی و دروازه غلام علی در ضلع شمالی قهفرخ. دروازه‌ها و حصار قهفرخ در گذر زمان از بین رفتند و محدوده آن گسترش یافت. آخرین دروازه که تا دو دهه پیش نیز موجود بود دروازه سید یوسف بود که در مسیر خیابان هفتم تیر نیز قرار داشت و ویران شد.

پارک جنگلی سرچشمه(پارک استخر)

پارک جنگلی سرچشمه با مساحتی بالغ بر ۱۲۰ هزار مترمربع بزرگ‌ترین پارک جنگلی در استان چهار محال و بختیاری می‌باشد. اساس آبادانی وشکل‌گیری پارک سرچشمه فرخ شهر چشمه‌ای است که در بالای پارک قرار گرفته‌است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این پارک دارا بودن درختان قدیمی و کهنسال است که زیبایی خاصی به آن بخشیده‌است.^[۱۱]

بابازکی

این مکان یکی از قدیمی‌ترین محل‌های تفریحی و اعتقادی مردم این شهر بوده‌است که دارای چشمه و غار طبیعی می‌باشد.

تنگ صیاد

موقعیت جغرافیائی: این منطقه با وسعت تقریبی ۲۷ هزار هکتار در جنوب شرقی فرخ‌شهر و درجوار بخش دستگرد امامزاده این شهرستان واقع شده‌است. محیط اطراف این منطقه ۸۷ کیلومتر است.

این منطقه در سال ۱۳۵۲ به عنوان منطقه حفاظت شده و بخشی از آن در سال ۱۳۷۴ به عنوان پارک ملی اعلام شد. این منطقه حالت کوهستانی داشته و از کوه‌هایی با ارتفاع ۲۶۰۰ تا ۳۰۰۰ متر از سطح دریا شکل گرفته‌است.

از مهم‌ترین کوه‌های منطقه می‌توان به کوه رنگرزی با ۳۱۱۴ متر ارتفاع از سطح دریا، کوه جولان، کوه سرخ، کوه پاچفت (همایون) کوه شهیدان و کوه برآفتاب اشاره کرد. بلندترین قله این منطقه جیلان با ۳۱۸۹ متر ارتفاع در جنوب منطقه حفاظت شده و پارک ملی تنگ صیاد در بخش مرکزی فرخشهر شهرستان فرخشهر واقع شده‌است.

منطقه تنگ صیاد دارای دره‌های بسیار بزرگ و وسیع می‌باشد که نه تنها زیستگاه وحوش به‌شمار می‌رود، بلکه منبع غنی از گیاهان داروئی نیز محسوب می‌شود. ازجمله این دره‌ها می‌توان به دره مارون(معصومه آباد )، بستان شیر، گل دره، ایرانچه، ماما کوله، دره سنگی، دره بید و… اشاره کرد.

دانشگاه پیام نور واحد فرخ شهر^[۱۲]

از سال ۱۳۸۳ شورای اسلامی شهر فرخشهر با همکاری هیئت مؤسس دانشگاه اقدام به راه‌اندازی دانشگاه پیام نور واحد فرخشهر نمودند. طی بازدیدهای متوالی مسئولان پیام نور کشور از این شهر و بررسی امکانات و پتانسیل‌های آن با توافق و نظر مساعد مسئولان در راستای سیاست توسعه دانشگاه پیام نور کشور، موافقت تأسیس بزرگ‌ترین دانشگاه جدید پیام نور صادر گردید و این دانشگاه به‌طور رسمی از سال ۱۳۸۶ ب پذیرش بیش از ۴۰۰ دانشجو در هشت رشته تحصیلی در مقطع کارشناسی آغاز به فعالیت نمود. در سال ۱۳۹۲ با پیگیری‌های مستمر و بی‌وقفه مسئولان دانشگاه، ساختمان جدید دانشگاه با ۱۷۰۰ متر زیر بنا شامل ۶ کلاس درسی، سایت کامپیوتر و آزمایشگاه قبل از شروع سال تحصیلی ۹۲–۹۳ و با حضور مسئولان و ریاست دانشگاه پیام نور استان افتتاح گردید. دانشگاه پیام نور واحد فرخشهر هم‌اکنون با ۸۰۰ دانشجو در مقطع کارشناسی در ۱۶ عنوان رشته تحصیلی مشغول به ادامه فعالیت می‌باشد.

مرکز آموزش عالی شهید رجایی فرخ شهر^[۱۳]

مرکز علمی کاربردی علم و فرهنگ دریژنو

این مرکز در سال ۱۳۹۷ با همت جمعی از هنرمندان تئاتر فرخشهر افتتاح گردید. این دانشگاه اولین مرکز تخصصی آموزش بازیگری تئاتر، گریم سینمایی و دیگر رشته‌های هنری در استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد.

• قلعه فرخ‌شهر
• شهرستان فرخشهر