Wandelroute E10

E10

Nuorgam Sevettijärvi Lapland Salla Karhunkierros Kuusamo Finland Hanko/Hangö Finland Duitsland Kap Arkona Rügen Stralsund, E9 Güstrow Krakow am See, E9a Strasen Wustermark Potsdam, E11 Spremberg Seifhennersdorf Duitsland/Tsjechië Varnsdorf Jedlová, E3 Česká Lípa Praag České Budějovice Český Krumlov Lipno nad Vltavou Tsjechië/Oostenrijk Bad Leonfelden, E6 Guglwald Bärenstein, E6 Aigen-Schlägl Ameisberg, E8 Oberkappel, E8 Niederranna Sankt Aegidi Braunau am Inn Mattighofen Ostermiething Maria Plain bij Salzburg Gaisberg, E4 Salzburg, E4 Glanegg bij Salzburg Berchtesgaden, E4 Steinernes Meer, E4, Alpine variant Maria Alm, E4, Alpine variant Badgastein Mallnitz Spittal an der Drau Naßfeld Oostenrijk/Italië Bruneck Brixen E5 Bolzano

De Europese wandelroute E10 loopt van het noordelijkste puntje van Finland door oostelijk Duitsland, Tsjechië en Oostenrijk naar de Italiaanse stad Bolzano (Bozen). Europese wandelroutes zoals de E10 worden gecoördineerd door de Europese Wandelvereniging (EWV), waarin vanuit Nederland de Stichting Wandelplatform-LAW is vertegenwoordigd. De feitelijke ontwikkeling en het onderhoud van de E-routes is voor rekening van de aangesloten nationale en regionale wandelorganisaties.

De E10 is opgebouwd uit diverse langeafstandsroutes op nationaal niveau. Dat zijn achtereenvolgens in Finland het UKK-pad (genoemd naar de voormalige Finse president Urho Kaleva Kekkonen), in Duitsland de voormalige A-Z-Weg (die in DDR-tijden Kaap Arkona met Zittau verbond), en in Oostenrijk de Rupertiweg. Verder maakt de E10 gebruik van delen van andere nationale en regionale paden, zoals een route langs de Moldau in Tsjechië (tussen Praag en České Budějovice en in Oostenrijk gedeelten van de Nordwaldkammweg en de Südalpenweg.

Van reeds lang bestaande plannen om de E10 door te trekken naar het zuiden van Spanje,^[1] is vrijwel niets terechtgekomen.^[2] Noemde Gorges^[3] al in 1999/2000 de Tratto Lombardo en de Grande Traversata delli Alpi in Italië en de Franse GR 52A en Gr 51 als mogelijke voortzetting van de E10, zijn invloed als toenmalige voorzitter van de Europese Wandelvereniging mocht er niet toe leiden dat de betreffende nationale organisaties daartoe besloten. In Spanje was van de GR92 toen al een stukje klaar, namelijk van de Franse grens naar Ulldecona, maar dit wordt deels ook door de E4 gebruikt en er ontbraken nog zo'n 2000 kilometer.

Ook in Finland is de route grotendeels nog in voorbereiding, terwijl de communicatie over het precieze verloop, de markering en de mate waarin voorzieningen voor eten en slapen te vinden zijn erg onduidelijk is.^[4] De nadruk ligt daarom op het gedeelte van Rügen tot Bolzano, dat inmiddels volledig op kaarten is ingetekend en in de regel ook goed in het veld gemarkeerd.

De E10 biedt een dwarsdoorsnede van Europa in de richting noord-zuid en doet daarbij enkele extreme Europese landschappen aan, met name de boomloze toendra in het Noorden van Lapland, de Finse oerbossen bij Kuusamo, het scherenlandschap in de Oostzee, het Reißeck-massief in de Oostenrijkse Alpen en de nog ongenaakbaarder Dolomieten op de grens van Oostenrijk en Italië. Daartussen bieden zich veel vriendelijker landschappen aan, waar gemakkelijker gelopen kan worden: de merengebieden van Finland en oostelijk Duitsland, de krijtrotsen en koolzaadvelden van Rügen, de heuvels in het zuiden van Finland en in het noorden van Oostenrijk, en de laaggebergten van Tsjechië. Ook de zonovergoten zuidflank van de Alpen in Italië laat zich zonder al te veel moeite bedwingen.

Het officiële begin van de E10 is in Nuorgam, het noordelijkste puntje van Finland. Vandaar loopt al een wandelroute naar het Zuidoosten, met een voorlopig einde in Sevettijärvi, niet ver van het drielandenpunt met Rusland. De route is in zoverre gemarkeerd dat zij voor een groot deel langs de Fins-Noorse grens loopt, zodat de grensstenen aanduiden waar de E10 loopt. De route wordt impressionistisch beschreven in een Duitse tekst op de bovengenoemde Finse website, maar onduidelijk blijft waarom de auteur 6 dagen moest lopen over een afstand die aangegeven wordt als 80 km, en dan nog over de laatste 20 km daarvan een lift aanvaardde.^[5] In 1997 was dit traject overigens gemarkeerd met rode verf op bomen en stenen,^[6] maar die schijnt in 2006 volledig verdwenen te zijn.

Meer naar het zuiden zijn enkele delen van de E10 al goed gemarkeerd en van voldoende gelegenheden om te overnachten voorzien. Daartoe behoort de bekende Karhunkierros (Berenronde) die in een dag of 5 gelopen kan worden. Daarvoor is een gedetailleerde beschrijving in de Duitse taal beschikbaar, die ook haar diensten bewijst bij een tocht in de winter of per kano.^[7] Voor wie het Duits niet voldoende machtig is, is er een van nuttige symbolen voorziene detailkaart te koop.^[8]

In de toekomst zal de E10 Finland verlaten in de havenstad Hanko/Hangö in het uiterste zuidwesten van het land. Voor doorgaande wandelaars lag het tot voor kort voor de hand om met een schip van het Deens-Duitse Scandlines naar de Duitse havenstad Rostock te reizen en vandaar per trein en bus naar Kap Arkona op Rügen, waar de E10 officieel verdergaat. Deze reismogelijkheid wordt echter niet meer genoemd in de dienstregeling van Scandlines, zodat er een omslachtige omweg via Zweden of de Baltische staten gemaakt moet worden.^[9] Finnlines^[10] biedt tegenwoordig wel 2 afvaarten per week op woensdag en zaterdag vanuit Helsinki naar Rostock.

De E10 loopt tweemaal door Duitsland. Een klein stukje in het Berchtesgadener Land wordt verderop bij Oostenrijk beschreven. Het leeuwendeel van de Duitse E10 ligt in de voormalige Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland) en strekt zich uit van de noordpunt van het Oostzee-eiland Rügen tot de grens van Tsjechië. In de deelstaten Mecklenburg-Voor-Pommeren en Brandenburg is de E10 vrijwel identiek met de vroegere DDR-Hauptwanderweg A-Z-Weg, maar in de deelstaat Saksen zijn flinke veranderingen in het verloop aangebracht.

In Brandenburg en Berlijn loopt de E10 van Strasen naar Bad Muskau^[11][12] en in Sachsen loopt de E10 van Spremberg naar Seifhennersdorf en het Tsjechische Varnsdorf (160 km).

Vanaf de Duits-Tsjechische grens bij Varnsdorf loopt de E10 via Česká Lípa naar Praag. Daarna volgt hij lange tijd de rivier de Moldau.

Na České Budějovice staat de E10 aangegeven op kaart 2024 (2082) van Kompass. De route klimt naar de top van de Klet' (1083 m) en daalt dan steil af naar het schilderachtige Český Krumlov. Dit middeleeuwse stadje profileert zich als een cultureel centrum met een festival rond de langste dag in het jaar, maar is vooral een trekpleister voor jonge rugzaktoeristen, waarbij er niet aan wandelen maar aan stappen gedacht moet worden. De plaats wemelt van de goedkope hostels en alternatieve restaurants, die het mogelijk maken de eeuwenoude huizen van binnen te bekijken.

Vanaf Český Krumlov is de E10 ook op kaart 262 van Freytag & Berndt te vinden. Hij loopt blauw gemarkeerd naar Světlik en dan met groene markering naar het stuwmeer in de bovenloop van de Moldau. Deze streek is zo populair bij Nederlandse toeristen, dat de prijzen van een overnachting in de zomer fabelachtige hoogten bereiken: slapen in een gemeubileerde bungalowtent met Nederlands beheer kost vijf tot tien maal zoveel als een goedkoop pension elders in Tsjechië. De blauwe markering begeleidt intussen de E10-wandelaar over Frymburk en Lipno nad Vltavou naar Vyšší Brod, die daarna over een drukke weg Studánky bereikt, en kort daarna de Oostenrijkse grens (tussen Vyšší Brod en de grens staat de route niet op de kaart en na Studánky is zij ook niet gemarkeerd).

Bij het station van Lipno nad Vltavou begint een blauw gemarkeerde variant, die over de Medvědi hora naar de Oostenrijkse grens loopt en deze over circa 3 km naar het Westen volgt, tot Guglwald (zie hieronder). De route loopt eigenlijk over een volledig door hoge brandnetels overwoekerd pad, maar volgt er het ernaast liggende asfaltweggetje, dan worden enkele monumenten gepasseerd die herinneren aan dorpen die hier tot 1945 lagen. Na 1945 lag hier een militair spergebied langs de grens, voorzien van onder stroom staand staaldraad, een strook met landmijnen, wachttorens en een weg waar de grenspolitie patrouilleerde. Daarvan is alleen het weggetje nog over. Deze variant komt bij Guglwald op Oostenrijks grondgebied (zie hieronder).

In Oostenrijk is de E10 aanvankelijk niet als zodanig gemarkeerd; vanaf de grensovergang bij Weigetschlag volgt hij de lokale weg 11 naar het dorpje Rading, dan lokale weg 12 tot in Bad Leonfelden. Vanaf hier is de E10 identiek met een gedeelte van de Nordwaldkammweg,^[13] die in zijn geheel is opgenomen in de E6. De E10^[14] loopt nu in (noord)westelijke richting naar Guglwald, waar hij zich met de bovengenoemde variant uit Lipno nad Vltavou verenigt ter hoogte van een als kasteel gebouwd hotel-restaurant dat een permanente tentoonstelling wijdt aan de in 1945 uit de aangrenzende Tsjechische gemeenten verdreven Duitstalige bevolking. De E10 volgt de Nordwaldkammweg en de E6 over Haslach en Sankt Oswald bei Haslach tot de berg de Bärenstein boven het dubbelstadje Aigen-Schlägl. De afstand van de grens bij Weigetschlag tot Guglwald is 20 km; van Guglwald tot het Panyhaus op de Bärenstein 29 km.

In Schlägl begint de Oostenrijkse wandelroute 10, de Rupertiweg,^[15] met een lus naar de Bärenstein en terug naar Schlägl. Deze nationale route maakt integraal deel uit van de E10 en eindigt in Naßfeld op de Italiaanse grens. Wie de E10 volgt, kan dus op de Bärenstein kiezen uit een gemakkelijker, want deels geasfalteerde oostelijke afdaling over Panyhaus en een meer westelijke, mooiere afdaling langs de Liebesfelsen; beide routes komen samen bij Aigen. Afhankelijk van de mogelijke varianten, is de Rupertiweg 529 tot 548 km lang.

De E10/Rupertiweg kruist iets zuidelijker de E8; tussen de Ameisberg en Oberkappel lopen ze samen. Na de oversteek van de Donau zijn er twee mogelijke varianten van de route: een gemakkelijker maar saaiere route die hoofdzakelijk de oevers van de rivieren Inn en Salzach volgt en een afwisselender, heuvelachtiger tracee over onder andere de Hausruck. In Ostermiething komen de beide varianten samen voor een gemeenschappelijk traject naar de stad Salzburg.

Hier kiest de wandelaar opnieuw: Er is een mooi maar moeizaam traject over de Gaisberg, maar er kan ook midden door de stad gelopen worden. In de stad en op de Gaisberg worden varianten van de E4 gekruist; hier en daar lopen de E10 en de E4 samen.

Onmiddellijk na het stadsdeel Glanegg rijzen de Alpen hoog op. Hier begint de E10 aan een alpiene stijging van meer dan 1000 meter hoogteverschil. Vanaf dit punt tot het eindpunt in Bolzano is de wandelweg een hooggebergteroute die op enkele onderdelen moeilijk en dus gevaarlijk is voor onervaren bergwandelaars. Dat geldt al bij regenachtig weer (gladde grashellingen en rotsen) voor de eerste bergen: de Salzburger en Berchtesgadener Hochthron. Bij goed weer is het uitzicht over de Alpen en grote delen van Beieren en Oostenrijk natuurlijk fenomenaal.

Behalve gevaarlijk door gladde en steile hellingen is de E10 in de Alpen ook een uitputtingsslag. Dat komt doordat de bergketens dwars overgestoken worden. Telkens opnieuw gaat het duizend of meer meter omhoog en even later weer omlaag.

De eerste afdaling gaat naar het Duitse Berchtesgaden. Een boottocht over de Königssee zorgt voor vervoer naar de voet van het Steinernes Meer, geen watervlakte maar een steenwoestenij waarvoor eerst weer ruim 1000 meter gestegen moet worden. Verdere markante punten op de route zijn het toeristische Maria Alm, het sobere Taxenbach en het mondaine kuuroord Badgastein, telkens gescheiden door hoge bergruggen.

In Mallnitz wordt de deelstaat Karinthië bereikt. De oversteek van de Reißeckgruppe is gevaarlijk, omdat hiervoor gedegen ervaring met bergwandelen vereist is en dan nog de weersomstandigheden meestal niet meewerken. Gelukkig is er een minstens zo mooi alternatief via Obervellach; vanaf Kolbnitz is de berg Reißeck gemakkelijker te bestijgen.

In Spittal is de Italiaanse invloed al duidelijk te merken, niet alleen in de taal van de vele toeristen, maar ook in de architectuur, het uitgaansleven en de restaurants. Deze mengeling van Duitse en Italiaanse cultuur blijft de E10 vergezellen tot aan Bolzano. Helaas gaat dat vergezeld van een stijging van het prijsniveau.

Vanaf Naßfeld volgt de E10 in westelijke richting de bergketen van de Karinthische Alpen, die hier de staatsgrens tussen Oostenrijk en Italië vormt. Preciezer gezegd is de E10 hier gelijk aan de Oostenrijkse wandelroute 3, de Südalpenweg (plaatselijke markering 403; varianten 403A), die weer meestal overeenkomt met de Karnischer Höhenweg en een tak van de Via Alpina. De E10 heeft hier een uitgesproken alpine karakter. Ook van deze "Weitwanderweg" bestaat een, eigenlijk onmisbaar, gidsje.^[16] De gids wordt jaarlijks bijgewerkt en uitgegeven en bevat naast een gedetailleerde routebeschrijving informatie over hoe gevaarlijk de route hier en daar is, alsmede uiteraard waar er eten en slapen kan worden. Voor boodschappen zal er 1000 meter of meer afgedaald moeten worden naar een dal aan Oostenrijkse of Italiaanse kant, maar eten en drinken is voldoende in de hutten verkrijgbaar.

Ervaren bergwandelaars zullen zonder problemen in 3 of 4 dagen over de hoofdroute tot het Oostenrijkse Hochweißsteinhaus onder de Italiaanse top van de Monte Peralba komen (er zijn hoog-alpine varianten). Vanaf hier geven de meeste bergwandelaars de voorkeur aan gevaarlijker, maar interessantere en kortere routes op Oostenrijks grondgebied, maar de hoofdroute over Italiaans grondgebied maakt het mogelijk ook bij minder goed weer of beperkte bergervaring de Porzehut te bereiken. Voor de passages van de volgende dagen over het Roßkopftörl en de toppen van Eisenreich (2665 m), Schöntalhöhe (2635 m), Demut (2592 m), Hollbrucker Spitze (2580 m), Hornischegg (2550 m) en Hochgruben (2538 m) is er een alternatief over weg 465; die uitkomt in het dorp Kartitsch en de volgende dag door het dal naar Sillian verdergaat.

Bij Sillian neemt de E10 afscheid van Weg 03 en van Oostenrijk. De samenloop met Weg 03 is, afhankelijk van de gekozen varianten, 109 of 114 km lang. Het traject van Hermagor (het verkeersknooppunt beneden Naßfeld) tot Sillian kan in ongeveer een week worden afgelegd. Daarbij moet er rekening gehouden worden met dagetappen van 7 uur of meer, waarbij de rustpauzes nog moeten worden opgeteld. De route is te vinden op de kaarten 223 en 182 van Freytag-Berndt of 60 en 47 van Kompass.

In Italië volgt de E10 niet een bestaande regionale of nationale wandelroute, maar volgt lokale routes. De lokale routes zijn gemarkeerd met eenzelfde systeem als gebruikt in Oostenrijk maar de E10 zelf is gebrekkig gemarkeerd.

De volgende plaatsen liggen op het Italiaanse deel van de E10: Winnebach (Prato alla Drava), Kandellen, Wahlen (Valle San Silvestro), Welsberg (Monguelfo-Tesido), Taisten (Weg 38), Niederrasen, de Erdpyramiden (Piramidi di Terra), Bruneck (Brunico), Pfalzen (Falzes), Issing (Issengo), Mühlen, Hofern (Corti), Moar am Gruben, Ast, Terenten (Terento), Niedervintl (Vandoies di Sotto), Rodeneck (Rodengo), Vill, Brixen (Italiaanse naam: Bressanone, Ladinische naam: Porsenù), Bolzano.

Wikivoyage heeft een reisgids over Wandelroute E10.

• Europese Wandelvereniging
• (de) Der E10 im Outdoorwiki