6 Pułk Strzelców Granicznych – Wikipedia, wolna encyklopedia

6 Pułk Strzelców Granicznych – jednostka organizacyjna Strzelców Granicznych w II Rzeczypospolitej.

W Biedrusku sformowany został przez Dowództwo Okręgu Generalnego „Poznań” 6 pułk Wojskowej Służby Granicznej^[1][2]. 3 marca 1920 wiceminister spraw wojskowych generał podporucznik Kazimierz Sosnkowski przemianował dotychczasową formację „Wojskowa Straż Graniczna” na „Strzelców Granicznych”, a Dowództwu Strzelców Granicznych podporządkowano samodzielne pułki WSG. Pułk przemianowany został na 6 pułk Strzelców Granicznych. Sztab pułku rozlokował się we Wronkach, natomiast dowództwo 1 dywizjonu w Czarnkowie i 2 dywizjonu w Międzychodzie^[2]. W połowie marca 1920 stan pułku wynosił 1880 żołnierzy^[2]. Wtedy też otrzymał zadanie zluzować 159 pułk piechoty^[a] na odcinku długości około 260 km od styku DOG „Pomorze” do Wolsztyna^[3].

Według „Historii I dywizjonu”:
7 kwietnia 1920 rozkaz dowódcy pułku nr 15 nakazał wydzielenie zalążków do sformowania I dywizjonu ze szwadronu szkolnego z Inowrocławia. Szwadron miał wydzielić 5 oficerów i 40 szeregowców. Dowódcą dywizjony mianowano majora Żeromskiego. Dwa dni później przeniesiono żołnierzy z koszar artyleryjskich do białych koszar przy ulicy Dworcowej. Już 10 kwietnia do koszar przybyła grupa 700 poborowych z PKU Ostrów. Z rekrutów utworzono cztery szwadrony^[5]. 19 maja, po przeszkoleniu, dywizjon wymaszerował do Leszna, a jego poszczególne szwadrony rozpoczęły obejmowanie służby granicznej^[5].

Również na początku kwietnia przystąpiono do formowania II dywizjonu. Pełniącym obowiązki dowódcy dywizjonu został etatowy dowódca 5 szwadronu rtm. Andrzejewski. 6 szwadronem dowodził por. Borowik, 7 szwadronem por. Sommer, a 8 – ppor. Kamiński. W kolejnych dniach do koszar meldowali się nowi rekruci. 7 maja dowództwo dywizjonu objął rtm. Lubiak. 20 maja szwadrony batalionu wyruszyły na granicę. Sztab dywizjonu przybył do Ostrowa. Kilka dni później przegrupował się do Odolanowa^[6].

W czerwcu 1920 sztab pułku i I dywizjonu kwaterował już w Lesznie, a dowództwo II dywizjonu w Ostrzeszewie^[7]

23 lipca pułk otrzymał zadanie przekazać do 25 lipca ochraniane odcinki granicy pododdziałom 5 pułku Strzelców Granicznych i innym oddziałom ochotniczym, szwadrony I dywizjonu skoncentrować w Lesznie, a II w Ostrowie skąd transportami kolejowymi przewiezione zostaną do Biedruska. Tam nastąpić miała koncentracja całego pułku, a następnie wyjazd na front polsko-bolszewicki^[8].

---

4 listopada 1920 bataliony wartownicze nr 8/VI i 1/VI otrzymały rozkaz zluzowania 6 pułku Strzelców Granicznych. Batalion nr 8/VI przegrupował się z Siedlec do Szczuczyna, a nr 1/VI z Łodzi do Chorzel. W drugiej dekadzie tego miesiąca bataliony osiągnęły nakazane im rejony i przejęły przeznaczone im odcinki graniczne^[9].

 Osobne artykuły: 8/VI Batalion Wartowniczy i 1/VI Batalion Wartowniczy.

27 marca 1920 granicę zachodnią OGen. „Poznań” od granicy OGen. „Pomorze” do okolic Zbąszynia ochraniał jeszcze 159 pułk piechoty. Jego dowództwo stacjonowało wtedy we Wronkach^[10].

na podstawie „historii pułku”:

W drugiej połowie maja I dywizjon pułku rozpoczął obsadzanie granicy z Niemcami na odcinku od Brenna do (wył.) Zdun. Dowództwo 1 szwadronu ppor. Tallen-Wilczewskiego^[b] rozlokowane zostało w Zbarzewie, 2 szwadronu por. Podlewskiego w Bojanowie, 3 szwadronu por. Nowickiego^[c] w Rawiczu, 4 szwadronu ppor. Giżyńskiego^[d] w Jutrosinie. Szwadrony I dywizjonu do 20 czerwca 1920 zatrzymały 93 przemytników^[5].

II dywizjon przegrupował się w rejon Ostrowa, by 21 czerwca udać się na granicę. Dywizjon luzował 159 Bytomski pułk piechoty od Zdun do Siemianic^[6].

9 grudnia 1920 pułk otrzymał zadanie przekazać ochronę granicy państwowej na odcinku I dywizjonu pododdziałom 6/I batalionu wartowniczego z Osowca^[11].

Wydarzenia

• 4 czerwca 1920 strzelec Feliks Milosz z 4 szwadronu zastrzelił przypadkowo strzelca Stanisława Jeruzalma^[5].
• 10 czerwca na odcinku II dywizjonu nastąpiła regulacja linii granicznej. Przekazano folwark Maliers, a przyłączono do Polski wsie: Niwki, Katy i Zbyczyn^[12].
• 15 czerwca został aresztowany za nadużycia komendant wartowni Bogdaj kpr. Szczepaniak^[12].
• 19 czerwca 1920 strzelcy Idzi Osada i Szczepan Magnuski z 2 szwadronu przeszli przypadkowo granicę. Interweniujący niemiecki żandarm, chcąc aresztować żołnierzy, przystawił pistolet do skroni jednego z nich. Drugi żołnierz zastrzelił żandarma^[5].
• 22 czerwca na odcinku 5 szwadronu, w walce z przemytnikami, został ciężko ranny strzelec Klabecki^[12].

Dowódcy pułku

• płk Sergiusz Bogucki^[e] (od 25 II 1920^[14])

Obsada personalna pułku w listopadzie 1920^[15]

dowódca pułku – płk Sergiusz Bogucki

• dowódca I dywizjonu – mjr Józef Liwo
  • adiutant dywizjonu – ppor. Henryk Kostiha
  • dowódca 1 szwadronu – por. Marcin Nowicki
  • dowódca 2 szwadronu – por. Józef Podleski
  • dowódca 3 szwadronu – por. Włodzimierz Somański
  • dowódca 4 szwadronu – por. Józef Borewicz
  • dowódca szwadronu karabinów maszynowych – ppor. Stanisław Giżyński
• dowódca II dywizjonu – mjr Romuald Kubiak
  • dowódca 5 szwadronu – rtm. Walerian Andrzejewski
  • dowódca 6 szwadronu – rtm. Michał Wojtasiewicz
  • dowódca 7 szwadronu – rtm. Małachowski
  • dowódca 8 szwadronu – rtm. Piotr Koczerzewski
• pozostali oficerowie
  • ppor piech. Władysław Portykowski^[16]

Szwadron karabinów maszynowych I dywizjonu stacjonował w Grajewie

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Materiały dotyczące dyslokacji 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/45.)
• Ordre de Bataille 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/48.)
• Książka ewidencyjna oficerów 6 pułku Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/70.)
• Historia 6 pułku Strzelców Granicznych. 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/134.)
• Dyslokacja oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.15/86.)