Alojzy Gluth-Nowowiejski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alojzy Gluth-Nowowiejski

Alojzy Gluth-Nowowiejski (1930)
pułkownik
Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1893 Stróże Wyżne
Data i miejsce śmierci	6 czerwca 1939 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1914–1939
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie Polski Korpus Posiłkowy
Jednostki	7 Pułk Piechoty, 5 Pułk Piechoty, Dowództwo Strzelców Granicznych, Korpus Kontrolerów WP
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	prezes CWKS Legia Warszawa
Odznaczenia

Alojzy Gluth-Nowowiejski (ur. 26 stycznia 1893 w Stróżach Wyżnych, zm. 6 czerwca 1939 w Warszawie) – pułkownik korpusu kontrolerów Wojska Polskiego.

Urodził się 26 stycznia 1893 w Stróżach Wyżnych, w ówczesnym powiecie grybowskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefa i Marii z Ostrowskich^[1][2]. Uczęszczał do szkoły realnej w Tarnowie (1906–1910) i gimnazjum w Krakowie (1911–1914)^[3]. Od 31 X 1912 należał do Polskich Drużyn Strzeleckich w Krakowie. Bezpośrednio przed wybuchem I wojny światowej uczestniczył w kursie podoficerskim Polskich Drużyn Strzeleckich w Nowym Sączu.

4 sierpnia 1914 roku wyruszył z 1 kompanią kadrową do Królestwa^[3]. Następnie służył w Legionach Polskich. Był komendantem plutonu, a następnie komendantem kompanii i adiutantem 7 pułku piechoty. 2 lipca 1915 roku awansował do stopnia porucznika^[4]. Od 29 września 1916 roku był adiutantem 5 pułku piechoty. Po kryzysie przysięgowym został internowany^[3]. 3 XI 1917 na własną prośbę został wcielony do cesarskiej i królewskiej armii Austro-Węgier i skierowany na front włoski^[5]. 1 lutego 1918 roku zdezerterował, wrócił do kraju i objął stanowisko komendanta Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej w Kielcach. Zorganizował oddziały lotne POW w powiatach jędrzejowskim, stopnickim i włoszczowskim. W lipcu 1918 dowodził akcją uwolnienia z więzienia kieleckiego skazanego przez wojskowy sąd austriacki na karę śmierci członka POW - Kardasa^[3]. Po czym poszukiwany przez Austriaków przedostał się do Warszawy. Tam prowadził zajęcia dla Pogotowia Bojowego PPS. W listopadzie 1918 uczestniczył w akcji rozbrojenia Niemców w Warszawie^[3].

Przyjęty do Wojska Polskiego, awansował 10 listopada 1918 roku do stopnia kapitana. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Pełnił wówczas służbę w Dowództwie Okręgu Generalnego „Poznań” w Poznaniu^[6]. 29 września 1920 roku został mianowany szefem sztabu Dowództwa Strzelców Granicznych^[7]. 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Generalnego „Warszawa”, a jego oddziałem macierzystym był wówczas 5 pułk piechoty Legionów^[8]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 30. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[9]. W 1923 roku pełnił służbę w Grupie III Korpusu Kontrolerów, której inspektorem był pułkownik Czesław Sidorowicz^[10]. W 1924 roku pełnił służbę w Grupie IX Korpusu Kontrolerów, której szefem był pułkownik Władysław Struś^[11]. 1 grudnia 1924 roku awansował do stopnia podpułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów^[12]. W 1928 roku pełnił obowiązki szefa Grupy III Korpusu Kontrolerów^[13]. 18 lutego 1930 roku awansował do stopnia pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów^[14]. W grudniu 1930 roku został zwolniony ze stanowiska szefa Samodzielnego Wydziału Wojskowego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych z równoczesnym oddaniem do dyspozycji Prezesa Rady Ministrów^[15]. W 1932 roku był szefem Grupy Korpusu Kontrolerów^[16]. Następnie pełnił służbę na stanowisku zastępcy szefa Korpusu Kontrolerów. W okresie od 6 czerwca 1936 roku do 15 stycznia 1937 roku obowiązki służbowe łączył z funkcją prezesa Wojskowego Klubu Sportowego „Legia” Warszawa. W latach 30. był członkiem zarządu głównego Związku Strzeleckiego^[17].

Zmarł nagle 6 czerwca 1939 w Warszawie^[18] wskutek powikłań po zapaleniu wyrostka robaczkowego^[19]. Został pochowany 9 czerwca 1939 w kwaterze legionowej Cmentarza Wojskowego na Powązkach^[20] (kwatera A21-tuje-1/2)^[21].

W 1919 ożenił się z Marią Bronisławą z Kaszów (1896–1986), członkinią POW ps. „Mirska” w Miechowie, odznaczoną Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości, z którą miał czterech synów, uczniów Gimnazjum Stefana Batorego i żołnierzy Armii Krajowej:

• Zbigniewa ps. „Nowacki”, „Nowak” (1920–1944),
• Janusza ps. „Ścieżyński” (1920–1944),
• Jerzego ps. „Pigi” (1922–1944), kapral podchorąży w 2. kompanii Batalionu Golski^[22],
• Wacława ps. „Wacek” (ur. 1926), kaprala podchorążego, dowódcę drużyny w Zgrupowaniu „Żmija”^[23][24].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6562
• Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)^[25]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[26]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy i drugi za służbę w POW w b. zaborze austriackim i b. okupacji austriackiej)^[27]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 16 marca 1928^[28][29], 19 kwietnia 1938^[30])
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
• Krzyż Komandorski Orderu Feniksa (Grecja, 1932)^[31]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Przemysław Wzorek: Gluth-Nowowiejski Alojzy (1893–1939), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2, pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 154–155.

• Żołnierze Niepodległości : Gluth (Gluth-Nowowiejski) Alojzy, ps. „Nowowiejski”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-11-20].