French
DeutschAsada Dziedzina – Wikipedia, wolna encyklopedia
.jpg) Ruiny pałacu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy | +375 163 |
| Kod pocztowy | 225323 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 55°41′43,0″N 27°29′41,2″E/55,695278 27,494778 | |
Asada Dziedzina (biał. Асада Дзедзіна; ros. Осада Дедино, hist. Dziedzinka) – wieś na Białorusi, w rejonie miorskim obwodu witebskiego, około 11 km na północny zachód od Mior.
Identyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Asada Dziedzina (Osada Dziedzina) to wioska, dawniej zwana Dziedzinką, na terenie której znajduje się ruina pałacu Dziedzinka[2][3] rodziny Rudnickich herbu Lis. Jest odległa o 47 km od Dzisny i 11 km od Drui. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego opisana jest w dwóch tomach:
- (w tomie 2.) Dziedzinka, folwark i wieś, odpowiednio 50 i 49 wiorst od Dzisny[4] (53 i 52 km)
- (w tomie 15.) Dziedzinka, wieś i dobra, gmina Druja, 6 wiorst od Drui[5] (6,5 km).
Jest to opis tej samej wioski, tom 15. jest Dopełnieniem.
Jednak w słowniku tym w powiecie dziśnieńskim opisanych jest jeszcze parę innych miejscowości o nazwie Dziedzina:
- (w tomie 2.) folwark i wieś nad jeziorem Dziedzina 50 wiorst od Dzisny, przy drodze pocztowej z Drui do Hermanowicz[6]
- (w tomie 15.) wieś i dobra w gminie i parafii Druja, odległe od Drui o 10 wiorst, należące do Zawiszów, później Radziwiłłów, wreszcie Marii Tyszkiewiczowej[7].
Są to dwa opisy tej samej, sąsiedniej wsi, o 4 km na południowy zachód od Dziedzinki.
Obie wsie (Dziedzinka i Dziedzina) znalazły się po traktacie ryskim w granicach II Rzeczypospolitej, na terenie gminy Przebrodzie. Jednak przegląd międzywojennych map[8][9] byłego powiatu dziśnieńskiego pozwala na znalezienie kilku Dziedzin i Dziedzinek. W okolicy (w tym samym obecnym sielsowiecie) na tych mapach znajdowały się:
- D. Dziedzinka (tak zaznaczono na mapie WIG, to jest opisywana tu, Dziedzinka ze Słownika, obecna Asada Dziedzina, była własność Rudnickich),
- Dziedzinka I (obecna Dziedzina, tam znajdował się w latach 20. XX wieku cmentarzyk[8], a obecnie co najmniej kapliczka[3]),
- Dziedzinka II (na międzywojennych mapach czasem zaznaczana jako Dziedzina, to wieś Dziedzina opisana w Słowniku, obecnie Chutor Dziedzina.
Ale w dawnym powiecie dziśnieńskim, na północ od Dźwiny, która w czasach II Rzeczypospolitej była rzeką graniczną między Polską a ZSRR, w obecnym sielsowiecie Kochanowicze rejonu wierchniedźwińskiego znajdowały się jeszcze w latach 30. XX wieku[9] nieistniejące obecnie[10] wieś i folwark Dziedzino[9] (lub Dziedzina[10], 55°55'55,2"N, 28°5'54,8"E), niezanotowane przez Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. Roman Aftanazy w Dziejach rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej identyfikuje (również na załączonej do 1. tomu mapie) Dziedzinkę właśnie z tą wsią[11], ewidentnie błędnie (ponieważ ruina pałacu znajduje się w Asadzie Dziedzince).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o dobrach Dziedzinka pochodzi z 1517[2]. Należały one do latyfundiów rodziny Ogińskich. Piotr Ogiński sprzedał te ziemie w 1647 roku Sebastianowi Mirskiemu, sędziemu ziemskiemu brasławskiemu. Jego potomek, Antoni Mirski sprzedał je z kolei w 1761 roku Mikołajowi i Rozalii z Platerów Rudominom, Mikołaj był cześnikiem i podstarościm brasławskim. 17 lat później, w 1778 roku Rozalia Rudomino i jej syn sprzedali Dziedzinkę Janowi Gwalbertowi Bonawenturze Rudnickiemu (1753–1809)[2], staroście sugijskiemu, konsyliarzowi konfederacji targowickiej.
Po II rozbiorze Polski w 1793 roku dobra te, wcześniej należące do województwa połockiego Rzeczypospolitej, znalazły się na terenie powiatu dziśnieńskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego[4].
Spadkobiercą Jana, który przejął Dziedzinkę, był Aleksander (1785–1848), sędzia ziemski dziśnieński, a po nim, jego syn, również Aleksander (1826–1900). Jego z kolei syn, Zygmunt sprzedał Dziedzinkę na przełomie XIX i XX wieku Rosjaninowi Wiszniewskiemu.
W 1921 roku, po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej Dziedzinka, będąc 10 km na południe od Dźwiny, znalazła się w Polsce. Dźwina była rzeką graniczną II Rzeczypospolitej. Na kilka lat przed 1939 rokiem spokrewniona z Rudnickimi Helena z Joczów Jabłońska odkupiła Dziedzinkę z rąk rosyjskich i podarowała Uniwersytetowi Wileńskiemu[12].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku majątek zamieszkiwało 57 osób, 40 było wyznania rzymskokatolickiego, 16 prawosławnego a 1 ewangelickiego. Jednocześnie 48 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 8 białoruską a 1 rosyjską. Było tu 9 budynków mieszkalnych[13]. W 1931 w 2 domach zamieszkiwało 15 osób[14].
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej w Druji. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Druji i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Druji[15].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. 2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. W 1944 miejscowość została ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do obwodu mińskiego Białoruskiej SRR.
Od 1991 w składzie niepodległej Białorusi.
Urodził się tutaj Jan Ryszard Kurylczyk, pisarz, wojewoda słupski i pomorski, wiceminister infrastruktury[16].
Pałac
[edytuj | edytuj kod]
Aleksander Rudnicki (starszy) wybudował w Dziedzince w latach 1810–1820 pałac w stylu klasycystycznym.
Przed 1939 rokiem budynek był wykorzystywany jako budynek administracyjny, po 1945 roku popadał w ruinę.
Poza ruiną pałacu zachowały się dwa budynki gospodarcze z kamienia polnego (zbudowane w 1849 roku, położone we wschodniej części posiadłości) oraz fragmenty parku krajobrazowego wokół dwóch wydłużonych stawów[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ a b c d Osada-Dziedzino (Dziedzinka) – zabytki. Radzima.org. [dostęp 2015-04-25].
- ↑ a b Усадьба Рудницких. [dostęp 2015-04-25]. (biał.).
- ↑ a b Dziedzinka, 1. wzmianka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 271.
- ↑ Dziedzinka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 462.
- ↑ Dziedzina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 271.
- ↑ Dziedzina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 462.
- ↑ a b Mapa taktyczna 1:100 000 P26_S45_MIORY. Wojskowy Instytut Geograficzny, 1932.
- ↑ a b c Mapa taktyczna 1:100 000 P25_S46_DRYSSA. Wojskowy Instytut Geograficzny, 1932.
- ↑ a b Słownik nazw miejscowości Republiki Białoruś: obwód witebski. Mińsk: Technołogia, 2009, s. 1489. ISBN 978-985-458-192-7.
- ↑ Aftanazy 1991 ↓, s. 226, 328, 331.
- ↑ Aftanazy 1991 ↓, s. 226.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 43.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 11.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 33.
- ↑ KWORUM – Polsko-Polonijna Gazeta Internetowa – www.kworum.com.pl [online], www.kworum.com.pl [dostęp 2016-05-16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziedzinka, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 226–230, ISBN 83-04-03713-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Archiwalne zdjęcia pałacu
- Współczesne zdjęcia ruiny pałacu
- Plan parku i opis posiadłości oraz pomnika w sąsiedniej Dziedzince
Dziedzinka, folwark, powiat dzisieński, gmina Druja, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 271.