Cmentarz żydowski w Pszczynie – Wikipedia, wolna encyklopedia
nr rej. A/838/2021 z 16 czerwca 2021[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres | ul. Katowicka |
Typ cmentarza | wyznaniowy |
Wyznanie | judaizm |
Powierzchnia cmentarza | 0,6 ha |
Liczba pochówków | około 500 |
Liczba grobów | około 400 |
Liczba kwater cmentarnych | 5 |
Data otwarcia | 1814 |
Data ostatniego pochówku | 2011 |
Położenie na mapie Pszczyny | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu pszczyńskiego | |
Położenie na mapie gminy Pszczyna | |
49°59′15″N 18°56′55″E/49,987500 18,948611 |
Cmentarz żydowski w Pszczynie – kirkut znajdujący się w Pszczynie, w głębi działki przy ulicy Katowickiej. Cmentarz zajmuje powierzchnię 0,6 ha, zachowało się na nim ponad 400 nagrobków. Obecnie należy do jednych z najlepiej zachowanych żydowskich nekropolii w województwie śląskim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Cmentarz został oficjalnie założony w 1814. Pierwszą pochowaną osobą była Jettel, córka rabina Hirschela Guttmanna, zmarła 10 września 1814 w wieku 4 lat. Wcześniej członkowie pszczyńskiej gminy żydowskiej byli chowani na cmentarzu żydowskim w Mikołowie. W 1830 powołano do życia święte bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza, na czele którego stanęli Wolf Armuth oraz Samuel Bändel. W 1888 rozszerzono teren cmentarza, a od strony ulicy zbudowano ceglane ogrodzenie z dwoma stylizowanymi kutymi furtkami oraz neogotycki dom przedpogrzebowy, według projektu Ernsta Betza. Prowadzi do niego 35-metrowa aleja, po obu stronach której rosną jesiony.
Podczas II wojny światowej cmentarz nie uległ zniszczeniu. Ostatni pogrzeb na cmentarzu odbył się w 2011.
Na cmentarzu zachowało się około 400 nagrobków, murowane ogrodzenie oraz dom przedpogrzebowy. Największy z nagrobków, okazały bazaltowy pomnik z dwiema kolumnami wspierającymi trójkątny szczyt, pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Należy on do Heinricha i Henriette Simonów.
Cmentarz wraz z domem przedpogrzebowym wpisano do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego decyzją z 16 czerwca 2021 (nr rej. A/838/2021)[2].
Pochowani
[edytuj | edytuj kod]Na cmentarzu żydowskim w Pszczynie spoczęło wielu zasłużonych mieszkańców miasta i okolic:
- Abraham Muhr (zm. 1847) – działacz społeczny, zasłużony na rzecz równouprawnienia Żydów niemieckich,
- Philipp Zwiklitz (zm. 1848) – lekarz miejski,
- Samuel Skutsch (zm. 1862) – pierwszy żydowski przewodniczący Rady Miejskiej, prezes gminy żydowskiej w Pszczynie,
- Hirschel Guttmann (zm. 1877) – pierwszy rabin gminy żydowskiej w Pszczynie,
- Heinrich Schiller (zm. 1875) – współzałożyciel uzdrowiska w Goczałkowicach,
- Fedor Muhr (zm. 1893) – kupiec, przewodniczący Rady Miejskiej, prezes gminy żydowskiej w Pszczynie,
- Wilhelm Kohn (zm. 1896) – bankier,
- Chilus Mendelssohn (zm. 1899) – rabin, działacz syjonistyczny, historyk,
- Heinrich Timendorfer (zm. 1910) – kupiec, prezes gminy żydowskiej w Pszczynie,
- David Rau (zm. 1911) – czwarty rabin gminy żydowskiej w Pszczynie,
- Simon Steiner (zm. 1930) – karczmarz w Ćwiklicach, kantor gminy żydowskiej w Pszczynie,
- Heinrich Koenigsfeld (zm. 1938) – przedsiębiorca, radny miejski, związany z Chorzowem,
- Paul Schindler (zm. 1941) – kupiec, prezes gminy żydowskiej w Pszczynie.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]- Dom przedpogrzebowy
- Widok na nową część cmentarza
- Widok na sektor rodu Plessnerów
- Widok na starą część cmentarza
- Widok na najmłodszą część cmentarza
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW (A/838/2021) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-06-23]
- ↑ Michał Bulsa, Decyzje dotyczące wpisów i skreśleń w rejestrze zabytków nieruchomych województwa śląskiego w 2021 roku, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2022, t. 14, s. 390.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sławomir Pastuszka: Śladami Pszczyńskich Żydów. Pszczyna: 2013, s. 56-59. ISBN 978-83-930110-7-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cmentarz żydowski w Pszczynie na portalu Wirtualny Sztetl
- Cmentarz żydowski w Pszczynie na portalu kirkuty.xt.pl