French
DeutschMedal Copleya – Wikipedia, wolna encyklopedia
Medal Copleya (ang. Copley Medal) – nagroda przyznawana przez Towarzystwo Królewskie w Londynie (ang. Royal Society of London) za „trwałe, wybitne osiągnięcia w dowolnej dziedzinie nauki”[1]. Obecnie w latach parzystych przyznawana za osiągnięcia w naukach fizycznych i w latach nieparzystych w naukach biologicznych[1]. Jest to najstarsza i najbardziej prestiżowa nagroda przyznawana przez Towarzystwo[1]. Nazwa wyróżnienia pochodzi od jednego z członków – Godfreya Copleya, zamożnego ziemianina, który w XVIII wieku ufundował nagrodę pieniężną w wysokości 5000 funtów szterlingów.
Reguły i zwyczaje przyznawania
[edytuj | edytuj kod]Przyznawana od 1731 roku, zwykle corocznie, choć w XVIII i XIX wieku zdarzały się lata bez nagrodzonych[a]. Zazwyczaj otrzymuje ją jedna osoba, choć bywała wręczana dwóm lub nawet trzem osobom w tej samej edycji[b]. Jest kilka przypadków nagrodzenia więcej niż raz tej samej osoby; dwukrotnie Medal otrzymali:
- Stephen Gray (1731 i 1732),
- John Canton (1751 i 1764),
- John Herschel (1821, z Sabine’em i 1847, samodzielnie),
- Michael Faraday (1832, z Poissonem i 1838, z Gaussem),
John Theophilus Desaguliers jako jedyny otrzymał Medal trzykrotnie (1734, 1736 i 1741).
Do 2021 roku Medal otrzymały łącznie 274 osoby, w tym dwie kobiety: Dorothy Crowfoot Hodgkin (1976) i Jocelyn Bell Burnell (2021).
W 2021 roku pieniężna część nagrody wynosiła 25 tys. funtów brytyjskich[1].
Laureaci
[edytuj | edytuj kod]
Medal Copleya a inne nagrody
[edytuj | edytuj kod]Nagroda Nobla
[edytuj | edytuj kod]Przeszło pięćdziesiąt razy zdarzało się, że Medal Copleya otrzymywali nobliści – ówcześni lub późniejsi, z trzech różnych dziedzin (fizyka, chemia, medycyna z fizjologią). Poniżej przykłady pogrupowane według dziedzin noblowskich[c].
Fizyka (17 przypadków)
- 1899: John William Strutt vel Lord Rayleigh
(nobel 1904), - 1907: Albert Michelson (nobel 1907),
- 1914: Joseph John Thomson (nobel 1906),
- 1918: Hendrik Lorentz (nobel 1902),
- 1925: Albert Einstein (nobel 1921),
- 1929: Max Planck (nobel 1918),
- 1930: William Henry Bragg (nobel 1915),
- 1935: Charles Wilson (nobel 1927),
- 1938: Niels Bohr (nobel 1922),
- 1950: James Chadwick (nobel 1935),
- 1952: Paul Dirac (nobel 1933),
- 1966: William Lawrence Bragg (nobel 1915),
- 1984: Subrahmanyan Chandrasekhar
(nobel 1983). - 1990: Abdus Salam (nobel 1979),
- 2008: Roger Penrose (nobel 2020),
- 2013: Andriej Gejm (nobel 2010),
- 2015: Peter Higgs (nobel 2013).
Chemia (20 przypadków)
- 1922: Ernest Rutherford (nobel 1908),
- 1942: Robert Robinson (nobel 1947),
- 1949: György von Hevesy (nobel 1943),
- 1962: Cyril Hinshelwood (nobel 1956),
- 1970: Alexander Todd (nobel 1957),
- 1976: Dorothy Crowfoot Hodgkin (nobel 1964),
- 1977: Frederick Sanger (nobel 1958 i 1980),
- 1978: Robert Woodward (nobel 1965),
- 1979: Max Perutz (nobel 1962),
- 1980: Derek Barton (nobel 1969),
- 1981: Peter D. Mitchell (nobel 1978),
- 1982: John Cornforth (nobel 1975),
- 1985: Aaron Klug (nobel 1982),
- 1992: George Porter (nobel 1967),
- 2002: John Pople (nobel 1998),
- 2004: Harold Kroto (nobel 1996),
- 2010: Tomas Lindahl (nobel 2015),
- 2012: John Ernest Walker (nobel 1997),
- 2016: Richard Henderson (nobel 2017),
- 2019: John B. Goodenough (nobel 2019).
Medycyna z fizjologią (18 przypadków)
- 1906: Ilja Miecznikow (nobel 1908),
- 1915: Iwan Pawłow (nobel 1904),
- 1926: Frederick Hopkins (nobel 1929),
- 1939: Thomas Hunt Morgan (nobel 1933),
- 1948: Archibald Vivian Hill (nobel 1922),
- 1957: Howard Florey (nobel 1945),
- 1961: Hans Adolf Krebs (nobel 1953),
- 1965: Alan Lloyd Hodgkin (nobel 1963),
- 1967: Bernard Katz (nobel 1970),
- 1968: Tadeusz Reichstein (nobel 1950),
- 1969: Peter Medawar (nobel 1960),
- 1973: Andrew Fielding Huxley (nobel 1963),
- 1975: Francis Crick (nobel 1962),
- 1983: Rodney Robert Porter (nobel 1972),
- 1991: Sydney Brenner (nobel 2002),
- 1993: James Watson (nobel 1962).
- 2003: John Gurdon (nobel 2012),
- 2005: Paul Nurse (nobel 2001).
Nagrody matematyczne
[edytuj | edytuj kod]Medal Copleya jest przyznawany także za badania w tych dziedzinach, które nie są objęte Nagrodami Nobla, np. w matematyce. Medal Copleya otrzymywali laureaci najwyższych wyróżnień matematycznych jak Nagroda Abela czy starszy Medal Fieldsa i jeszcze starszy Medal Sylvestera; przykłady to:
- 1947: Godfrey Harold Hardy (Medal Sylvestera 1940),
- 1954: Edmund Whittaker (Medal Sylvestera 1931),
- 1958: John Edensor Littlewood (Medal Sylvestera 1943),
- 1988: Michael Atiyah (Medal Fieldsa 1966, Nagroda Abela 2004),
- 2017: Andrew Wiles (Nagroda Abela 2016).
Inni wybitni matematycy odznaczeni Medalem Copleya to np. Edward Waring (1784), Siméon Denis Poisson (1832), Carl Friedrich Gauss (1838), Jacques Charles François Sturm (1840), James Joseph Sylvester (1880), Arthur Cayley (1882), Karl Weierstrass (1895) i Felix Klein (1912).
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Do 2021 roku takich lat było 21 – 13 w XVIII w. i 8 w XIX w.: 1733, 1735, 1756, 1761–63, 1765, 1774, 1779, 1786, 1790, 1793, 1797, 1810, 1812, 1816, 1819, 1828–1830 i 1833.
- ↑ Do 2021 roku było 13 takich przypadków – 4 w XVIII w., 8 w XIX w. i raz w XXI w.: 1766, 1783, 1791, 1798, 1821, 1825, 1827, 1832, 1836–1838, 1840 i 2010. Przypadek trojga laureatów zdarzył się tylko raz, w 1766.
- ↑ Tacy podwójni laureaci przeważnie otrzymują najpierw Nagrodę Nobla, a dopiero potem Medal Copleya. Odwrotnych przypadków było kilkanaście: w fizyce Rayleigh i Penrose; w chemii Robinson, Lindahl i Henderson; w fizjologii z medycyną Miecznikow, Hopkins, Katz, Brenner i Gurdon. Frederick Sanger to unikalny przypadek Nagrody Nobla i przed, i po Medalu Copleya.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d
Copley Medal. Royal Society. [dostęp 2021-09-22]. (ang.). - ↑ Copley Medal | Royal Society [online], royalsociety.org [dostęp 2024-01-28].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod],_1902_Wellcome_M0007837.jpg)
.png)
|