Czarna Wieś (gmina w powiecie białostockim) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Czarna Wieś
*Черновесская волость*
	gmina wiejska
	1861–1954
Państwo	Polska
Województwo	1861–1915: gb. grodzieńska; 1919–1939: białostockie; 1944–1954: białostockie
Powiat	1861–1915: sokólski; 1915–1919: białostocki; 1919–1939: białostocki; 1944–1954: białostocki
Data powstania	1861
Data likwidacji	1954
Siedziba	Czarna Wieś (Kościelna)
Populacja (1946); • liczba ludności	; 5 751
Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba gromad	18
Liczba miejscowości	54
brak współrzędnych

Czarna Wieś (ros. Черновесская волость, lit. Čarna Vesės valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1861–1954 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy była Czarna Wieś (Kościelna)^[2]^[3].

Imperium Rosyjskie

Gmina zbiorowa (włość) Czarna Wieś z siedzibą w Czarnej Wsi (ob. Czarna Wieś Kościelna) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu sokólskiеgo należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Czarna Wieś obejmowała 54 miejscowości i zamieszkiwało ją 3614 osób^[2].

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem sokólskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)^[4]. W przeciwieństwie do innych powiatów byłej guberni grodzieńskiej, gdzie w dużej mierze zachowano podział na rosyjskie gminy zbiorowe, powiat sokólski podległ kompletnej transformacji na szczeblu gminnym. Spośród jego oryginalnych 13 gmin jedynie gmina Czarna Wieś zachowała się, a w miejsce 12 zniesionych gmin utworzono 11 nowych o zupełnie innych granicach^[5]:

W związku z tymi zmianami, zmieniły się też granice gminy Czarna Wieś. Jej północne krańce włączono do nowych gmin w powiecie sokólskim: Korycin, Sokółka i Janów, a jej zachodnie krańce – po rzekę Sokołdę – do nowej gminy Szudziałowo.
Ponadto, z północnej części gminy Czarna Wieś, wokół stacji kolejowej Czarna Wieś na Kolei Warszawsko-Petersburskiej i prężnie rozwijającego się tam osiedla kolejowego Czarna Wieś utworzono nową, małą gminę Czarna Wieś w powiecie sokólskim, do której przyłączono także południowy fragment zniesionej gminy Kamionka (z Mochnaczem, Polankami i Rogozińskim Mostem).
Po zmianach tych, gminę Czarna Wieś (wraz z miastem Wasilkowem) włączono do powiatu białostockiego z powodu ich dużo bliższego położenia względem Białegostoku aniżeli Sokółki. Na uwagę zasługuje fakt, iż nowa gmina Czarna Wieś pozostała w powiecie sokólskim; ponieważ obie gminy Czarna Wieś znajdowały się odtąd w dwóch różnych powiatach, to że posiadały tę samą nazwę zmniejszyło ryzyko pomyłki. Podział ten zachowano^[6], kiedy zarówno powiat białostocki jak i powiat sokólski przeszły w sierpniu 1919 pod administrację polską^[7].

II Rzeczpospolita

W okresie międzywojennym gmina Czarna Wieś należała do powiatu białostockiego w nowo utworzonym województwie białostockim^[3].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku w skład gminy Czarna Wieś wchodziły^[8]:

wsie: Czarna Wieś, Karczmisko, Klimki, Kosmaty Borek, Oleszkowo, Ruda Rzeczka, Studzianki, Wólka Poduchowna, Wólka Ratowiecka, Złota Wieś i Złotoria;
kolonie: Brzozowy Mostek, Burczak, Chmielnik, Dworzysk, Horodnianka, Jałówka, Krzyżyk, Majdan, Małogruzka, Ogóły, Ożynnik, Podkarczmisko, Podratowiec, Ponura, Ratowiec, Rudnia, Sadowy Stok, Zapieczki i Zaścianek;
oraz leśniczówki: Chmielnik i Czarna Wieś.

Gminę zamieszkiwało w 1921 roku 2691 osób, wśród których 1872 było wyznania rzymskokatolickiego, 799 prawosławnego, a 20 mojżeszowego. Jednocześnie 2682 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 7 białoruską, a 2 rosyjską. We wsi było 474 budynków mieszkalnych^[8].

1 kwietnia 1927 do gminy Czarna Wieś przyłączono zniesioną gminę Czarna Wieś z powiatu sokólskiego, obejmującą osadę przystacyjną Czarna Wieś, wieś Buksztel, nadleśnictwo Buksztel, wieś i nadleśnictwo Wodokaczka, wieś Zapiecki, kolonię i leśniczówkę Rogoziński Most, kolonię Machnacz, kolonię Polanki, kolonię Jackie Tartaki i leśniczówkę Greńskie^[9]. Tak więc obszar wydzielony w większości w 1915 z gminy Czarna Wieś powrócił po 12 latach do gminy macierzystej.

16 października 1933 gminę Czarna Wieś podzielono na 21 gromad^[10].:

Buksztel – skład: w. Buksztel, kol. Buksztel i gaj. Puszkowo Stojło,
Chmielnik – skład: w. Chmielnik i gaj. Chmielnik,
Czarna-Wieś Stacja – skład: st. Czarna-Wieś, gaj. Lipka, w. Jesienicha, budka kolejowa 194 km, budka kolejowa 195 km i budka kolejowa 196 km,
Czarna Wieś Kościelna – skład: w. Czarna Wieś Kościelna,
Horodnianka-Kolonia – skład: kol. Horodnianka, kol. Małogruzka, budka kolejowa 189 km i gaj. Dzienisówka,
Jałówka – skład: w. Jałówka, kol. Zapieczki, kol. Sadowy Stok, kol. Ożynnik, kol. Ponure, kol. Dębowik, nadleśn. Podsupraśl, leśnicz. Czeremchowa Tryba, gaj. Ożynnik, gaj. Czumażówka, gaj. Krzyżowata, gaj. Jałówka, gaj. Trzy Słupki, gaj. Zapieczki, budka kolejowa Zegendorf i gaj. Budzisk,
Karczmisko – skład: w. Karczmisko, kol. Podkarczmisko, leśnicz. Łazarz, gaj. Karczmisko i gaj. Ładownia,
Klimki – skład: w. Klimki i kol. Dworzysk,
Kosmaty Borek – skład: w. Kosmaty Borek,
Machnacz – skład: w. Machnacz i budka kolejowa 199 km,
Ogóły – skład: w. Ogóły i kol. Górczak,
Oleszkowo – skład: w. Oleszkowo,
Perekał-Zawały – skład: w. Perekał-Zawały i kol. Niedźwiedzia Gać,
Rogoziński Most – skład: w. Rogoziński Most, w. Polanki, gaj. Rogoziński Most, budka kolejowa 201 km i gaj. Straż,
Ruda Rzeczka – skład: w. Ruda Rzeczka, budka kolejowa 190 km i budka kolejowa 192 km,
Rudnia – skład: kol. Rudnia,
Studzianki – skład: w. Studzianki,
Wólka Poduchowna – skład: w. Wólka Poduchowna i kol. Zaścianek,
Wólka Ratowiecka – skład: w. Wólka Ratowiecka, kol. Ratowiec, kol. Podratowiec i gaj. Podratowiec,
Złota Wieś – skład: w. Złota Wieś,
Złotoria – skład: w. Złotoria, kol. Brzozowy Mostek i kol. Krzyżyk.

W 1934 roku doszło do zamian nieruchomości państwowych: gruntów o powierzchni łącznej 3,0871 ha, składających się z pasa o powierzchni 0,0871 ha w oddziale 182 w uroczysku Wodokaczka w nadleśnictwie Czarna Wieś wzdłuż północno-zachodniej granicy terenu tartacznego oraz z parceli o powierzchni 3 ha w południowo-wschodniej części oddziału 200 w tymże nadleśnictwie, na grunt o powierzchni 1,0421 ha w uroczysku Wodokaczka w gminie Czarna Wieś^[11]. Odtąd Wodokaczka i Zapiecki nie figurują w spisach jako samodzielne miejscowości.

II wojna światowa (1939–1944)

Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.

PRL (1944–1954)

Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim^[12].

Przywrócono przedwojenny podział gmin na gromady, choć z pewnymi zmianami wprowadzonymi przez okupanta^[13]. Zmiany te władze polskie usankcjonowały ze znacznym opóźnieniem, bo dopiero 1 czerwca 1951^[14]:

zniesiono gromadę Rogoziński Most, tworząc z niej nową gromadę Polanki;
zniesiono gromadę Rudnia, włączając ją do gromady Czarna Wieś Kościelna;
zniesiono gromadę Złotoria (Złotoria, Brzozowy Mostek i Krzyżyk), włączając ją do gromady Ruda Rzeczka;
zniesiono gromadę Horodnianka-Kolonia, włączając ją do:
- gromady Złota Wieś (kolonia Horodnianka, Małogruzka i budka kolejowa 189),
- gromady Ruda Rzeczka (gajówka Dzienisówka).

1 lipca 1952 dokonano jeszcze kilku zmian wewnątrzgminnych^[15]:

nazwę gromady Czarna Wieś Stacja zmieniono na Czarna Wieś;
zniesiono gromadę Perekał-Zawały (Perekał-Zawały i Niedźwiedzia Gać), włączając ją do gromady Czarna Wieś;
z gromady Jałówka wyłączono kolonię Ponura, włączając ją do gromady Złota Wieś.

Po zmianach tych, skład gminy Czarna Wieś w dniu 1 lipca 1952 obejmował 17 gromad: Buksztel, Chmielnik, Czarna Wieś, Czarna Wieś Kościelna, Jałówka, Karczmisko, Klimki, Kosmaty Borek, Machnacz, Ogóły, Oleszkowo, Polanki, Ruda Rzeczka, Studzianki, Wólka Poduchowna, Wólka Ratowiecka i Złota Wieś^[16].

1 lutego 1953 dokonano dodatkowe zmiany wewnątrzgminne^[17]:

zniesiono gromadę Chmielnik, włączając ją do gromady Oleszkowo;
z gromady Jałówka wyłączono kolonię Ożynnik, włączając ją do gromady Złota Wieś.

1 kwietnia 1954 do gmina Czarna Wieś przyłączono części obszaru trzech gmin^[18].:

z gminy Kalinówka w powiecie białostockim – miejscowość Lacka Buda Kolonia, należącą dotąd do gromady Brzozówka (włączając ją do gromady Oleszkowo^[19]);
z gminy Sokółka w powiecie sokólskim – obszar lasów państwowych Nadleśnictwa Czarna Wieś o powierzchni 1.739,62 ha;
z gminy Korycin w powiecie sokólskim – obszar lasów państwowych Nadleśnictwa Czarna Wieś o powierzchni 1.414,46 ha.

Gminę Czarna Wieś zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[20]. W chwili zniesienia gminy dokonano jeszcze kilka ostatnich zmian w strukturze dotychczasowych gromad^[21]:

od gromady Jałówka odłączono Czumażówkę (weszła w skład nowej gromady Czarna Wieś),
od gromady Ruda Rzeczka odłączono Brzozowy Mostek (wszedł w skład nowej gromady Czarna Wieś),
od gromady Złota Wieś odłączono Ponure (weszło w skład nowej gromady Czarna Wieś).

Osobny artykuł: Czarna Wieś (gromada).

Osobny artykuł: Czarna Wieś Kościelna (gromada).

Osobny artykuł: Studzianki (gromada w powiecie białostockim).

Osobny artykuł: Jurowce (gromada w powiecie białostockim).

Osobny artykuł: Rozedranka Stara (gromada).

Dalsze losy

1 stycznia 1973, wraz z kolejną reformą administracyjną reaktywującą gminy, utworzono w powiecie białostockim gminę Czarna Białostocka, w skład której wszedł obszar prawie całej gminy Czarna Wieś, oprócz^[22]:

sołectw Studzianki i Wólka Poduchowna, które weszły w skład nowej gminy Wasilków w powiecie białostockim,
wsi Jałówka, która weszła w skład nowej gminy Supraśl w powiecie białostockim (w skład sołectwa Zapieczki),
wsi Polanki, która weszła w skład reaktywowanej gminy Sokółka w powiecie sokólskim (w skład sołectwa Jałówka),
wsi Buksztel, która od 1956 roku znajdowała się w granicach Czarnej Białostockiej.

Nowa gmina Czarna Białostocka objęła jednak znacznie inny obszar, bo w skład jej weszły także sołectwa należące przed 1954 do gmin Korycin i Kalinówka.

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej poza administracją polską.
↑ ^a ^b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ ^a ^b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 11 .
↑ Dz.U. z 1927 r. nr 35, poz. 310
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 95, poz. 861
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 10, poz. 85
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1954, nr 2, poz. 6
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

Bibliografia

Волости и важнѣйшiя селенiя Европейской Россiи. Выпускъ V. – Изданiе Центральнаго Статистическаго Комитета, Санктпетербургъ, 1886.

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej poza administracją polską.

[volost-2] Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[oberost-4] Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.

[befehl-5] Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96

[rocznik-6] Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21

[admin-7] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[:022-8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 11 .

[9] Dz.U. z 1927 r. nr 35, poz. 310

[10] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[11] Dz.U. z 1934 r. nr 95, poz. 861

[12] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[jem-13] Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.

[14] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43

[15] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 10, poz. 85

[16] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[17] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 2, poz. 10

[18] Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15

[19] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1954, nr 2, poz. 6

[20] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[21] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49

[start-1973-BS-22] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Przynależność wojewódzka	Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1944–75)
Miasta (1808–1975)	Dąbrowa Białostocka (do 1892 i 1919–50) Janów (do 1892) Korycin (do 1892) Krynki (← 1944–50) Kuźnica (do 1892) Nowy Dwór (do 1934) Odelsk (do 1892 i 1919–34) Sidra (do 1857) Sokółka Suchowola (do 1892 i 1919–50*) Wasilków (do 1892)
Miasteczka (1808–1934)	Dąbrowa Białostocka (1892–1919) Janów (1892–1934) Korycin (1892–1934) Kuźnica (1892–1934) Nowy Dwór (1892–1919) Odelsk (1892–1919) Sidra (1857–1934) Suchowola (1892–1919) Wasilków (1892–1915 →)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bagny (1861–1915) Babiki (1915–44 i 1973–75) Czarna Wieś (1861–1915 →) Czarna Wieś (1915–27) Dąbrowa Białostocka (1915–54) Grzebienie (1861–1915) Janów (1915–54 i 1973–75) Kamienna (1861–1915) Kamionka (1861–1915) Korycin (1915–54 i 1973–75) Kruglany (1861–1915) Krynki (← 1944–54 i 1973–75) Kuźnica (1915–54 i 1973–75) Makowlany (1861–1915) Nowowola (1861–1915) Nowy Dwór (1915–54) Odelsk (1915–44) Ostra Góra (1861–1915) Ostrów (1861–1915) Romanówka (1861–1915) Sidra (1915–54 i 1973–75) Sokolany (1915–44) Sokółka (1915–54 i 1973–75) Suchowola (1915–54) Trofimówka (1861–1915) Szudziałowo (1915–54 i 1973–75) Zalesie (1915–54) Zubrzyca (1861–1915)
Gromady (1954–72)	Achrymowce (1954–59) Babiki (1954–72) Białousy (1954–71) Bogusze (1954–61) Bombla (1959–72) Butrymowce (1954–55 →) Chodorówka Nowa (1954–61 →) Czerwonka (1954–59) Czuprynowo (1954–59) Dąbrowa (1954–55 →) Dubaśno (1954–55 →) Górka (1959–72) Górany (1954–71) Horodnianka (1954–55 →) Janowszczyzna (1954–72) Janów (1954–72) Kamienna Stara (1954–55 →) Kamionka Nowa (1954–59) Kamionka Stara / Stara Kamionka (1954–72) Kiersnówka (1954–55 →) Klimówka (1954–59) Korycin (1954–72) Krasne (1954–59) Krasne Folwarczne (1954–59 (→)) Kruszyniany (1954–59) Krynki (1954–72) Kuplisk (1954–57) Kuźnica (1954–72) Lipina (1954–57) Majewo (1954–71) Malawicze Dolne (1954–71) Nierośno (1954–55 →) Nowowola (1954–59) Nowy Dwór (1954–55 →) Ostra Góra (1954–59) Ostrowie (1954–55 →) Ostrów Południowy (1954–59) Pierożki (1954–57) Plebanowo (1954–59) Pokośna (1954–55 →) Popławce (1954–61) Racewo (1954–59) Reszkowce (1954–55 →) Rozedranka Stara / Stara Rozedranka (1954–72) Różanystok (1954–55 →) Sidra (1954–72) Siekierka (1954–57) Sokolany (1959–72) Sokołda (1954–71) Sokółka (1961–72) Suchodolina (1954–55 →) Suchowola (1954–61 →) Szudziałowo (1954–72) Talkowszczyzna (1954–61) Teolin (1954–59) Wierzchlesie (1954–59) Wołyńce (1954–57) Woroniany (1954–59) Wólka (1954–61 →) Zabrodzie (1954–57) Zagórze (1954–59) Zalesie (1954–72) Zdroje (1954–59) Zubrzyca Wielka (1954–57) Zwierzyniec Wielki (1954–55 →)
Legenda	* de facto skasowane w 1944, de jure w 1950

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–39) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) PRL: woj. białostockie (1945–75)
Gminy miejskie (1795–1975)	Białystok (do 1928 →) Choroszcz (do 1875 i od 1919) Czarna Białostocka (od 1962) Goniądz (do 1954 →) Gródek (do 1875) Jasionówka (do 1875) Knyszyn (do 1954 →) Starosielce (1919–54) Supraśl (1824–1875 i od 1919) Suraż (do 1919 i 1923–54 →) Trzcianne (do 1800) Wasilków (od 1919) Zabłudów (do 1875 i od 1919)
Miasteczka (1795–1934)	Choroszcz (1875–1919) Gródek (1875–1934) Janopol (1875–1915) Jasionówka (1875–1919) Supraśl (1875–1919) Trzcianne (1800–1934) Wasilków (← 1915–19) Zabłudów (1875–1919)
Osiedla (1954–72)	Czarna Wieś (1956–62)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–75)	Bacieczki (1944–54) Barszczewo (1944–54) Białostoczek (1861–1944) Choroszcz (1861–1944 i 1973–75) Czarna Wieś (← 1915–54) Czarna Białostocka (1973–75) Dobrzyniewo (Kościelne) (1944 i 1973–75) Dojlidy (1861–1954) Dolistowo (1915–44) Goniądz (1915–54 →) Gródek (1861–1954 i 1973–75) Jaświły (1861–1915 i 1944–54 →) Juchnowiec (Dolny) (1861–1954 i 1973–75) Kalinówka (1915–54 →) Krypno (1861–1954 →) Michałowo (1861–1954 i 1973–75) Obrubniki (1861–1944 i 1944–54) Przytulanka (1861–1915) Supraśl (1973–75) Suraż (1919–23) Szymki (1973–75) Trzcianne (1915–54 →) Tykocin (1973–75) Wasilków (1973–75) Zabłudów (1861–1954 i 1973–75) Zaścianki (1973–75) Zawyki (1861–1954)
Gromady (1954–72)	Barszczewo (1954–72) Biele (1954–59) Bobrowniki (1954–59) Bogdanki (1959–72) Czarna Wieś (1954–55) Czarna Wieś Kościelna (1954–72) Dobrzyniewo Duże (1954–59) Dobrzyniewo Kościelne (1959–72) Dobrzyniówka (1954–59) Dojlidy Górne (1959–71) Dorożki (1954–59) Fasty (1954–68) Folwarki Tylwickie (1954–71) Gnieciuki (1954–59) Grabówka (1954–71) Gródek (1954–72) Horodniany (1954 → i ← 1956–72) Jałówka (1954–71) Jeżewo (← 1958–72) Juchnowiec Dolny (1954–72) Jurowce (1954–61) Juszkowy Gród (1954–72) Kamionka (1954–59) Konowały (1954–72) Kozińce (1954–72) Koźliki (1954–59) Królowy Most (1954–72) Kuriany (1954–59) Lewickie (1954–59) Łopuchowo (← 1958–59) Michałowo (1954–72) Mostowlany (1954–59) Nowa Wola (1954–59) Nowe Aleksandrowo (1954–59) Ogrodniczki (1954–71) Olmonty (1954–59) Pogorzałki (1954–61) Rafałówka (1959–72) Rogowo (1954–59) Rudnia (1954–57) Rynki (1954 →) Rzędziany (← 1958–61) Saniki (← 1958–59) Simuny (1954–59) Studzianki (1954–61) Szymki (1954–72) Topolany (1954–59) Trypucie (1954 →) Turośl Dolna (1954 →) Turośl Kościelna (1954 →) Tykocin (← 1958–72) Uhowo (1954 →) Waliły-Stacja (1954–68) Wasilków (1961–72) Wiejki (1954–59) Zabłudów (1959–72) Załuki (1954–59) Zaścianki (1972) Zawady (1954 →) Zawyki (1954 →) Złotoria (← 1958–72) Zubki (1954–72) Zwierki (1954–59) Żuki (1954–59)